ایلام در جنگ توسعه

جواد حیدریان

خورشید، این سال‌ها از پس مخروبه‌های جنگ سر بر افراشته است تا کوهستان(۱) سرزمین مادها را دوباره روشنا باشد. اما ایلام، این کشور طلوع خورشید(۲) هنوز در جنگ است و این بار نه در جنگی نظامی که در نبردی تمام عیار برای توسعه. استان ایلام در هفته گذشته، سومین میزبان خبرنگاران پیگیر مصوبه‌های استانی هیات دولت بود. سفر سه روزه نمایندگان رسانه‌های همگانی کشور به همراه مشاوران مطبوعاتی و رسانه‌ای و معاون پیگیری و هماهنگی معاونت اجرایی رییس‌جمهوری، برای پیگیری ۶۳ مصوبه سفر رییس‌جمهوری به این استان انجام شد.

آنچه در این سفر سه روزه قابل توجه بود، توسعه‌نیافتگی استان بر‌خلاف پیش‌بینی‌ها و سرعت پایین پیشرفت طرح‌های سال‌های دور و نزدیک است. با این وجود، مدیریت بومی‌و استفاده از توان محلی برای پیشبرد توسعه جان تازه‌ای در کالبد این استان جنگ‌زده دمیده است. کارشناسان و حتی نمایندگان مردم ایلام‌ اما مصوبه‌های استان و آمارهای ارائه شده را با شاخص‌های توسعه استان در تضاد می‌دانند. استانی که ۶۰۰‌هزار نفر جمعیت دارد و از جنوب با خوزستان و از شرق با لرستان و قسمتی از خوزستان، از شمال با کرمانشاه و از غرب با کشور عراق همسایه است.

وجود مرزهای طولانی استان ایلام با کشور عراق، ( ۴۲۵ کیلومتر)، ضرورت توجه به بازسازی و ایمن سازی استان بعد از جنگ، افزایش نرخ رشد بیکاری و خودسوزی زنان، گسترش فقر، وجود شاخص‌های اجتماعی بومی‌و همین‌طور تنوع آب و هوایی و همچنین جاذبه‌های توریستی شگرف، ایلام را مورد توجه دولت‌های بعد از جنگ قرار داده است.

حضور در ایلام و سفر به جای‌جای این سرزمین و آگاهی از مشکلات مردم، ضرورت شدت‌گیری فعالیت‌های اقتصادی و زیربنایی را آشکارتر می‌کند. هرچند بازدید ما از طرح‌ها، تنها موید این نکته بود که دولت تلاش دارد، طرح‌های عقب افتاده سالیان قبل را به انجام برساند و هرگز حضور در عرصه‌های زیربنایی در دستور کار نیست بلکه طرح‌های کوتاه‌مدت و زود‌بازده مورد توجه است.

بعد از آنکه هواپیمای حامل خبرنگاران در فرودگاه ایلام به زمین نشست، بازدید از اولین طرح پیش‌بینی شده مصوبات هیات دولت در استان غافلگیرانه آغاز شده بود: توسعه باند فرودگاه ایلام!

استاندار، علی آزاد، که روزگاری فرمانده سپاه همین استان بوده، این بار هم در قامت فرمانده، از مطرح بودن گزینه جابه‌جایی فرودگاه ایلام و احتمال ساخت فرودگاه جدید و سپس مطالعه سازمان هواپیمایی کشوری می‌گوید و اضافه می‌کند: در طول سال‌های بعد از ساخت ناتمام این فرودگاه، کارشناسی‌های فراوانی انجام شد و به این نتیجه رسیدیم که تسطیح همین فرودگاه و تجهیز آن می‌تواند به کیفیت وجابه‌جایی بیش از ۶‌هزار زائر و مسافر عراقی کمک کند.

