فریبا رسولی:«بنده به غیر از دولت آقای احمدی‌نژاد با تمامی دولت‌های پس از انقلاب کار کرده‌ام. حدود ۳۰ سال از عمر خودم را هم صرف تحلیل مسائل اقتصادی ایران کرده‌ام و به جرات می‌توانم بگویم شرایط پیچیده و سخت اقتصادی که دولت آقای روحانی با آن روبه‌رو است در هیچ دولتی سابقه نداشته است.» حدود ۶ ماه پیش بود که مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور در جمع مدیران صنعتی کشور این جمله را به زبان آورد. روزی که مسعود نیلی شرایط اقتصادی کشور را «سخت و پیچیده» خواند و همه طیف‌های فکری و تصمیم‌گیران و تصمیم سازان را برای عبور از «پیچ تاریخی اقتصاد کشور» به وحدت فراخواند، شاید برخی هنوز به شرایط فوق حساس اقتصاد ایران در دهه ۹۰ پی نبرده بودند و آن را سیاه‌نمایی علیه دولت قبل می‌دانستند. با این حال بر کسی پوشیده نبود که ۸ سال مدیریت به شیوه رئیس‌جمهور قبلی، کشور را وارد چه سرازیری پر شیبی کرده و باید در چنین شرایطی مردانی مصمم و با تجربه از اقتصاد و اجرا متحد می‌شدند تا اقتصاد ایران را از غلتیدن در این مسیر خطرناک بازدارند و به راه اصلی برگردانند. باید کمی به قبل برگردیم. زمانی که احمدی‌نژاد به‌عنوان رئیس‌جمهور سکان دولت را به دست گرفت، براساس گزارش‌های رسمی، مجموع درآمدهای نفتی که نصیب دولت نهم و دهم شد ۷۲۰ میلیارد دلار بود که از مجموع درآمدهای نفتی همه دولت‌های گذشته بیشتر بوده است، این در شرایطی است که درآمدهای نفتی کشور در بهبود وضعیت اقتصادی کشور و توسعه زیرساخت‌ها رشد قابل‌توجهی نداشته است. نکته قابل‌توجه این است که کل درآمد‌های سه دولت قبل احمدی‌نژاد مجموعا برابر ۴۳۲ ‌میلیارد‌ دلار بوده؛ یعنی ۶ دولت موسوی، ‌هاشمی و خاتمی روی هم فقط حدود ۷۵‌ درصد دو دولت احمدی‌نژاد، درآمد‌های نفتی داشتند. دولت محمود احمدی‌نژاد به‌رغم درآمدهای سرشار نفتی خود، نرخ رشد اقتصادی را در سراشیبی قرار داد و به جای رسیدن به متوسط نرخ رشد ۸ درصدی که در برنامه چهارم توسعه به آن اشاره شده بود، نرخ رشد اقتصادی در سال آخر دولت او به حدود منفی هفت درصد رسید. از طرف دیگر افزایش نرخ تورم در سال‌های اخیر بیشترین انتقادهای عمومی را روانه دولت کرده است؛ بنابراین آمارهای نرخ تورم و روند صعودی آن همچنین وضعیت ناخوشایند نرخ بیکاری و شاخص‌های مهم دیگر اقتصادی در سال‌های پایانی ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد تبدیل به اصلی‌ترین مشکلات دولت روحانی شد و او باید کشتی اقتصاد ایران را با تشکیل تیمی قوی از ناخداهای دریادیده به ساحل نجات می‌رساند.

