دیپلماسی هسته‌ای «نتیجه محور» دولت اعتدال پیروز می‌شود
کامران کرمی سید سلمان صفوی از مبارزان انقلابی و از کادرهای اولیه سپاه پاسداران است که مدرک فوق دکترای خود را از دانشگاه لندن دریافت کرده است. وی متفکر و نویسنده‌ای فعال است که آثارش به زبان‌های انگلیسی، عربی، روسی و آلبانیایی منتشر شده است. صفوی متخصص مسائل هسته‌ای ایران است و از نظریه‌پردازان بازدارندگی غیرهسته‌ای، دیپلماسی دفاعی، دیپلماسی تقریب مذاهب و دیپلماسی فرهنگی به شمار می‌رود. متن گفت‌وگوی او با گروه دیپلماسی روزنامه دنیای‌اقتصاد در ادامه می‌آید. به نظر می‌رسد با برگزاری دور اول و دوم مذاکرات هسته‌ای ژنو و همچنین نشست‌های کارشناسی ایران و آژانس، مسیر گفت‌وگوها از گذشته روشن‌تر شده و با جدیت بیشتری در حال پیگیری است. چه عواملی باعث شده تا این اراده در طرفین برای تن دادن به گفت‌وگوهای واقعی به وجود آید؟
غربی‌ها متوجه شده‌اند که تحریم‌ها نتوانسته است سد راه توسعه برنامه هسته‌ای ایران شود. ایران در دوره تحریم‌ها، تعداد سانتریفیوژهای خود را افزایش داد، موفق به تولید اورانیوم با غلظت بیست درصد شد، سایت فردو را به بهره‌برداری رساند و پروژه آب سنگین اراک را پیش برد؛ به نحوی که سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد. از سوی دیگر تحریم‌های غرب علیه ملت ایران، اسباب بدبینی افکار عمومی مردم ایران به نیات غربی‌ها شد؛ در حالی که غربی‌ها می‌خواستند این تحریم‌ها سبب تقابل ملت ایران با حکومت ایران شود. طبق گزارش موسسه نظرسنجی گالوپ اکثر ایرانیان، بابت تحریم‌ها آمریکا را مقصر می‌دانند و می‌گویند: در زندگی شخصی خود از تحریم‌های بین‌المللی آسیب دیده‌اند. اغلب پاسخ‌دهندگان ایرانی به نظرسنجی گالوپ، با ادامه برنامه هسته‌ای ایران موافق بوده‌اند. بنابراین غربی‌ها که در دیپلماسی نتیجه‌گرا هستند با توجه به روی کار آمدن دولت اعتدال در ایران و مقبولیت آن نزد ملت ایران و جامعه جهانی، میل به آزمون گذاردن مذاکره برای مصالحه نموده‌اند.
از دیگر سو پیروزی گفتمان دکتر روحانی، رفراندوم هسته‌ای ملت ایران بود که با اعلام عدم حمایت از سیاست خارجی ماجراجویانه و همچنین پشتیبانی از دیپلماسی هسته‌ای «نتیجه محور» که حقوق هسته‌ای ایران را تضمین کند و در عین حال به تنش با قدرت‌های جهانی خاتمه دهد، اسباب به قدرت رسیدن دولت عمل‌گرا در ایران شد که از موضع عزت و درک نگرانی‌های متقابل طرف‌های مذاکره‌کننده، اولویت اول خود را حل و فصل مناقشه هسته‌ای ایران و غرب می‌داند. دولت اعتدال معتقد است با مصالحه هسته‌ای که متضمن به رسمیت شناختن حقوق تکنولوژی صلح آمیز هسته‌ای ایران از سوی دول غربی باشد بهتر می‌توان از منافع ملی ایران دفاع کرد. پس از مصالحه هسته‌ای، نقش سازنده ایران در جامعه جهانی ارتقا می‌یابد و اسباب ترقی موقعیت ایران و ایرانی در نظام بین‌المللی می‌شود، همچنین توسعه همکاری‌های متقابل اقتصادی، پیامدهای اقتصادی مثبتی برای ایران و جهان دربرخواهد داشت. در چنان شرایطی ایران می‌تواند برای بهبود شرایط اقتصادی و ارتقای سطح استاندارد رفاه و زندگی اقتصادی ملت خود، همزمان با غرب و شرق تعامل اقتصادی داشته باشد.
