تردیدی وجود ندارد که مذاکرات بین قدرت‌های جهانی و ایران بر سر برنامه‌های هسته‌ای این کشور ثمربخش بوده است. تمامی کشورهای دخیل در این روند نسبت به دستیابی به توافقی فراتر از توافق مقدماتی ژنو و نوع دائمی آن، متعهد به‌نظر می‌رسند. مذاکره‌کنندگان ارشد، سومین دور از مذاکرات در وین را چهارشنبه گذشته به اتمام رساندند و قرار است ۱۳ می(۲۳ اردیبهشت) بار دیگر در وین تشکیل جلسه دهند تا تدوین پیش نویس توافق‌نامه نهایی را آغاز کنند. آنها امیدوارند تا ۲۰ جولای (۳۰ تیر) به نتیجه برسند. به همان اندازه که این روند مثبت به‌نظر می‌رسد، این ساده‌اندیشی است که دشواری نحوه محدود کردن برنامه‌های هسته‌ای ایران و تعدیل روابط خصمانه تهران و واشنگتن را که بیش از سه دهه قدمت دارد دست کم بگیریم.

مذاکره‌کنندگان که جزئیات اندکی را از نحوه تعامل با یکدیگر فاش می‌کنند، در هفته گذشته گفتند که شکاف‌های بارزی بر سر مسائل اصلی باقی مانده است. در ماه نوامبر دو طرف به یک توافق ۶ ماهه دست یافتند که به موجب آن بخشی از برنامه‌های هسته‌ای ایران در مقابل لغو بخشی از تحریم ها، به حال تعلیق در می‌آید. این واقعیت که ایران و قدرت‌های جهانی به تعهدات خود طبق این سند اقدام عمل کرده‌اند نیز اثبات شده است.

در توافق نهایی، ایران و قدرت‌های جهانی به سوی به عقب راندن فعالیت‌های هسته‌ای تهران پیش می‌روند تا به این ترتیب ایران نتواند به سرعت در جهت تولید سلاح هسته‌ای گام بردارد. این به معنی کاهش تعداد سانتریفیوژها و محدودیت عملکرد تاسیساتی است که به‌منظور تولید سوخت هسته‌ای بنا شده‌اند. در مقابل، تحریم‌های بیشتری نیز لغو خواهند شد. با وجود منافع روشن، رهبری عالی جمهوری اسلامی همچنان تاکید دارند که ایران نباید از دستاوردهای خود در تحقیقات و توسعه هسته‌ای، عقب‌نشینی کند.

در همین حال تندروها در ۲ طرف؛ می‌خواهند هر گونه توافقی را تضعیف کنند. اسرائیل و اعضای کنگره‌روی این موضوع که ایران باید از تمامی فعالیت‌های غنی سازی‌اش دست بکشد، پافشاری دارند و این اصرار در مورد فعالیت‌هایی که اهداف غیرتسلیحاتی را دنبال می‌کند نیز وجود دارد. شاید این ایده‌آل باشد، اما غیرواقع‌گرایانه است و تاکید بر آن تنها شانس دستیابی به توافق را کاهش می‌دهد. تندروها می‌دانند که از طریق سد کردن راه هرگونه توافق دیپلماتیک واقع‌گرایانه به سرمایه سیاسی قابل‌توجهی دست می‌یابند؛ اما این امر می‌تواند دردسرهایی را برای باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا ایجاد کند که به‌دنبال پیشرفت در گفت‌و‌گو‌ها با ایران است.

در حال حاضر هیچ‌یک از موضوعات حاشیه‌ای نباید ۲ طرف را از تلاش جدی برای دستیابی به توافق نهایی بازدارد. اگر ایران و قدرت‌های جهانی بتوانند در این موضوع موفق شوند، فرصتی برای پرداختن به چالش‌های مهمی مانند افغانستان، قاچاق مواد مخدر و بحران سوریه پیدا می‌کنند. پیامدهای شکست در این روند نیز بسیار عظیم خواهد بود.

منبع: نیویورک تایمز / دیپلماسی ایرانی