«فرودگاه ایلام بی‌نهایت ناهموار است، طول فرودگاه کم است و قوس قائم موجود در سطح این فرودگاه دید پرواز را به صفر رسانده و فرود در این فرودگاه را ناممکن کرده است» و اما این بخش‌های دیگری از صحبت‌های آزاد است که ادامه می‌دهد: ۱۵ تا ۲۰ روز است عملیات خاک اندازی شروع شده و ۴ تا ۵ ماه بهره‌برداری از آن طول می‌کشد.

هنوز اتوبوس حامل خبرنگاران باند فرودگاه را طی می‌کرد که دهکده سرطاف، مشرف به ضلع غربی فرودگاه با توضیحات استاندار ایلام، توجهمان را جلب کرد: احمدی‌نژاد قول داده بود بعد از رییس‌جمهوری ‌شدنش به مردم اینجا سر بزند. آزاد می‌گوید: حاصل این سفر ساخت۵ باب خانه برای چند فرد معلول و ناتوان است که رییس‌جمهوری گفته است اینها بهترین دوستان من‌اند و این روستا بعد از سفر، صاحب مسجد، مدرسه، آب و گاز شد.

اتوبوس قلب جاده را می‌شکافت و مسیر را به سمت مهران نشانه می‌رفت. در طول مسیر از اعتبار مصوب برای طرح آب و فاضلاب روستایی از زبان مدیر کل آب و فاضلاب ایلام شنیدیم که می‌گفت: ۴۰ روستا از ۴ مجتمع آبی بهره‌مند شدند و اعتبار آن ۸‌میلیارد ریال بوده است و در بخش فاضلاب هم ایجاد تاسیسات برای فاضلاب روستای شباب و مطالعات فاضلاب روستاهای بالا‌دست سد ایلام.

ساماندهی گلزار شهدای استان ایلام هم که یکی از مصوبات استانی هیات‌دولت بود، یک میلیارد تومان اعتبار برای ساخت آن در نظر گرفته شد. این بخشی از صحبت‌های مسوول بازسازی مزار شهدای ایلام است که در شهر صالح‌آباد گفت: اولین طرح افتتاح شده در استان، یادمان شهدای اول جنگ است. مدیرکل راه هم در طول سفر با اشاره به بین‌المللی بودن مرز مهران و زیاد شدن تردد مسافر در این مسیر و اهمیت بهسازی آن، می‌گوید: راه ایلام به مهران به دلیل زیاد بودن نقاط پر حادثه نیاز به بهسازی و همچنین گسترش مراکز اورژانس داشت که در دستور کار قرار گرفت.

وی از هزینه شدن ۴۵۰‌میلیون تومان برای تقاطع غیر همسطح این جاده خبر داد و افزود: مرگ چند زائر عراقی و احتمال افزایش تلفات باعث شد منطقه‌ای به طول ۲ کیلومتر را در دستور فعالیت قرار دهیم و یک پل ۵ دهنه ۲۲ متری یعنی ۱۱۰ متر پل با ۵/۲میلیارد تومان در دست ساخت است.

بازدید از مرکز فنی و حرفه‌ای مهران و کارخانه در حال ساخت سیمان مهران، جاده دهلران به مهران و سد دویرج و همین طور سیلوی دهلران و سالن ورزشی دو هزار و ۵۰۰ نفری این شهرستان از دیگر برنامه‌های خبرنگاران در روز اول سفر به استان ایلام بود.

بازدید از سد مخزنی دو یرج در فاصله ۱۳ کیلومتری شمال شرق شهر موسیان و ۲۲ کیلومتری جنوب شرق دهلران در جنوب غرب استان ایلام نیز بخش دیگری از سفر بود.

ساخت سد مخزنی رودخانه دویرج با هدف تامین آب کشاورزی حدود ۶۵۰۰ هکتار از زمین‌های دشتهای دهلران و موسیان و همچنین تامین حق آبه زمین‌های کشاورزی دشت موسیان به گستره ۴۱۸۰ هکتار بوده است.

در ادامه سفر، دیدار از کارخانه سیمان دهلران که خود با کمبود سیمان در مرحله ساخت مواجه بود از دیگر زوایای جالب توجه این سفر به شمار می‌آید.

