دبیر شورای عالی امنیت ملی:
تهران به دنبال روابط دیپلماتیک با واشنگتن نیست
سخنان دبیر شورای عالی امنیت ملی درباره رابطه ایران و آمریکا در شرایطی بیان می‌شود که پس از گذشت بیش از یک سال از مذاکرات دوجانبه و چندجانبه ایران و آمریکا بر سر مساله هسته‌ای تهران، گمانه‌زنی‌‌ها مبنی بر بهبود روابط دو کشور افزایش یافته است. روابط تهران و واشنگتن به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 و تسخیر سفارت آمریکا در تهران در آبان ماه 1358 از سوی واشنگتن قطع شد. البته طی سالهای پس از انقلاب، با وجود اینکه دو کشور مناسبات رسمی نداشتند اما در برخی زمینهها همکاریهای مشترکی داشتند که از جمله می‌توان به کمکهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی به نظامیان آمریکایی برای حمله به مواضع طالبان و مذاکرات فرستادگان دو کشور در بغداد بر سر برقراری آرامش در عراق اشاره کرد.
با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، رئیس‌‌جمهوری ایران، مناسبات تهران و واشنگتن سمت و سوی دیگری گرفت و طی نخستین سفر روحانی به نیویورک برای شرکت در شصت و ششمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اولین تماس تلفنی میان روسای جمهور ایران و آمریکا پس از انقلاب اسلامی برقرار شد. این گفت‌وگوی تلفنی که 15 دقیقه به طول انجامید در فرودگاه جان اف کندی نیویورک انجام گرفت. این تماس تاریخی از این بابت که نخستین تماس تلفنی بین سران دو کشور پس از قطع روابط این دو کشور از سال ۱۹۷۹ به شمار می‌رفت، برخی واکنش‌های مثبت و منفی را به دنبال داشت. همچنین چند روز پیش از سفر حسن روحانی به شصت و ششمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد، باراک اوباما به حسن روحانی نامه‌ای نوشت و رئیس‌جمهور ایران به این نامه پاسخ داد. کاخ سفید گفت: «محتوای اصلی نامه اوباما به روحانی را منتشر کرده است. موضوع برنامه هسته‌ای ایران و مذاکرات مربوط به آن، محور اصلی این نامه را تشکیل می‌داده است و اوباما نسبت به یافتن راهکاری برای موضوع هسته‌ای ایران ابراز تمایل کرده است.» حسن روحانی نیز درباره نامه گفت: «این می‌تواند قدم‌های کوچکی برای آینده‌ای بسیار مهم باشد.» پس از این تحولات بود که ایران و آمریکا گامهای لازم را برای باز شدن یخ پرونده هسته‌ای ایران که تا پیش از مذاکرات ژنو و توافق حاصل شده در سوم آذر ماه 1392 گرفتار یک بن‌بست شده بود، برداشتند.
با وجود اینکه ایران بارها تاکید کرده است که گفت‌وگوهای هسته‌ای با 6 قدرت جهانی تنها بر سر مساله هسته‌ای است اما برخی این گمانه‌زنی را مطرح میکنند که در پی این گفت‌وگوها احتمال بهبود مناسبات دوجانبه ایران و آمریکا نیز وجود دارد. شمخانی در پاسخ به این پرسش که آیا دیدارهای دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی در خلال مذاکرات می‌تواند به ایجاد روابط حسنه میان دو کشور بینجامد، تاکید کرد: «نه، مذاکرات فقط در رابطه با مساله هسته‌ای است.» او در ادامه این مصاحبه اضافه کرد: «همه چیز بستگی به صداقت آمریکایی‌ها در گفت‌وگوهای هسته‌ای دارد.» به گفته شمخانی، روابط ایران و آمریکا می‌تواند به‌گونه‌ای باشد که طرفین توان خود را در منطقه علیه یکدیگر به کار نگیرند. دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران درباره امکان به نتیجه نرسیدن گفت‌وگوها و تبعات آن نیز تاکید کرد: «اگر توافق حاصل نشود، ما نمی‌میریم و اگر هم به توافق دست یابیم، به بهشت نمی‌رویم.» به گزارش «ایلنا»، شمخانی همچنین برخی شک و تردید‌های مطرح شده از سوی دیپلمات‌های غربی مبنی بر اینکه رهبر معظم انقلاب اساسا از یک توافق هسته‌ای بادوام حمایت نمی‌کند را رد کرد. به گفته او «اگر ایشان (مقام معظم رهبری) به دنبال علتی برای قطع مذاکرات هسته‌ای بودند، زمان کافی برای انجام آن طی یک سال و نیم گذشته وجود داشت.»