جدیت و اراده تیم هسته‌ای ایران برای هدایت مسیر مذاکرات و برداشتن گام‌های مشخص و روشن برآمده از چه عواملی است؟ چقدر با این گزاره موافقید که اراده مقامات عالی نظام در ترکیب با تیم قوی هسته‌ای و کارشناسان آشنا به ظرافت‌های دیپلماتیک در شرایط جدید و در نظر گرفتن مقدورات و محذورات می‌تواند مسیر مذاکرات را به سمت توافق هدایت کند؟
بدون شک ترکیب جدید تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با دانش و تجربه طولانی دیپلماتیک، نقش مهمی در موفقیت نظام ایران در مذاکرات هسته‌ای ایفا می‌کند. این تیم می‌دانند که به قول دکتر ولایتی جلسه مذاکرات دیپلماتیک، کلاس فلسفه نیست که به تبیین دیدگاه‌ها سپری شود، بلکه باید نتایج عملی ملموس از آن به دست آید و طرف مذاکره کننده را باید با منطق و استدلال قوی به پذیرش شرایط مصالحه متقاعد کرد. تیم مذاکره‌کننده قبلی «تکلیف گرا» و فاقد تجربه دیپلماتیک بود، در صورتی که تیم دکتر ظریف «نتیجه گرا» و مسلط به فنون مذاکره و دیپلماسی با کوله باری از تجربیات موفقیت‌آمیز دیپلماتیک است. علاوه بر این ریاست‌جمهوری دکتر روحانی که خود بر پرونده هسته‌ای ایران کاملا مسلط است و با اصول و فنون دیپلماسی آشنا است و همچنین حمایت مقام معظم رهبری از تیم مذاکره کننده از عوامل توفیق ایران در این مذاکرات هسته‌ای به شمار می‌رود. در صورت عدم حمایت مدبرانه رهبری، افراطیون داخلی با جنجال سالاری و چپ نمایی
سد پیشرفت مذاکرات می‌شدند. گویی که برخی از آنها هنوز هم خلاف دستورالعمل رهبری برای تخریب مذاکرات تلاش می‌کنند. بدون شک ما مقابل و مخالف با امپریالیسم هستیم، اما اگر بتوانیم استکبار جهانی را وادار به عقب‌نشینی از زیاده‌خواهی‌هایشان بکنیم، یک پیروزی درخشان دیپلماتیک برای کل نظام به رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای خواهد بود.
تیم هسته‌ای ایران سه مرحله را برای مسیر مذاکرات مشخص کرده است که به گفته سیدعباس عراقچی یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد هسته‌ای، شامل گام‌هایی جدی است که برآیند آن ترسیم مسیر گفت‌وگوها و رسیدن به تفاهم و نهایتا توافق است. ارزیابی حضرتعالی از این گام‌های سه گانه چیست؟
این سناریو امتیازات متعددی دارد: اولا مبتنی بر «واقعیت بینی» و «نتیجه گرایی» است. ثانیا در جهت رفع نگرانی‌های طرفین تلاش می‌کند. ثالثا به خاطر گام به گام بودن، «معامله نقد در مقابل نقد» است. رابعا براساس عملکرد طرفین موجب اعتمادسازی گام به گام دو طرف نسبت به یکدیگر می‌شود. خامسا در نهایت با خروج پرونده ایران از شورای امنیت، قطعنامه‌های شورای امنیت لغو می‌شود، تحریم‌ها به طور کامل برداشته می‌شود و حقوق هسته‌ای ایران به رسمیت شناخته می‌شود. همان طور که آقای عراقچی معاون وزیر خارجه ایران و از مذاکره کنندگان اتمی ایران گفته است ایران به دنبال امضای سند نقشه راه با گروه ۱+۵ است. به گفته آقای عراقچی «ایران حاضر نیست در تاریکی حرکت کند و کل مسیر باید روشن شود.»
