مرتضی مکی کارشناس مسائل اروپا سفر یازده وزیر خارجه اروپایی به ایران طی یک سال گذشته یعنی از زمان روی کار آمدن دولت حسن روحانی، ناشی از تغییر رویکرد سیاست خارجی ایران پس از انتخابات خرداد ۱۳۹۲ است. در پی انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران و پس از آن نیز امضای توافق‌نامه ژنو، تغییری جدی در سیاست خارجی اتحادیه اروپا نسبت به ایران صورت گرفت. تا پیش از این، کشورهای اروپایی همسو با ایالات متحده آمریکا، سیاست‎های تحریمی را برای محدود کردن برنامه هسته‎ای ایران دنبال می‌کردند. اما توافق‌نامه ژنو، یک چارچوب جدید را در نوع مناسبات ایران با اتحادیه اروپا ایجاد کرد. درواقع دولت‎های اروپایی تا قبل از این اتفاق، تحت تاثیر سیاست‎های آمریکا بودند اما تحولات خاورمیانه و تغییر سیاست خارجی ایران، فرصتی شد برای اتحادیه اروپا که جهت بهبود مناسبات‌شان با ایران گام بردارند و سیاست‎های خاورمیانه‌ای خود را نیز پیش ببرند. باید توجه داشت در چند سال گذشته، سیاست‎های اروپا در حمایت از نظام‌های مستبد به بن بست سیاسی خورد و خیزش‌های منطقه‌ای، آنها را در شرایط جدیدی قرار داد. بنابراین کشورهای اروپایی ناگزیر به تغییر نگاه‎شان نسبت به خاورمیانه و ایران شدند. عامل دیگری که در این رابطه می‎تواند مهم باشد، افزایش فعالیت گروه‌های تروریستی در منطقه است. این مساله، دولت‎های اروپایی را بر آن داشته تا تلاش کنند با نزدیکی به ایران، به سیاستی واحد برای مبارزه با جریان‌های تکفیری دست یابند. همچنان‌که طی چند هفته گذشته شاهد اظهارنظر مثبت برخی مقامات سیاسی اروپا ازجمله دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا و فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه در رابطه با لزوم و نیاز به همکاری و همگرایی با ایران جهت مبارزه با گروه‎های تکفیری و تروریستی بودیم. مجموعه این تحولات باعث شد دولت‎های اروپایی با رویکرد مثبتی به ایران نگاه کنند و به سمت بهبود مناسبات‎شان با ایران حرکت کنند. البته عامل توسعه مناسبات اقتصادی را نیز باید مدنظر داشت؛ زیرا بدون شک ایران فرصت‌های بزرگ اقتصادی برای کشورهای اروپایی دارد و بازار بزرگ و خوبی برای کالاهای اروپایی محسوب می‎شود. اما باید توجه داشت که حجم مبادلات تجاری-اقتصادی ایران با اروپا در حال حاضر به پایین‌ترین حد خود رسیده است و به نظر نمی‎رسد در شرایطی که هنوز توافق‌نامه جامع و نهایی میان ایران و گروه ۱+۵ به امضا نرسیده است، انگیزه‎های اقتصادی، خیلی در این گسترش مناسبات نقش داشته باشد. به بیان دیگر دولت‌های اروپایی، اهداف بلندمدت‌تر و دورتری را در ترمیم مناسبات‎شان با ایران دنبال می‌کنند. تحولات و ناآرامی‎های اخیر در خاورمیانه و نقشی که ایران در ایجاد ثبات در منطقه می‌تواند ایفا کند، برای کشورهای اروپایی اکنون بیش از هر هدف دیگری مطرح است؛ هرچند که مساله اقتصادی را نیز نمی‎توان نادیده گرفت.

در نهایت این مساله نیز مطرح است که ممکن است روی کار آمدن خانم‌فدریکا موگرینی به جای کاترین اشتون در سیاست‌های اروپا نسبت به ایران تاثیرگذار باشد. اما باید توجه داشت باوجودی‌که در اروپا، افراد روی سیاست‏‎های کشورها تاثیرگذارند و در سطح اتحادیه اروپا بوده‎اند کسانی که بر روند سیاست‎ها تاثیر داشته‌اند، اما در کل اکنون سیاست‌های اروپا شکلی نظام‌مند و تعریف شده پیدا کرده است و تغییر اشخاص خیلی تاثیری بر سیاست‎های کلی ندارد.