دنیای اقتصاد: بررسی‌های بانک مرکزی در مورد وضعیت بودجه عمومی دولت در ۹ ماه نخست سال ۹۴ نشان می‌دهد کاهش قیمت نفت در ماه‌های اخیر درآمدهای نفتی دولت را به میزان ۷ هزار میلیارد تومان کاهش داده است. علاوه بر این درآمدهای غیر نفتی دولت نیز کاهش یافته و این موضوع تراز عملیاتی دولت در بودجه را ۳ هزار میلیارد تومان منفی تر کرده است. بانک مرکزی درشرایطی گزارش خود از وضعیت بودجه عمومی دولت (به استثنای درآمدها و پرداخت‌های اختصاصی) را منتشر کرده است که تراز عملیاتی بودجه ۹۳ در ۹ ماه نخست سال به منفی ۳۸ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در شرایطی است که در قانون بودجه تراز عملیاتی برای کل سال منفی ۴۷ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است و براساس برآوردها تراز عملیاتی بودجه در ۹ ماه نخست سال به منفی ۳۵ هزار میلیارد تومان می‌رسید.

کاهش ۳ هزار میلیارد تومانی درآمدهای غیرنفتی

وضعیت بودجه عمومی دولت در ۹ ماه نخست سال جاری را می‌توان در ۳ محور مورد بررسی قرار داد. نخستین محور مربوط به تراز عملیاتی می‌شود که در شرایطی تراز عملیاتی بودجه در ۹ ماه نخست سال جاری ۳ هزار میلیارد تومان بیشتر منفی شده است که دلیل اصلی آن را می‌توان در کاهش میزان درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدهای غیر نفتی در این مدت یافت. چرا که طبق برآوردهای صورت گرفته میزان درآمدهای دولت در ۹ ماه نخست سال جاری باید به ۷۶ هزار میلیارد تومان برسد که با اختلاف ۱۳ هزار میلیارد تومانی به ۶۳ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در شرایطی است که پرداخت‌های جاری دولت در این بازه زمانی تغییرات کمتری را با برآوردهای آماری در مقایسه با میزان درآمدهای دولت داشته است و در حالی که باید دولت در این مدت ۱۱۱ هزار میلیارد تومان برای پرداخت‌های جاری هزینه می‌کرده است با کاهش ۱۰ هزار میلیارد تومانی ۱۰۱ هزار میلیارد تومان را به عنوان هزینه‌های جاری پرداخت کرده است.

اما در حالی طبق قانون برنامه چهارم برای کاهش وابستگی بودجه دولت به درآمد‌های نفتی و برقراری انضباط مالی و بودجه‌ای، دولت مکلف است اعتبارات هزینه‌ای را به‌طور کامل از طریق مالیات و سایر درآمد‌های غیر نفتی تامین کند که در ۹ ماه نخست سال جاری تراز عملیاتی بودجه از محل درآمدها با کاهش ۳ هزار میلیارد تومانی مواجه بوده و دولت برای برطرف کردن این اختلاف ‌ناگزیر به استفاده از درآمدهای نفتی است.در شرایطی دولت باید برای رفع ابهام در تراز عملیاتی از درآمدهای نفتی استفاده کند که کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی در ماه‌های اخیر تاثیر خود را بر میزان درآمدهای نفتی دولت در ۹ ماه نخست سال جاری گذاشته و در حالی که دولت باید در این بازه زمانی ۵۸ هزار میلیارد تومان درآمد نفتی به دست می‌آورده این رقم با کاهش ۵/۱۲ درصدی به ۵۱ هزار میلیارد تومان رسیده است.

تحقق ۵۱ هزار میلیارد تومانی درآمدهای نفتی

محور دوم مربوط به تراز سرمایه‌ای بودجه عمومی دولت می‌شود که بررسی آمارهای ارائه شده بانک مرکزی در رابطه با بودجه عمومی دولت در ۹ ماه نخست سال جاری نشان می‌دهد تراز سرمایه‌ای که از مجموع تراز عملیاتی و خالص واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای به دست می‌آید برای سال جاری منفی ۱۱ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که در این رقم در ۹ ماه نخست سال به منفی ۱۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در شرایطی است که براساس برآوردهای صورت گرفته باید در ۹ ماه نخست سال جاری به رقمی حدود منفی ۸ هزار میلیارد تومان می‌رسید.

