زمانی که مقامات ایران توافق هسته‌ای مقدماتی ژنو را امضا کردند، گفتند که این توافق‌نامه شش ماهه به‌سرعت کوه یخ تحریم‌های غرب را آب می‌کند و به برقراری روابط تجاری جدید و بهبود وضعیت معیشتی مردم منجر می‌شود. مخالفان این توافق هسته‌ای در ایالات‌متحده و خاورمیانه نیز موضع‌گیری مشابهی داشتند و هشدار دادند که این توافق می‌تواند به سرعت موجب حذف تحریم‌های بین‌المللی شود که اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده است.

لس آنجلس تایمز در گزارشی در این زمینه نوشت: «اما اوضاع آنگونه که تصور می‌شد، پیش نرفت. بیش از چهار ماه از توافق هسته‌ای ژنو، شماری از ایرانیان بر این باورند که نقش این توافق مقدماتی در کمک به آنها اندک بوده است. به بیان دیگر این توافق وضعیت اقتصادی مردم عادی را بهتر نکرده و دارایی‌های آزاد شده نیز نه به دست مردم؛ بلکه به دست دولت می‌رسد.»

کاهش سطح انتظارها از توافق مقدماتی در ترکیب با مقاومت تندروها در برابر هرگونه توافق هسته‌ای، تردیدها را در مورد اینکه حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران می‌تواند در تلاش‌های خود برای دستیابی به توافق هسته‌ای نهایی پیش برود، افزایش داده است. همچنین این روند فشار را بر تیم‌های مذاکره‌کننده هسته‌ای در جهت تکمیل دیپلماسی پیچیده‌ای که با ضرب‌الاجل ۲۰ جولای مواجه است، افزایش داده است.

به موجب برنامه اقدام مشترک ژنو (سوم آذرماه) که از ۳۰ دی به اجرا در آمده است، ایران و گروه ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان)، ۶ ماه فرصت دارند تا به توافق جامع دست یابند، اما دیپلمات‌ها نگرانند که این تردید‌ها در ایران و غرب، روند دستیابی به توافق را دشوارتر کند؛ چراکه هم‌اکنون هر یک از طرف‌ها به دنبال توافق بهتری در مقایسه با توافق ژنو هستند.

رابرت آینهورن، عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا در این زمینه گفت: «فشارهای زیادی بر دولت‌های اوباما و روحانی وارد می‌شود تا این توافق را در بازه زمانی تعیین شده به سرانجام برسانند؛ اما این یک چالش بسیار دشوار است.»

توافق مقدماتی به ایران اجازه می‌دهد تا به بخشی از درآمد نفتی بلوکه شده خود در مقابل اعمال محدودیت‌هایی در زمینه عملیات غنی‌سازی، دسترسی پیدا کند. روحانی این توافق مقدماتی را یک برد بزرگ برای ایران می‌داند که موجی از سرمایه‌گذاری‌های خارجی را به همراه خواهد داشت.

اغلب ایرانیان در آغاز با این هیجان او همراه بودند. شرکت‌های ایرانی بزرگ مذاکره با شرکت‌های غربی علاقه‌مند به بازگشت به ایران را آغاز کردند و تجار نیز پروژه‌های همکاری مشترک با غرب را بررسی کردند، اما درحالی‌که شماری از تاجران خارجی اخیرا به ایران سفر کرده‌اند، معامله‌های چشمگیری با تهران انجام نشده است. اغلب تحریم‌ها همچنان به قوت خود باقی‌اند و شرکت‌های بین‌المللی نمی‌خواهند با عجله به خرج دادن برای تجارت با ایران، ریسک تحریم‌های آمریکا و اروپا را متحمل شوند.

دنیل والتز، مدیر یک شرکت حقوقی در واشنگتن که به شرکت‌های خارجی در مورد تحریم‌ها مشاوره می‌دهد، می‌گوید که هیات‌های بازرگانی خارجی به ایران می‌روند تا فرصت‌ها را شناسایی کنند اما درواقع هیچ قراردادی منعقد نمی‌شود.

جواد صالحی اصفهانی، یک کارشناس اقتصادی در موسسه پلی تکنیک ویرجینیا نیز بر این باور است که هرچند به موجب توافق ژنو حدود هفت میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران آزاد می‌شود، اما این پول کمک چندانی به عموم مردم در ایران نمی‌کند و تاثیر آن بر جامعه چشمگیر نیست.

وابستگی به درآمد نفتی از جمله مشکلات اقتصاد ایران است. به‌رغم تلاش‌های روحانی برای اجرای اصلاحات اقتصادی، هزینه‌ها همچنان در حال افزایش است و دولت در حال از دست دادن نقدینگی است. این در حالی است که مقام معظم رهبری تاکید دارند که ایرانیان باید برای ایستادگی در مقابل غرب و اقتصاد مقاومتی آماده شوند. از سوی دیگر دیپلمات‌های غربی نیز نگران افزایش فشار‌ها بر روحانی هستند، البته از دید آنها مذاکرات هسته‌ای که هم‌اکنون نیز در وین در جریان است به خوبی پیش رفته است.

اما اینکه دو طرف بتوانند در بازه زمانی تعیین شده به توافق نهایی دست یابند، یک چالش جدی به شمار می‌رود. اگر طرفین تصمیم بگیرند که دوره ۶ ماهه مذاکرات تمدید شود، طرف ایرانی احتمالا درخواست دریافت امتیازهای بیشتری خواهد داشت که شامل تعدیل بخش بیشتری از تحریم‌ها است. این در شرایطی است که دولت اوباما و متحدانش نیز برای خودداری از ارائه امتیازهای حداکثری به ایران تحت فشار تندروها قرار دارند.

کاخ سفید با فشار کنگره مواجه است که تهدید به تصویب تحریم‌های بیشتر علیه ایران را مطرح می‌کند. به گفته آینهورن، مذاکره بر سر تمدید دوره ۶ ماهه مذاکرات نیز به اندازه دستیابی به توافق نهایی دشوار است. به گفته یک مقام عالی آمریکایی، دولت آمریکا ترجیح می‌دهد که مذاکرات تمدید نشود، اما به هر ترتیب باید دید مذاکرات تا ۲۰ جولای چگونه پیش می‌رود. یک مقام آمریکایی دیگر نیز خاطرنشان می‌کند که مذاکره‌کنندگان پس از مذاکرات اخیر در وین می‌کوشند از این گزینه اجتناب کنند.

منبع: دیپلماسی ایرانی