گروه ۱+۵ نیز با استقبال از جدیت ایران گفته است که این رویکرد می‌تواند مسیر رسیدن به توافقات احتمالی را روشن سازد. اراده گروه ۱+۵ در چه سطح و میزانی است و جدیت بیشتر آنها منوط به تحقق چه شرایط و عواملی است؟
گروه ۱+۵ در وهله اول خواستار برداشتن گام‌هایی جهت اعتمادسازی هستند، نظیر تعلیق برخی از برنامه‌های هسته‌ای ایران از قبیل تعلیق تولید اورانیوم با غلظت بیست درصد، عدم افزایش تعداد سانتریفیوژها و اجازه بازرسی از برخی اماکن برای مدتی محدود. در گام بعدی خواهان دستیابی به یک مکانیزم نظارتی با ایران هستند که به آنها اطمینان دهد ایران از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود منحرف نمی‌شود.
آمریکا و اتحادیه اروپا اعلام کرده‌اند آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران می‌تواند به عنوان بخشی از چارچوب کاهشی تحریم‌ها مطرح باشد. آیا با توجه به واقعیت‌های موجود و دشواری‌های فراوان در کاهش سطح تحریم‌های کنونی، آزاد شدن اموال بلوکه شده ایران می‌تواند یک امتیاز محسوب می‌شود؟
برخی از ابعاد اختلافات و رقابت‌های بین کنگره و دولت اوباما مربوط به انتخابات آتی آمریکا است. جمهوری‌خواهان نمی‌خواهند اوباما در مسائل داخلی و خارجی موفق شود تا برنده انتخابات آتی این کشور شوند، لذا اوباما برای توافق با ایران که خواستار لغو تحریم‌ها است، فعلا می‌تواند از مواردی استفاده کند که در اختیار رییس‌جمهور آمریکا است نه کنگره. در عرف دیپلماتیک آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران در این مرحله از مواردی است که به عنوان یک امتیاز برای ایران به شمار می‌رود.
وضعیت تحریم‌ها به عنوان کانون و شالوده چارچوب توافق احتمالی ایران با غرب محسوب می‌شود. تا چه میزان می‌توان امیدوار بود که با پیشرفت مذاکرات هسته‌ای در گام‌های طراحی شده از سوی ایران، شاهد کاهش سطح تحریم‌ها و جلوگیری از تصویب تحریم‌های جدید بود؟
تحریم‌ها همراه با گام‌های اعتمادسازی ایران و غرب، گام به گام کاهش می‌یابد و در نهایت پس از مصالحه جامع هسته‌ای، تحریم‌های اقتصادی نیز برطرف می‌شود. کاهش تحریم‌ها در پی توافق ایران و گروه ۵+۱ در مذاکرات بعدی عملی می‌شود. باراک اوباما در همین مرحله هم مانع تشدید تحریم‌های ایران از سوی کنگره شده و این مساله فی نفسه امتیازی برای تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران است.