بررسی‌های آماری بانک مرکزی نشان می‌دهد علاوه بر تاثیرگذاری کمبود ۳ هزار میلیارد تومانی درآمدهای غیرنفتی تراز عملیاتی بر تراز سرمایه‌ای، خالص واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای نیز تاثیر قابل توجهی در تراز عملیاتی دارد و در حالی که براساس برآوردها خالص واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در ۹ ماه نخست باید به ۲۶ هزار میلیارد تومان می‌رسید در این مدت به رقم ۲۷ هزار میلیارد تومان رسیده است که این موضوع در تراز سرمایه‌ای یک هزار میلیارد تومان از کمبود منابع درآمدی تراز عملیاتی را پوشش می‌دهد.دلیل اصلی افزایش هزار میلیارد تومانی خالص واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در ۹ ماه نخست سال جاری نیز کاهش بیش از حد پرداخت‌های عمرانی در مقایسه با واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی، فروش اموال منقول و غیر منقول و واگذاری طرح تملک دارایی‌های سرمایه‌ای) است. به‌طوری که براساس برآوردهای صورت گرفته مجموع واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای باید به ۵۹ هزار میلیارد تومان می‌رسید که با کاهش ۸ هزار میلیارد تومانی به رقم ۵۱ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در شرایطی است که پرداخت‌های عمرانی با کاهش ۹ هزار میلیارد تومانی به ۲۳ هزار میلیارد تومان رسیده است.اما علت اصلی کسری منابع واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای را می‌توان در کاهش میزان درآمدهای نفتی جست‌وجو کرد که به واسطه کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی در ماه‌های اخیر رخ داده است واین در شرایطی است که باید میزان منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی در ۹ ماه نخست سال به ۵۸ هزار میلیارد تومان می‌رسید با کاهش، ۵/۱۲ درصدی به ۵۱ هزار میلیارد تومان رسیده است.آمارهای موجود بیانگر آن است که از ۵۱ هزار میلیارد تومان منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی حدود ۳۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان آن مربوط به منابع حاصل از ارزش نفت خام، حدود ۹ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان مربوط به منابع حاصل از صادرات فرآورده‌های نفتی و میعانات گازی، یک هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان مربوط به منابع حاصل از فروش داخلی میعانات گازی و حدود یک هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان مربوط به دو درصد فروش نفت خام برای مناطق نفت خیز و محروم است.

تحقق ۱۱ هزار میلیاردی واگذاری دارایی‌های مالی

سومین محوری که گزارش جدید بانک مرکزی در رابطه با وضعیت بودجه عمومی دولت در ۹ ماه نخست سال جاری به آن اشاره کرده است، مربوط به تراز مالی دولت می‌شود که براساس آن در حالی که تراز مالی دولت در پایان سال جاری ۱۱ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده، در پایان ۹ ماه نخست به ۱۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در شرایطی است که براساس برآوردهای صورت گرفته تراز مالی دولت در ۹ ماه نخست باید به رقم ۸ هزار میلیارد تومان می‌رسید.در بخش واگذاری دارایی‌های مالی که یک طرف تراز مالی دولت را در بودجه تشکیل می‌دهد و شامل مواردی همچون منابع حاصل از فروش اوراق مشارکت، منابع حاصل از تسهیلات خارجی و منابع حاصل از استفاده از موجودی حساب ذخیره ارزی می‌شود از رقم ۳۰ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده تا پایان سال، رقم ۱۱ هزار میلیارد تومان در ۹ ماه نخست سال جاری محقق شده است. همچنین در طرف دیگر تراز مالی دولت در بودجه که مربوط به تملک دارایی‌های مالی است و شامل مواردی همچون اعتبارات واگذاری سهام، بازپرداخت اصل اوراق مشارکت و بازپرداخت اصل تسهیلات بانکی می‌شود از ۱۹ هزار میلیارد تومان رقم پیش‌بینی شده تا پایان سال رقم ۴۲۰ میلیارد تومان محقق شده است.

تاثیر کاهش قیمت نفت بر تراز مالی بودجه