ایران، کوبای دوم نیست
گمانه‌زنی‌‌ها راجع به احتمال بهبود مناسبات ایران و آمریکا پس از آن قوت گرفت که آمریکا و کوبا پس از 56 سال قطع روابط، هفته گذشته تصمیم به ازسرگیری روابط دیپلماتیک خود گرفتند.
روزنامه وال‌استریت ژورنال در این رابطه می‌نویسد: «درست است که ایران محتاطانه از بهبود روابط آمریکا با کوبا استقبال کرده است و دولت اوباما از بهبود روابط با ایران نیز استقبال خواهد کرد اما ایران، کوبا نیست. به دلایل زیادی ایران، کوبای دوم نخواهد بود، حتی اگر مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای تهران به یک نتیجه موفقیت‌آمیز منجر شود.» وال‌استریت ژورنال به نقاط اختلاف جدی تهران و واشنگتن پرداخته و می‌نویسد که ایران و آمریکا در بسیاری از مسائل حساس منطقه‌ای، نظراتی کاملا مخالف دارند. ایران از بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه حمایت می‌کند ولی آمریکا در پی براندازی حکومت دمشق است. تهران کماکان تهدیدی برای اسرائیل است و از دشمنان اصلی آنها یعنی حزب‌الله و حماس حمایت می‌کند.
پس از اعلام خبر از سرگیری روابط دیپلماتیک هاوانا-واشنگتن، وزارت خارجه ایران از این رخداد تاریخی استقبال کرد و مرضیه افخم سخنگوی دستگاه دیپلماسی گفت تحول اخیر در روابط دو کشور، گامی رو به جلو در جهت کاهش تنش در آن منطقه قلمداد می‌شود که تداوم واقع‌بینانه و تکمیل این رویکرد می‌تواند آثار و نتایج مفیدی در مجموعه مناسبات کشورهای آمریکای لاتین و روند تحولات بین‌المللی داشته باشد.
همزمان یک دیپلمات باسابقه آمریکایی، عادی‌سازی روابط میان کوبا و آمریکا را تحولی چشمگیر و نشانه آمادگی اوباما برای برداشتن قدم‌های نمادین و برجسته در رابطه با سایر کشورها توصیف و تاکید می‌کند که بهبود روابط ایران و آمریکا بستگی مستقیم به حل موضوع هسته‌ای دارد. جیمز دابینز سفیر سابق آمریکا در اتحادیه اروپا به «ایرنا» میگوید: عادی‌سازی روابط میان کوبا و آمریکا در پی یک سلسله تلاش‌های دیپلماتیک و به دنبال گفت‌وگوهای طولانی میان نمایندگان طرفین تحقق پیدا کرد و برداشتن چنین قدمی بی‌تردید سرفصل تازه‌ای از تحولات و دگرگونیهای بیشتر در سیاست خارجی آمریکا محسوب می‌شود که می‌تواند تاثیراتی در روند مذاکرات هسته‌ای ایران بگذارد.» البته او تاکید می‌کند که باید قبول کرد هنوز مسائل حل نشده بسیاری میان ایران و آمریکا وجود دارد که مشابه آنها درهیچ زمانی میان آمریکا و کوبا وجود نداشته است.
دفاع اوباما از سیاستش در قبال ایران و کوبا
همزمان باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا در گفت‌وگویی که توسط «کندی کرولی» مجری شبکه خبری سی ان ان انجام گرفت، به دفاع از سیاست خارجی‌اش در قبال کشورهایی چون کوبا، ایران و روسیه پرداخت. به گزارش «ایسنا» روزنامه لس‌آنجلس تایمز در این خصوص در گزارشی نوشت که رئیس‌جمهور آمریکا درباره نارضایتی برخی از متحدانش از سیاست‌های اتخاذ شده کاخ سفید در قبال ایران، روسیه و کوبا گفت: «من به همه کشورهایی که معتقدند ما قوانین بین‌المللی را نقض کرده و برخلاف منافع آنها حرکت کرده‌ایم، احترام می‌گذاریم. اما هنوز اصرار دارم بگویم که در هر جایی که می‌توانیم مشکلات را از طریق راه‌های دیپلماتیک حل کنیم، باید این کار را انجام دهیم.» همچنین با وجودی که مقامات ایرانی بارها تاکید کرده‌اند که تحریم‌ها عامل حضور یافتن مذاکره‌کنندگان ایرانی بر سر میز گفت‌وگوها نبوده است، اوباما باز هم با تکرار مواضع قبلی‌اش گفت که تحریمهای بین‌المللی درباره ایران به همراه مذاکرات ادامه دارد تا بتواند برنامه هسته‌ای ایران را محدود کند و این اجازه را به تهران داده است که پیشرفت هسته‌ای‌اش را کندتر کند. رئیس‌جمهور آمریکا مدعی شد: «از زمانی که ما مذاکرات را با آنها آغاز کرده‌ایم ایران در طول یک سال و نیم گذشته پیشرفتی در برنامه هسته‌ای‌اش نداشته که برای اولین بار در طول یک دهه گذشته این اتفاق می‌افتد.»