در جریان مذاکرات هسته‌ای لابی‌های صهیونیست محور و عرب محور فعال شده‌اند. با توجه به اینکه این فشارها توانست بر مواضع فرانسه در جریان مذاکرات تاثیرگذار باشد، از این رو این نوع فشارها تا چه میزان می‌تواند بر روند مذاکرات هسته‌ای و مسیر توافقات احتمالی تاثیرگذار باشد؟
اخیرا فرد مطلعی از واشنگتن به بنده اطلاع داد که افراطی‌های اسرائیل و سعودی برای جلوگیری از مصالحه ایران و غرب، شدیدا فعال شده‌اند. همان‌طور که مشاهده شد، در پی مذاکرات سه روزه ژنو
(۷ - ۹ نوامبر ۲۰۱۳) به‌‌رغم پیشرفت‌های مثبت در مذاکرات، نهایتا نتانیاهو مخالف افراطی توافق با ایران، با نفوذ در برخی از سیاستمداران فرانسوی موفق به تخریب توافق ایران و گروه ۵+۱ در ژنو شد. فرانسه و به‌خصوص جناح سوسیالیست در این کشور از جنبه تاریخی نزدیکی بسیار زیادی با اسرائیل دارند. لابی اسرائیل در محافل سیاسی، اقتصادی، تجاری و رسانه‌ای فرانسه بسیار قوی است. این لابی در دولت، مجلس نمایندگان و مجلس سنا و احزاب بزرگ فرانسه نیز بسیار قدرتمند و تاثیرگذار است. لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه از شمار دولتمردان فرانسوی است که بیشترین نزدیکی را با اسرائیل دارند. وی در دوران نخست‌وزیری خود در دوره ریاست‌جمهوری ژاک شیراک در سال‌های ۱۹۹۸ نیز به نزدیکی با اسرائیل شهرت داشت، لذا طبیعی است که در این شرایط نیز هماهنگ با جناح تندرو اسرائیل عمل کند، برخلاف باراک اوباما که روبطش با نتانیاهو به خاطر افراط‌گرایی‌های او دارای تنش است، اما رسانه‌های اسرائیل روز یکشنبه نوزدهم آبان نوشته‌اند که نقش فرانسه در خنثی کردن امضای پیمان با ایران به خاطر «عشق به اسرائیل» نبوده بلکه فرانسه برای حفظ منافع عظیم خود در عربستان سعودی و امیرنشین‌های خلیج‌فارس، بر سر راه رسیدن به پیمان هسته‌ای در ژنو مانع تراشی جدی کرد.از سوی دیگر روزنامه سعودی «عکاظ» روز یکشنبه از نزدیک شدن آمریکا به ایران شدیدا انتقاد کرده است.
نتانیاهو در روزهای جمعه و شنبه با اوباما، پوتین، فرانسوا اولاند رییس‌جمهوری فرانسه، دیوید کامرون نخست‌وزیر بریتانیا و نیز با آنگلا مرکل صدراعظم آلمان تلفنی گفت‌وگو کرد. نتانیاهو در مخالفت با پیشرفت‌های مذاکرات ژنو گفت: «از هرچه که در توان داریم استفاده می‌کنیم تا رهبران جهان را قانع کنیم که قراردادی بد با ایران امضا نکنند». نفتالی بنت وزیر اقتصاد اسرائیل نیز روز یکشنبه گفت که در پی آن است تا با رایزنی در کنگره آمریکا از توافق احتمالی ایران با قدرت‌های جهان بر سر برنامه هسته‌ای جلوگیری کند. او گفته است که شخصا پیش از آغاز دور بعدی مذاکرات هسته‌ای ایران به آمریکا می‌رود، تا با نمایندگان کنگره آمریکا دیدار کند.او گفت برای نمایندگان کنگره توضیح خواهد داد که توافق با ایران، امنیت اسرائیل را به خطر می‌اندازد.
