سیدحسین موسویان در مقاله‌ای که در شبکه خبری الجزیره منتشر شد تاکید کرد که دولت آمریکا برای اینکه بتواند با ایران به توافق هسته‌ای برسد باید در برابر فشارهای اعضای تندرو و جنگ‌طلب کنگره و نیز رژیم صهیونیستی مقاومت کند و علاوه بر آن در توافق نهایی با ایران لغو قابل توجه تحریم‌ها را مدنظر قرار دهد. به گزارش «ایسنا»، سیدحسین موسویان، عضو پیشین تیم مذاکرات هسته‌ای ایران در این مقاله نوشت: نمایندگان پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان که به گروه ۱+۵ معروفند روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه اولین دور مذاکرات در ژنو را با مذاکره‌کنندگان دولت جدید ایران درباره برنامه هسته‌ای‌اش برگزار کردند.

ایران از سال ۲۰۰۶ تحت تحریم‌های شدید قرار گرفته است تا به پیروی از درخواست‌های بین‌المللی درباره غنی‌سازی اورانیومش متقاعد شود. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا پیش از یک هفته پیش خواستار «پیشنهادهایی از جانب ایران که کاملا نشان دهد آنها چگونه می‌خواهند صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌شان را به جهان نشان دهند» شد. اگرچه انتظار آمریکا برای واکنش گرفتن از ایران پایین بود، تهران در کمال تعجب یک پیشنهاد جدید و «بسیار جامع» را ارائه کرد که پتانسیل بالایی برای یک دستاورد دیپلماتیک را به نمایش گذاشت. مقامات آمریکا و اروپا در ژنو پیشنهاد ایران را «بسیار مفید» دانستند و در بیانیه مشترکی که توسط سران هیات‌های مذاکراتی منتشر شد، مذاکرات «اساسی و رو به جلو» توصیف شد.

یک دهه مذاکرات هسته‌ای با ایران با شکست مواجه شده بود، زیرا آمریکا آماده نبود که به حقوق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم جهت کاربرد صلح‌آمیز تحت معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) احترام بگذارد. به نظر می‌رسد موضع آمریکا در ژنو دچار تغییر شد. جی کارنی، دبیر مطبوعاتی کاخ سفید پس از پایان چهار دور مذاکرات در عصر چهارشنبه گفت: به نظر ما پیشنهاد ایران بسیار مفید بود. پیشنهاد ایران یک پیشنهاد جدید با سطحی از جدیت و استحکام بود که تاکنون مشاهده نکرده بودیم.

چهار دلیل اصلی در تغییرات اخیر در روابط بین ایران و آمریکا در مقایسه با مذاکرات بی‌نتیجه قبلی تاثیر داشت؛ اولی انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس‌جمهور ایران در انتخابات ۱۵ ماه ژوئن بود. دومی بر اساس مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا پیش از نشست ژنو این بود که واشنگتن متقاعد شد که ایران به اتخاذ اقدامات لازم برای اطمینان دادن به جامعه بین‌المللی درباره سیاست‌هایش آماده است. اگر مذاکرات مستقیم بین دو کشور تعهد ایران به اهدافش را تایید نکرده بود مذاکرات ژنو نمی‌توانست چنین پیشرفتی به دنبال داشته باشد. سومی این بود که کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل درک کردند که تشدید تحریم‌ها و فشار نتیجه معکوس خواهد داشت و موجب می‌شود ایران ظرفیت غنی‌سازی اورانیومش را بالا ببرد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از اعمال تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران در سال ۲۰۰۶ گزارش داده بود که تهران حدود سه‌هزار سانتریفیوژ دارد که اورانیوم را در سطح ۳/۵ درصد غنی‌سازی می‌کنند و علاوه بر آن چندصد کیلوگرم اورانیوم غنی شده ذخیره کرده‌است.

ایران امروزه ۱۸ هزار سانتریفیوژ دارد. در حال غنی‌سازی اورانیوم در سطح ۲۰ درصد است و بیش از هشت هزار کیلوگرم اورانیوم غنی شده ذخیره کرده است. عامل چهارم این بود که تهران نشانه‌های دلگرم‌کننده‌ای از آمریکا و اروپا دریافت کرد مبنی بر اینکه آنها آماده به رسمیت شناختن حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم تحت برخی شروط خاص، هستند. کاخ سفید با وجود پافشاری بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل و ۱۰ تن از سناتورهای آمریکا درباره اینکه ایران باید به همه فعالیت‌های غنی‌سازی‌اش پایان دهد به این نتیجه رسید که سیاست غنی‌سازی صفر مرده است و از کنگره خواست تلاش‌های دیپلماتیکش را مختل نکند. به لطف مذاکرات ژنو، کشورهای عضو گروه ۱+۵ و ایران دقیقا می‌دانند که چه عناصری باید در یک توافقنامه نهایی ظاهر شود. ایران نهایت شفافیت و اطمینان را درباره صلح‌آمیز باقی ماندن برنامه هسته‌ای‌اش ارائه خواهد کرد و در ازای آن تحریم‌های بین‌المللی لغو می‌شود و حق ایران برای غنی‌سازی تحت معاهده ان‌پی‌تی به رسمیت شناخته می‌شود. دور بعدی مذاکرات در اوایل ماه نوامبر برگزار می‌شود و اصول زیر برای رسیدن به یک توافقنامه نهایی لازم است:

۱- معاهده ان‌پی‌تی باید مبنای اهداف هسته‌ای ایران باشد.

۲- هر دو طرف باید اطمینان حاصل کنند که این توافقنامه در زمینه اقدامات اعتمادسازی که از طرف مقابل می‌خواهند جانب ۲ طرف را حفظ می‌کند و به تفصیل به روند گام به‌گام لازم برای پایان دادن به این بحران می‌پردازد.

۳- ایران باید با یک تعهد الزام‌آور برای تولید نکردن تسلیحات هسته‌ای در عمل به معاهده ان‌پی‌تی و فتوای آیت‌الله علی خامنه‌ای (رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران) موافقت کند. چنین تعهدی شامل گام‌هایی برای شفاف‌سازی و حذف احتمال رسیدن ایران به این توانایی خواهد بود، چیزی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشخص کرده است.

۴- گروه ۱+۵ باید با یک تعهد الزام‌آور برای رفع تحریم‌ها، به رسمیت شناختن حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم برای مقاصد صلح‌آمیز و همکاری با ایران در زمینه فناوری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز بر مبنای معاهده ان‌پی‌تی موافقت کند.

مذاکراتی که به جریان افتاده است این پتانسیل را دارد که به یک لحظه تاریخی برای آمریکا، ایران و جامعه بین‌المللی تبدیل شود. اما برای اطمینان از پیشرفت‌شان، باراک اوباما رییس‌جمهور آمریکا، باید دست به ۲ کار بزند: اول اینکه در برابر فشارهای اعضای جنگ‌طلب کنگره، اسرائیل و گروه‌های لابی‌کننده‌ای مانند کمیته روابط عمومی آمریکا اسرائیل، موسسه امور امنیت ملی یهودیان و سازمان مقابله با یک ایران هسته‌ای مقاومت کند. دوم اینکه وی باید در توافقنامه نهایی با ایران لغو قابل توجه تحریم‌ها را مدنظر قرار دهد. اگرچه ایران و جامعه بین‌المللی برای یک توافق نهایی آماده هستند، این سوال باقی است که آیا اوباما اراده مقاومت در برابر لابی طرفدار اسرائیل و پایان دادن به تحریم‌ها را دارد یا خیر؟