فصل روحانی

۲۴ خرداد سال ۹۲ حسن روحانی در انتخابات پیروز شد. انتظار بر این بود که روحانی و تیم اقتصادی دولت میانه‌رو شاخص‌های اقتصادی را در مسیر مثبت هدایت کنند؛ اما این تیم دارای چه سطحی از سواد و تجربه است و حال که یک سال از انتخابات گذشته در این مدت تیم اقتصادی دولت با چه رویکردی از پس مسائل اساسی اقتصاد ایران برآمده و چه دستاوردهایی داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد اقتصاددانانی که در تیم اقتصادی دولت کنار هم قرار گرفته‌اند ترکیبی از مکاتب مختلف اقتصادی (نهادگرا، اقتصادآزاد و اقتصاد اسلامی) هستند؛ اما آیا می‌توان گفت به‌کارگیری اقتصاددانان از مکاتب مختلف در دولت یازدهم نشان می‌دهد که اختلافات مکتبی کنار گذاشته شده و همه اقتصاددانان متحد شده‌اند تا ریشه مشکلات اقتصادی اخیر را بخشکانند؟ پاسخ این پرسش را می‌توان در دستاوردهای یک‌سال گذشته جست‌وجو کرد. تورم از حدود ۴۰ درصد در آستانه ۲۵ درصد قرار گرفته و برنامه‌ریزی شده تا نرخ بیکاری تا پایان امسال تک‌رقمی شده و به‌رغم رکود موجود به ۵/۹ درصد کاهش یابد. پیش‌بینی شده رشد اقتصای منفی ۷درصد نیز تا پایان امسال به مرز ۳ درصد برسد و کشور از رکود خارج شود. بیشتر اعضای تیم اقتصادی دولت در دانشگاه‌های معتبر داخل یا خارج از کشور تحصیل کرده‌اند و سوابق زیادی در وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولت‌های جنگ، سازندگی و اصلاحات دارند که سابقه مدیریتی و کارشناسی‌‌شان دست کم به نزدیک ۲۰ سال می‌رسد. سطح سواد و تجربه برخی از تاثیرگذارترین چهره‌های اقتصادی دولت را در ادامه مورد بررسی قرار داده‌ایم.

مغز متفکر دولت یازدهم

یکی از تصمیم‌سازانی که ایده‌هایش در تصمیمات رئیس‌جمهور بسیار نقش دارد، مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور است. او بارها در سخنرانی‌های متعدد خود خروج از رکود تورمی را سخت و پیچیده عنوان و پیش‌بینی کرده شرایط کشور در سال ۱۳۹۵ مشابه سال ۱۳۹۰ شود. این اقتصاددان متولد ۱۳۳۴ در همدان است و دکترای خود را در سال ۱۳۷۴ در رشته اقتصاد از دانشگاه منچستر انگلستان کسب کرده است. نیلی معاون سازمان برنامه و بودجه در دولت سازندگی بوده و در تهیه و تدوین اولین و سومین برنامه پنج ساله توسعه کشور نقش داشته است. گمانه‌زنی‌هایی که در ابتدای دولت یازدهم وجود داشت مبنی بر این بود که نیلی رئیس بانک‌مرکزی شود اما او در جایگاه مشاور اقتصادی روحانی قرار گرفت. اکنون نیز گمانه‌زنی‌ها برای انتخاب او به‌عنوان رئیس دانشگاه صنعتی شریف شروع شده است. نیلی معتقد است اقتصاد ایران باید رشد بالاتر از ۶ درصد را به‌صورت پایدار و مستمر داشته باشد تا نرخ بیکاری مهار شود و رشد اقتصادی همراه با ایجاد اشتغال ایجاد شود.

آقای ضد تورم

یکی دیگر از تصمیم‌گیران اقتصادی دولت سیاستمدار اصلاح‌طلبی است که متولد سال ۱۳۳۹ و اهل اصفهان است. علی طیب‌نیا، اقتصاددانی است که به توصیه شهید بهشتی، اقتصاد خوانده است. او به‌دلیل تحقیقات گسترده‌ای که درزمینه تورم داشته است به‌عنوان اقتصاددانی متخصص در مهار تورم شناخته شده است. وزیر اقتصاد دولت روحانی در دولت اصلاحات، مسوولیت معاونت هماهنگی امور اقتصادی و فنی را برعهده داشت و به‌عنوان نماینده رئیس‌جمهوری در شورای پول و اعتبار منصوب شد. همچنین در دولت نهم در سازمان مدیریت به‌عنوان معاون اقتصادی مشغول به کار شد. طیب‌نیا در همین مقطع زمانی همزمان عضو شورای پول و اعتبار بود و نهایتا نیمه دوم سال ۱۳۸۵، همکاری خود را با سازمان مدیریت قطع کرد و به دانشگاه تهران برگشت. این اقتصاددان تورم ۲۵ درصدی را برای سال ۹۳ با احتساب اجرای فاز دوم قانون هدفمندی یارانه‌ها پیش‌بینی کرده و معتقد است برای اولین بار در تاریخ ایران، نرخ سود بانکی از تورم موجود کشور بالاتر قرار گرفته است.

