یوچی دریزن: ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی ساعت یک بامداد روز جمعه به وقت محلی جان خود را از دست داد این در حالی بود که واشنگتن در مواردی همچون مبارزه با تهدید داعش و تلاش‌های منقطع برای براندازی بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه بر متحد خود ریاض، تکیه کرده بود. ملک عبدالله به‌طور رسمی از ماه اوت سال ۲۰۰۵ اداره عربستان سعودی را بر عهده گرفت، اما در عمل از سال ۱۹۹۶ که ملک فهد برادر ناتنی‌اش دچار سکته مغزی شد، وی نظارت بر امور داخلی، تامین امنیت کشور و سیاست‌های خارجی را عهده دار شد. به گزارش تلویزیون ملی عربستان سعودی، شاهزاده سلمان ۸۰ ساله اکنون به عنوان جانشین برادر خود کنترل امور را در دست گرفته است. مرگ ملک عبدالله در زمان حساسی برای عربستان سعودی سرشار از نفت، روی داد، عربستان سعودی با تاثیرات سقوط بهای نفت در داخل کشور درگیر شده و داعش در حال قدرت گرفتن است و از سوی دیگر، با افزایش نقش قدرتمندانه متحدان ایران در عراق، لبنان و سوریه، نفوذ این کشور در منطقه خاورمیانه به شدت در حال افزایش است. جانشین ملک‌عبدالله همچنین با تشدید بحران در یمن مواجه است؛ چرا که دولت تحت حمایت خاندان آل‌سعود در این کشور به تدریج قدرت خود را از دست می‌دهد. روابط میان آمریکا و عربستان سعودی در سال‌های اخیر در پی ناخشنودی ریاض از مذاکرات هسته‌ای دولت باراک اوباما با تهران، رو به وخامت گراییده است. عربستان سعودی و ایران سال‌های طولانی در سایه با یکدیگر در تنش بوده‌اند و ملک عبدالله بر این باور بود که باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا در پی تمایل شدید به دستیابی به توافق هسته‌ای، در مقابل ایران سرسختی لازم را نشان نمی‌دهد. در اتحادی غیرمنتظره، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل نیز در نگرانی‌های ملک عبدالله سهیم است. نتانیاهو قصد دارد به زودی به منظور شرکت در جلسه مشترک کنگره به واشنگتن سفر و علیه تلاش‌ها برای تصویب لایحه اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران در صورت شکست مذاکرات، لابی کند. اوباما تهدید کرده است در صورت تصویب لایحه در کنگره، آن را وتو خواهد کرد و این در حالی است که بسیاری از دیپلمات‌های سعودی و دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس از این لایحه حمایت و اوباما را در پی مخالفت با این لایحه، سرزنش می‌کنند. با این حال، در آینده نزدیک هیچ موضوعی برای پادشاه جدید عربستان سعودی پیچیده‌تر از کاهش قابل توجه بهای نفت در بازارهای جهانی نخواهد بود. بهای هر بشکه نفت خام حدود ۵۰ دلار سقوط کرده است و این مساله با توجه به وابستگی شدید عربستان سعودی به درآمدهای حاصل از فروش نفت، مشکل بزرگی برای این کشور محسوب می‌شود. سقوط بهای نفت عربستان سعودی را در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار در سال‌های طولانی با کسری بودجه مواجه خواهد کرد. کاهش بهای نفت، شاهزاده سلمان را در چندین زمینه درگیر چالش خواهد کرد؛ مساله اول اینکه خاندان آل‌سعود در چندین دهه گذشته با فراهم آوردن رفاه اجتماعی، ثبات داخلی را در این کشور حفظ کرده است و ادامه چنین روندی با توجه به کاهش شدید بهای نفت، دشوار خواهد بود. دوم اینکه عربستان سعودی از درآمدهای نفتی برای تشکیل یکی از قدرتمندترین ارتش‌ها در خاورمیانه از طریق خرید تسلیحات پیشرفته آمریکایی و استخدام هزاران نیروی آمریکایی و غربی برای آموزش نیروهای داخلی، استفاده می‌کرده است. خاندان آل‌سعود همچنین در سال‌های اخیر به شورشی‌ها در سوریه که علیه دولت بشار اسد می‌جنگند، کمک‌های مالی فراوانی کرده است.

در شرایط کنونی، بسیاری از مردم عربستان سعودی می‌خواهند بدانند چه سرنوشتی در انتظار اصلاحاتی که ملک عبدالله به اجرا گذاشته، اما به اتمام نرسیده بود، خواهد بود. ملک عبدالله در تلاش بود با ترغیب به استفاده از انرژی هسته‌ای و دیگر گونه‌های انرژی، وابستگی عربستان را به نفت کاهش دهد. ملک عبدالله همچنین در زمینه آزادی زنان اقداماتی را در پیش گرفته بود که از نمونه آنها می‌توان به وعده شرکت زنان در انتخابات اشاره کرد؛ اگرچه این مساله در پی اعتراض‌های گروه‌های مذهبی و محافظه‌کار در کشور به تعلیق درآمد. سلمان چندین سال نزدیک به ملک عبدالله فعالیت کرده است، اما هنوز معلوم نیست چگونه پادشاهی باشد. بروس ریدل تحلیلگر پیشین سیا حدود دو سال پیش تاکید کرد: «سلمان به شدت بیمار است و عموما فعالیت سیاسی ندارد.» شایعات در مورد سلامت سلمان بسیار است، اما وی و مشاورانش همواره این شایعات را رد کرده‌اند. پادشاه جدید عربستان مجبور خواهد بود روابط با آمریکا را بهینه سازد و در مورد موضع مناسب در مقابل ایران چه در میدان‌های رقابت در خاورمیانه و چه در مذاکرات وین و ژنو، تصمیم‌گیری کند. زمانی که خشونت‌ها و تحولات سیاسی منطقه را فرا گرفتند، ملک عبدالله موفق شد به‌طور نسبی ثبات را در عربستان سعودی حفظ کند. اکنون آینده عربستان در دستان برادر ملک عبدالله است و باید دید آیا سلمان نیز توانایی حفظ ثبات در این کشور را خواهد داشت؟!

منبع: فارن پالیسی / دیپلماسی ایرانی