«هوای سالم حق شهروندان است»

حق تنفس هوای سالم حق هر انسانی است. برای داشتن هوای سالم، از این پس شهروندان آلمانی می‌توانند بر اساس حکم دادگاه دیوان عالی این کشور، تحت‌ شرایطی مشخص، خواهان محدود شدن تردد خودروها در خیابان محل سکونتشان شوند. داستان از خیابانی پرتردد آغاز شد. دیتر یان‌اک، شهروندی آلمانی که مدیر اجرایی حزب سبز آلمان در ایالت بایرن است، در شهر مونیخ در کنار بلواری پر تردد زندگی می‌کند. این بلوار روزانه مسیر عبور و مرور بیش از ۱۴۰‌هزار خودرو است. در سال ۲۰۰۵ ایستگاه اندازه‌گیری ذرات معلق آلاینده هوا که در نزدیکی خانه یان‌اک قرار دارد، خبر داد که تراکم این ذرات بیش از حد مجاز است.

یان‌اِک موضوع را پیگیری کرد و در این رابطه شکایتی را تسلیم دادگاه عالی اداری ایالت بایرن در شهر مونیخ کرد. در این شکایت او به افزایش میزان ذرات معلق مضر در خیابان محل سکونتش اعتراض کرده‌ بود. تلاش او در نخستین گام بی‌نتیجه ماند. شکایت به مرجع حقوقی بالاتری یعنی به دادگاه عالی اداری آلمان ارجاع داده شد و این دادگاه در حکمی فراگیر و بی‌سابقه به نفع یان‌اک رای داد. بر اساس این حکم، ساکنان خیابان‌های پر‌تردد برای حفاظت خود در برابر میزان زیاده از حد ذرات معلق آلاینده هوا، می‌توانند تحت شرایط خاصی درخواست کنند که تردد خودروها و کامیون‌ها در خیابان‌های محل سکونتشان محدود شود.

بر اساس حکم دادگاه عالی آلمان ساکنان مناطق پر تردد زمانی از این حق برخوردار خواهند بود که در محل مورد نظر برنامه و عملیات دیگری از سوی قانون فدرال حفاظت‌جو در برابر پخش و نشر مواد آلاینده در دست اجرا نباشد. اتحادیه محیط‌زیست و حفاظت طبیعت آلمان (BUND) با ابراز خشنودی از صدور چنین حکمی آن را «پیشرفتی شگرف» در راه حفاظت از سلامتی نامید که در سراسر آلمان تاثیرگذار خواهد شد.

استقبال از حکم دادگاه

حکم دادگاه عالی آلمان با استقبال شدید احزاب گوناگون مانند سبزها و چپ‌ها روبه‌رو شد. حزب سبز صدور این حکم را سندی برای «تایید فعالیت‌های» این حزب در راه حفاظت از محیط‌زیست می‌داند. سازمان کمک به محیط زیست آلمان (DUH)، از شاکی این پرونده حمایت کرده است، با تاکیدبر «حق داشتن هوای سالم» برای هر شهروندی، اعلام کرده ‌است که قصد دارد در شهرهای دیگر از موارد مشابه پشتیبانی کند.

کارشناسان احتمال می‌دهند که پس از صدور این حکم بسیاری دیگر از شهروندان آلمانی هم علیه میزان بالای ذرات معلق در هوا شکایت‌ کنند.

ذرات معلق چه می‌کنند؟

صنایع و حمل‌ونقل دو منبع اصلی تولید ذرات معلق آلاینده هوا به شمار می‌آیند. ذرات ریز معلق از طریق دوده‌های ناشی از دیزل، گرد و غبار ساخت‌وساز یا از طریق دود ماشین‌ها وارد هوا می‌شوند. این ذرات به حدی کوچکند که در بینی یا گلوگیر نمی‌افتند، بلکه بدون مانع راهی شش‌ها می‌شوند. در درون شش‌ها این ذرات سبب بروز عفونت، آسم، برونشیت یا سرطان می‌شوند. اگر مقدار تمرکز این ذرات به حد مشخصی برسد باعث سکته‌های قلبی می‌شود. بر پایه یک تحقیق، در کشورهای عضو اتحادیه اروپا سالیانه ۳۱۰‌هزار نفر بر اثر بیماری‌های ناشی از ذرات معلق آلاینده سرگردان در هوا، جان می‌سپرند. سهم آلمان از این رقم ۶۵‌هزار نفر است.

حد مجاز تعیین شده

در آلمان از آغاز سال ۲۰۰۵ قوانین تصویب شده در اتحادیه اروپا برای مقابله با ذرات معلق آلاینده هوا اجرا می‌شوند. بر اساس این قوانین حد این ذرات نباید در بیش از ۳۵‌روز از سال از ۵۰‌میکروگرم در متر مربع هوا گذر کند. در آلمان بیش از ۴۰۰‌ایستگاه اندازه‌گیری ذرات معلق وجود دارد.تدابیری برای مقابله با گذر از حد مجاز مسوولیت مقابله با این آلاینده‌ها بر عهده خود ایالت‌ها نهاده شده است. مقامات محلی موظفند از مناطقی که در آنها ذرات معلق از حد مجاز عبور کرده‌اند، فهرستی تهیه کنند. هنوز به معنای واقعی مجازاتی برای گذر از این حد در نظر گرفته نشده است. هم‌اکنون در آلمان بر سر مسدود کردن جاده‌ها برای تردد کامیون‌ها و همچنین ممنوعیت عبور خودروهای قدیمی در درون شهرها بحث جریان دارد.