مدیر سخنگو

مهره دیگر اقتصادی دولت، محمدباقر نوبخت است. او هم‌اکنون دو مسوولیت سخت برنامه‌ریزی و بودجه را برعهده دارد. این مرد گیلکی متولد سال ۱۳۲۹ در رشت بوده و دارای دکترای تخصصی مدیریت از دانشگاه آزاد اسلامی تهران و همچنین دکترای تخصصی اقتصاد از دانشگاه Paisley, U.K انگلستان و دکترای توسعه اقتصادی از مرکز مطالعات کاربردی CASIN (ژنو سوئیس) است. نوبخت در ادوار سوم تا ششم مجلس شورای اسلامی نماینده مردم رشت بوده و پس از آن در معاونت پژوهش‌های اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام مشغول به کار شده است.

پدر پتروشیمی

می‌گویند کارهای بزرگی در عرصه پتروشیمی کرده است. به همین دلیل است که به محمدرضا نعمت‌زاده عنوان پدر پتروشیمی را داده‌اند. او اهل تبریز و متولد ۱۳۲۴ است. نعمت‌زاده دارای مهندسی محیط‌زیست از دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در سن لوئی ابیسپو است و مدیریت را در دانشگاه کالیفرنیا نیمه کاره رها کرد. بسیاری‌ او را مردی می‌دانند که در عسلویه‌ای که فقط ۲ تا ۳ خیابان داشت و بدون هرگونه امکانات بود، قطب صنعتی راه انداخت که صادرات ۶ میلیارد دلاری از قبل آن است. او در دولت روحانی سکان‌ وزارت صنعت، معدن و تجارت را به‌دست گرفت. در ایام تبلیغات انتخاباتی، ریاست ستاد انتخاباتی حسن روحانی برعهده محمدرضا نعمت‌زاده بود و در شرایط رکود عهده‌دار رونق تولید کشور شده است.

مرد کار

می‌گویند ارتش بیکاری در راه است. در این شرایط اگر نرخ بیکاری کاهش یابد و بسیاری از جوانان شاغل شوند، او یک ناجی محسوب می‌شود. یکی دیگر از چهره‌های دولت روحانی علی ربیعی است که مسوولیت ایجاد اشتغال و رفاه در کشور را برعهده گرفته است. او اهل تهران، متولد ۱۳۳۴ است. ربیعی تحصیلات خود را از مقطع لیسانس تا دکترا در زمینه مدیریت ادامه داده است. او همچنین استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی سیاسی و اقتصادی است. ربیعی، عضو هیات علمی و دانشیار دانشگاه پیام‌نور، محقق و نویسنده در حوزه جامعه‌شناسی سیاسی و مدیریت و مشاور اجتماعی رئیس‌جمهور در دولت اصلاحات طی سال‌های ‌۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ است. عمده‌‌ترین دغدغه‌های ربیعی در سال‌های اخیر، مطالعه فساد و راهبردهای مقابله با آن بوده است.

آقای رئیس‌کل

می‌گویند برای اولین بار در تاریخ اقتصادی پس از انقلاب است که رئیس‌کل بانک‌مرکزی تا این حد استقلال دارد و وقتی حرفی می‌زند روی آن می‌ایستد. ولی‌الله سیف، اهل نهاوند است و پس از محمود بهمنی رئیس‌کلی بانک‌مرکزی را در شرایط دلار سه هزار تومانی و تورم ۴۰ درصدی بر عهده گرفته است. او متولد ۱۳۳۱ است و دارای دکترای حسابداری از دانشگاه علامه طباطبایی است. سیف اقتصاددان نهادگرایی است که سابقه رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل سابق بانک‎های کارآفرین، ملت، صادرات ایران، سپه، ملی ایران و فیوچر بانک (بانک المستقبل بحرین) در کارنامه او بوده است. هجدهمین رئیس‌کل بانک‌مرکزی در مصاحبه‌های اخیر خود پیش‌بینی کرده است به زودی نرخ ارز کاهش خواهد یافت.

