منافع مشترک ایران و آمریکا درصورت دستیابی به توافق

تسنیم: دیپلمات و سخنگوی اسبق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با اشاره به مجموعه خواسته‌های غیرواقع‌گرایانه غرب از ایران، تاکید کرد که دولت تهران درصورت پذیرش این موارد دست به خودکشی سیاسی می‌زند. سید حسین موسویان، دیپلمات و سخنگوی اسبق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در یادداشتی در نشریه فایننشال تایمز به بررسی مسیر پیش‌روی مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ درباره برنامه هسته‌ای ایران پرداخت که در زیر می‏آید.

تا روز یکشنبه دنیا شاهد این خواهد بود که آیا ایران و ۶ قدرت جهانی راهی به‌سوی حل صلح‌آمیز بحران موجود بر سر برنامه اتمی ایران خواهند یافت.

پس از توافق موقت نوامبر سال گذشته، ایالات متحده و قدرت‌های متحد جهانی آن نباید شانس دستیابی به یک توافق جامع را از دست بدهند. اگر گفت‌وگوها شکست بخورد، برای منطقه و فراتر از آن خطرات بسیاری وجود دارد و اگر توافقی به‌دست آید، نیز حاصل (و منافع) بسیاری خواهد داشت.

بااین‌حال موانع عمده‌ای باقی‌مانده است؛ اول از همه تقاضاهای مطرح‌شده ازسوی ایران برای تعهد نسبت به الزاماتی فراتر از معاهده منع اشاعه هسته‌ای است. این موارد شامل تعطیل کردن سایت غنی‌سازی فردو، به‌عنوان یک منبع بالقوه (تولید) اورانیوم دارای غنای لازم برای ساخت تسلیحات، تعدیل و اصلاح رآکتور آب سنگین، برای کاهش توانایی آن برای تولید پولوتونیومی که می‌تواند برای ساخت سلاح به کار گرفته ‌شود و پذیرش روند‌های نظارتی، فراتر از پروتکل‌های بین‌المللی است. ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان - موسوم به گروه ۱+۵ - همچنین به دنبال این هستند تا مانع شوند که ایران سوخت مورد نیاز برای نیروگاه‌های هسته‌ای خود را تولید کند، بر سر فعالیت‌های تحقیق و توسعه مرتبط با برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران ممنوعیتی اعمال کنند و قابلیت موشکی ایران را محدود کنند.

نهایتا، گروه ۱+۵ تاکید دارد که اجرای همه بخش‌های این توافق (جامع) به‌ویژه در بحث برچیدن و حذف تحریم‌ها برای ۲۰ سال به درازا بکشد. به عبارت دیگر، از ایران خواسته شده است تا امتیازهای عمده‌ای را ارائه کند، (آن‌هم) در مقابل یک قول (وعده) که تحریم‌ها طی دو دهه آتی کاهش یافته و تضعیف شوند. این نه یک امر واقع‌گرایانه و رئالیستیک است و نه در دراز مدت به نفع منافع گروه ۱+۵ است.

دولت ایران با پذیرش این خواسته‌ها - که اولین تعامل با آمریکا پس از دهه‌ها دشمنی است - دست به یک خودکشی سیاسی می‌زند. فراتر از آن، دوره زمانی دو دهه‌ای برای اجرای این توافق می‌تواند همه این سازوکار و قرارداد را در معرض خطر قرار دهد و آن را وابسته و متاثر از تغییرات سیاسی رخ‌داده در تهران و واشنگتن ‌کند.

(در این وضعیت) مقداری رئالیسم و واقع‌گرایی مورد نیاز است. توافق موقت (ژنو) برای این حاصل شد که ایالات‌متحده سیاست غیرواقع‌گرایانه خود را در مورد «غنی‌سازی صفر» به کناری نهاد. ایران نیز موضع خود را تغییر داد. تهران آماده است تا حداکثر سطح شفافیت را برمبنای قواعد ان.پی.تی بپذیرد؛ حتی آماده است تا درمورد برخی اقدامات موقت و داوطلبانه فراتر از قواعد ان.پی.تی منعطف باشد که شامل مواردی همچون ارائه تضمین‌های اضافی درمورد انحراف پیدا نکردن برنامه هسته‌ای آن به سوی تسلیحاتی شدن است.

علاوه بر آن، همان‌طوری که در پیشنهاد ارائه شده از سوی دانشمندان هسته‌ای دانشگاه پرینستون مطرح شده است، تغییرات تکنیکی و فنی در طراحی رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک می‌تواند مواد استحصالی از آن را که قابلیت استفاده در بمب اتمی داشته باشند حذف کند. از این طریق، پلوتونیوم تولیدی آن طی یک سال می‌تواند به کمتر از یک کیلوگرم که بسیار کمتر از ۸ کیلوگرم مورد نیاز برای ساخت یک بمب است کاهش یابد.

اما تقاضا برای تعطیلی تاسیسات زیرزمینی فردو تا زمانی که واشنگتن و اسرائیل اصرار دارند که برای جلوگیری از ساخت بمب هسته‌ای توسط ایران «تمامی گزینه‌ها روی میز است» امری غیرواقع‌گرایانه است. فردو تنها تاسیساتی است که می‌تواند خارج از محدوده و توان حملات نظامی اسرائیل و آمریکا باشد.

پرچالش‌ترین موضوع توافق بر سر ظرفیت غنی‌سازی ایران مطابق نیازهای عملی ایران برای نیروگاه‌های هسته‌ای غیرنظامی و رآکتورهای تحقیقاتی صلح‌آمیز آن است.

برای حل این نزاع و اختلاف، گام‌هایی باید مورد توافق قرار گیرند که بتوانند وجهه دو طرف را حفظ کنند، مواردی همچون محدود کردن سطح غنی‌سازی اورانیوم تا کمتر از ۵ درصد خلوص، نگهداری حداقل میزان ممکن از اورانیوم غنی‌سازی‌شده و استفاده از سایت فردو به عنوان تاسیسات تحقیق و توسعه برای خنثی کردن تهدید نظامی. علاوه بر آن هر دو طرف می‌توانند در مورد تعیین یک بازه زمانی چندساله برای جایگزینی نسل اول سانتریفیوژها با تعداد کمتری از سانتریفیوژهایی است که کارآیی بهتری داشته باشند توافق کنند. در این دوره انتقالی، همه قابلیت غنی‌سازی فعال ایران در حد نیازهای عملی ایران، محدود خواهد شد.

در توافق نهایی، طرفین باید روی یک طرح گام به گام مبتنی بر اقدامات متقابلِ متناسب توافق کنند. برای مثال، این یک امر حیاتی است که پیش از اینکه دوره ریاست‌جمهوری اوباما پایان پذیرد، تحریم‌های عمده برچیده شوند و گفت‌وگوهای مستقیم بین ایران و ایالات متحده برای هرگونه توافق لازم و ضروری است.

در شرایطی که سوریه و عراق در آستانه فروپاشی هستند و افغانستان شاهد هرج و مرج داخلی است، فزونی تروریسم افراطی یک تهدید فوری و سنگین برای منطقه و کشورهای ۱+۵ ایجاد می‌کند. واشنگتن و تهران - دو رهبر مرکزی بین‌المللی و منطقه‌ای - منافع متقابل مستحکمی برای همکاری در این بحران‌ها دارند. اگر توافق جامع حاصل شود، موانع عمده موجود بر سر این راه از بین می‌روند.