به گفته ایران و برخی از مقامات هسته‌ای غرب در یک بازه زمانی ۶ ماهه تا یک ساله می‌توان به توافق رسید. ارزیابی جنابعالی از این بازه زمانی چیست و چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آنچه مهم است و اینک عینی شده این است که در مدت کمتر از سه ماه، دولت اعتدال و تیم دیپلماسی هسته‌ای ایران توانسته اند غربی‌ها را به جدی بودن ایران برای مصالحه هسته‌ای متقاعد کنند و دلیل روشن آن نیز حضور غیرمنتظره وزرای خارجه آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان در ژنو برای مذاکره با دکتر ظریف است. پیش از این نیز شاهد تمایل اوباما برای دیدار با دکتر روحانی و نهایتا گفت‌وگوی تلفنی آنها بودیم. در حال حاضر به خاطر تکاپوی منطقی و حرفه‌ای دولت اعتدال فضای
بین المللی به وضوح به نفع ملت ایران تغییر کرده و به نظر می‌رسد، مرحله اول توافق طی چند ماه آینده عملی شود. در صورت مدیریت صحیح بحران سوریه و مشارکت سازنده ایران برای حل و فصل صلح‌آمیز بحران سوریه می‌توان امیدوار بود که طی یک سال آینده به مصالحه هسته‌ای دست یابیم. البته اسرائیل و عربستان با تمام توان تلاش می‌کنند در همه مراحل سنگ اندازی کنند. ما باید با خنثی کردن مدبرانه نقشه‌های مخربانه آنها، خودمان پرونده هسته‌ای را مدیریت کنیم. تاکنون تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران حرفه‌ای عمل کرده و اگر با همین روش و پشتیبانی و یکدستی و اتحاد داخلی پیش برویم به فضل الهی پیروزی دیگری برای ملت ایران در صحنه دیپلماسی و اقتصاد سیاسی رقم خواهد خورد. تصمیمات و تدابیر اندیشمندانه رهبری نقش مهمی در پیشرفت‌های اخیر داشته است. ایشان نشان دادند در تصمیم خود راسخ هستند و مسیر مذاکرات و تعامل سازنده با جهان و حمایت از دیپلماسی دولت را که همان دیپلماسی نظام است، ادامه خواهند داد. ایشان با بیانات اخیر خود بر افسانه دوگانگی رهبری و ریاست‌جمهوری یا عدم اختیارات ریاست‌جمهوری در مذاکرات هسته‌ای خط بطلان کشیدند و تیم مذاکره کننده را با قدرت به صحنه مذاکرات فرستادند که تا کنون برکات ممتازی به دست آورده‌اند. ارتقای سطح مذاکره‌کنندگان به وزیران و برگزاری چندین دور مذاکره بین وزرای خارجه ایران و طرف اصلی یعنی آمریکا نشان می‌دهد که آنها متوجه حمایت‌های رهبری از این دولت و دیپلماسی آن شده‌اند و با جدیت وارد مذاکرات شده اند؛ که خود پیشرفت مهمی در مذاکرات هسته‌ای است.
به خاطر داشته باشیم که افراطی‌های غرب و عرب خواهان بمباران ایران بودند، اما اینک شاهد رفت و آمد و مذاکره وزرای خارجه قدرت‌های بزرگ جهان با مقامات ایران هستند و به جدی بودن و اهمیت برجسته ایران اعتراف می‌کنند. شرکت‌های بزرگ اقتصادی خارجی نیز در انتظارند تا پس از توافق، وارد بازار ایران شوند. این موارد نتایج پیروزی اولیه آرای مردم هوشمند ایران در انتخابات ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ است. ما حتی المقدور باید از متحد شدن عرب‌ها با رژیم تل آویو در مقابل ایران با بکارگیری یک دیپلماسی فعال و هوشمندانه جلوگیری کنیم. عرب‌ها را باید متوجه کنیم که مصالحه هسته‌ای ایران و غرب به صلح و ثبات در منطقه کمک می‌کند ولذا در تقابل با امنیت ملی آنها نیست. باید به یهودیان جهان یاد آور شویم که ایران هیچ وقت یهودی ستیز نبوده است؛ بلکه کورش منجی و رهایی بخش آنها از ظلم وستم بوده است. دو ملت یهود و ایران دارای سابقه دیرینه تعامل خوب با یکدیگرند. مقبره‌های چهار پیامبر یهود یعنی حضرات حبقوق، دانیال، مردخای و استر(هدسه) با احترام در تویسرکان، شوش و همدان نگهداری می‌شوند و یهودیان ایران دارای نماینده در پارلمان جمهوری اسلامی ایران هستند و در اجرای مراسم دینی و فردی و اجتماعی خود آزاد هستند. ایرانیان پدیده «گتو» و جنایات اروپایی‌ها را در قبل از جنگ جهانی و در حین جنگ جهانی دوم علیه یهودیان محکوم می‌کنند. یهودی‌ستیزی مرضی و اروپایی بوده است. نباید بگذاریم برخی سیاسیون اسرائیلی از تعلقات مذهبی یهودیان علیه ایران سوءاستفاده کنند.
ارسال نظر