شیخ الوزرا

تصمیم‌ساز دیگر اقتصاد کشور، اهل کرمانشاه است. روزی که در دولت احمدی‌نژاد کنار گذاشته شد خیابان‌های تهران را گم می‌کرد چون پس از انقلاب همواره در پست‌های مختلفی مشغول فعالیت بوده و با راننده در پایتخت تردد می‌کرده است. بیژن زنگنه فعال اقتصادی و سیاستمدار اصلاح‌طلبی است که در حال حاضر در دولت روحانی وزیر نفت است. او به خاطر سابقه طولانی در پست‌های اجرایی و وزارتخانه‌های دولت‌های مختلف ایران به «شیخ الوزرا» معروف است. اکثرا زنگنه را موفق‌ترین وزیر نفت ایران در جذب سرمایه‌های عظیم خارجی در صنعت نفت و گاز ایران می‌دانند. همچنین شرکت مپنا که بزرگ‌ترین شرکت در زمینه انرژی در ایران است نیز در دوران صدارت او تاسیس شد. زنگنه مهندسی عمران در دانشگاه تهران خوانده و معتقد است وضعیت صادرات نفت روز به روز بهتر خواهد شد. او در شرایطی مسوولیت این وزارتخانه را بر عهده گرفته که تولید نفت به حدود یک چهارم کاهش یافته و طرح‌های نیمه‌تمام بسیاری روی دست وزارت نفت مانده است.

طراح افزایش تولید

متولد ۱۳۳۴ است. محمود حجتی اهل نجف‌آباد اصفهان و عمران خوانده است و در تدوین طرح کلان افزایش تولید نقش بسزایی داشته است. حجتی در دولت اصلاحات در دوران وزارتش با تدوین طرح کلان افزایش تولید و به اجرا گذاشتن آن در راستای اجرای طرح افزایش تولید، قیمت خرید تضمینی گندم را افزایش داد تا کشاورزان به تولید گندم تشویق شوند. با اجرای این طرح، تولید گندم با ۸ میلیون تن افزایش به ۱۴ میلیون تن رسید. همچنین واردات گندم در آن سال به صفر رسید و خودکفایی در تولید این محصول اساسی محقق شد به همین سبب جشن خودکفایی گندم در کشور را می‌توان یک نمره ۲۰ در کارنامه حجتی دانست.

متولی مسکن

سابقه او در تصدی وزارت مسکن کم نیست. عباس آخوندی یکی دیگر از تصمیم‌سازان مهم دولت است. او متولد ۱۳۳۶ و در نجف عراق به دنیا آمده است. آخوندی دارای کارشناسی ارشد مهندسی راه و ساختمان از دانشگاه تهران است و در زمینه اقتصاد سیاسی دکترا دارد. او سیاستمدار، استاد دانشگاه، دولتمرد ایرانی و وزیر راه و شهرسازی است. آخوندی همچنین در دولت سازندگی نیز وزیر مسکن و شهرسازی هم بوده است. بنا بر آخرین خبرهایی که از او منتشر شده است، وزیر راه و شهرسازی اکنون در حال مذاکرات پیچیده با بانک‌مرکزی است که وام خرید مسکن را افزایش داده و از سویی طرح جدیدی برای مسکن مهر ارائه خواهد داد.

وزیر پر انرژی

این روزها دغدغه‌اش بحران کم‌آبی است. او مهندسی است که در حال حاضر وزارت نیرو را در اختیار دارد. حمید چیت‌چیان اهل تبریز و متولد ۱۳۳۶ است. چیت‌چیان دارای مهندسی مکانیک (طراحی جامدات) از دانشگاه صنعتی امیرکبیر است. همچنین او کارشناسی ارشد خود را از همین دانشگاه کسب کرده است. سوابق مطالعاتی‌ چیت‌چیان در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی ‌بخش صنعت و انرژی بادی ایران است.

دانش و تجربه تیم اقتصادی دولت

دانش و تجربه تیم اقتصادی دولت