موضع ایران قدرتمندتر شده است
در عین حال بخش‌هایی از مصاحبه روزنامه فایننشال تایمز با علی شمخانی که روز دوشنبه، اول دی ماه منتشر شده است به تحولات خاورمیانه اختصاص دارد. وزیر دفاع پیشین ایران در دوران ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی تاکید می‌کند که موضع ایران در منطقه به دلیل نقش آن در تغییر مسالمت‌آمیز دولت عراق و استمرار حکومت بشار اسد در سوریه، قدرتمندتر از قبل شده است. او در ادامه اضافه کرده‌است: «همچنین به قدرت رسیدن حیدرالعبادی به جای نوری مالکی به عنوان نخست وزیر موجب تقویت مواضع ایران در خاورمیانه شده است.» شمخانی با اشاره به نقش ایران در عراق و کمک آن به دولت حیدرالعبادی در مقابله با داعش تاکید کرد: «دولت و ملت عراق بیشتر از گذشته به ایران نزدیک است؛ چون آنها فهمیدند که ایران از نظر استراتژیک برایشان اهمیت دارد. علاوه بر آن، اوضاع سوریه بیانگر پیروزی ایران در منطقه است.»
در ادامه این مصاحبه شمخانی ضمن بیان این موضوع که ایران در عراق مشاورین نظامی دارد، تاکید کرد که ایران و آمریکا هیچ‌گونه همکاری در عراق ندارند. او ادامه داد: «اگر در عملیاتی در نقطه‌ای از عراق نقش مشاوره داشته باشیم، به دولت عراق اعلام می‌کنیم که اگر آمریکایی‌ها دخالت کنند، ما وارد نمی‌شویم.» نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی تاکید کرد که اگر ایران به عراق کمک نمی‌کرد، بغداد سقوط می‌کرد. به گفته شمخانی، ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا، هیچ پیروزی در مبارزه با داعش نداشته بلکه در نبرد علیه داعش شکست خورده است. دبیر شورای عالی امنیت ملی تاکید کرد که آمریکایی‌ها در پی بازگشت به منطقه و بازیافت آنچه از دست داده‌اند، هستند.
جنگ نفتی ایران و عربستان
دبیر شورای عالی امنیت ملی در این گفت‌وگو به روابط تهران و ریاض و نزاع نفتی میان دو کشور می‌پردازد. او با بیان اینکه ایران و عربستان اکنون درگیر جنگ نفتی هستند، به ضررهای سعودی‌ها در این باره اشاره می‌کند. در عین حال شمخانی درباره روابط تهران و ریاض ابراز امیدواری کرد که بتواند در مقام دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، تنش‌ها میان دو کشور را کاهش دهد. او افزود: «خوشحال می‌شوم که بتوانم کمکی بکنم. برای دیدار از عربستان هنوز زود است. عدم تفاهم و رقابت‌های تلخ باید از شکل خصومت‌آمیز به شکل بازی‌های طبیعی سیاسی درآید. این قابل انجام است. من می‌خواهم که در این خصوص نقش داشته باشم. هنوز به اینکه چگونه می‌توان این کار را کرد، فکر می‌کنم. من خود را یکی از پتانسیل‌های انجام این کار می‌دانم. ایران و عربستان سعودی درگیر جنگ نفتی هستند و سعودی‌ها تاکنون در این جنگ 100 میلیارد دلار از دست داده‌اند که خیلی بیشتر از ضررهای ایران است.» علی شمخانی که به همراه سعید جلیلی نماینده رهبر معظم انقلاب در شورای عالی امنیت عالی است، در بخش دیگری از این مصاحبه گفت: «فشار روی قیمت نفت بد هم نیست. ما نقطه ضعفی به‌نام وابستگی به نفت داریم و هرکسی به ما کمک کند از این وابستگی خلاص شویم، لطف کرده است.» شمخانی تنها ایرانی است که نشان عبدالعزیز السعود، عالی‌ترین جایزه عربستان سعودی را دریافت کرده است؛ رویدادی که سال ۲۰۰۴ اتفاق افتاد و دلیل آن نیز نقش او در کاهش تنش‌ها میان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بود.
ارسال نظر