سالن ورزشی ۲۵۰۰ نفره دهلران نیز از جمله طرح‌هایی بود که مورد بازدید خبرنگاران قرار گرفت، به قول مسوولان استانی برای این طرح که در زمینی به مساحت ۲۳۱۶ متر مربع ساخته شده است تاکنون ۸۰۱۳ میلیون ریال اعتبار هزینه شده است و این در حالی است که با وجود اینکه کلنگ ساخت این واحد ورزشی در سال ۸۴‌، به زمین زده شده، اما به دلیل کمبود اعتبارات کار اجرایی در آن انجام نشده و بعد از تزریق اعتبارات لازم، این طرح با پیشرفت ۷۰‌درصدی روبه‌رو شده است و تنها با ۳۰۰‌میلیون تومان از محل سفر ریاست جمهوری قرار بر این شده است که تا پایان سال ۸۷، امکان برگزاری مسابقات بین‌المللی و قهرمانی کشور در شهرستان دهلران فراهم شود.

دومین روز از سفر خبرنگاران با بازدید از طرح‌های سیلوی گندم دهلران‌، بیابانزدایی در این شهرستان‌، پالایشگاه‌، ساخت کانال‌های آبیاری زمین‌های کشاورزی و همچنین دبیرستان شبانه روزی شهرستان آبدانان و شهرک صنعتی این شهر همراه بود.

سیلوی گندم دهلران که تامین اعتبار و ساخت آن توسط یک شرکت تعاونی با اعتبار بانک کشاورزی انجام می‌شود تا دو ماه آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.

استاندار ایلام در طول مسیر، یکی دیگر از مشکلات منطقه، شهرستان دهلران را فرسایش تدریجی خاک و حرکت شن‌های روان می‌داند و می‌گوید: برای جلوگیری از فرسایش خاک و بیابان‌زدایی در طرحی، ۲۰۰‌هزار درخت در منطقه تولید شد و در مناطق مختلف کاشته شد تا هم به محیط زیست منطقه کمک شود و هم از طریق تولید نهال‌های درختان گرمسیری‌، در زمینه صادرات و تولید این نهال‌ها و اشتغالزایی در این زمینه حرکتی جدید آغاز شود.

بازارچه مرزی مهران که از جمله طرح‌های قابل توجه در طول سفر بود، بر اساس مصوبه دولت سابق و در نقطه صفر مرزی در جنوب‌غربی مهران در زمینی به وسعت ۱۲ هکتار و در ۸۰ کیلومتری مرز عراق در سال ۸۲ آغاز به فعالیت کرده بود. این بازارچه هنگام ورود خبرنگاران با تراکم وسیعی از کامیون‌ها برای تبادل کالا که بیشتر به آن سوی مرز صادر می‌شد، همراه بود و اتوبوس‌هایی که با پلاک بغداد هندوانه بار داشتند دیدنی بود. محوطه بازارچه با دیوار بتنی و فنس محصور شده بود، در اطراف بازارچه، پایانه مرزی مهران نیز در حال ساخت بود و همین طور مرکز درمانی که به قول رییس دانشگاه علوم پزشکی ایلام قرار است میزان سلامت و ورود و خروج زایران و مسافران ایرانی و عراقی را کنترل کند.

سفر ادامه دارد و دشت عباس که موقعیت مناسبی برای کشاورزی و رونق اقتصادی دارد، هنوز چشم انتظار شبکه آبیاری است که البته در دولت‌های سابق تلاش‌هایی در این زمینه صورت گرفته و در این دولت مراحل تکمیلی تامین آب به میزان ۵۱۰‌میلیون متر مکعب برای آبیاری ۵۴‌هزار هکتار از زمین‌های دشت‌های عباس، عین خوش و فکه نیز در دست ساخت بود.

طبق آنچه که به خبرنگاران گزارش می‌شد، ۱۵‌هزار شغل به شکل مستقیم به ازای هر ۳ هکتار و ۵ هزار شغل به شکل غیر‌مستقیم از صنایع تبدیلی به امور خدماتی دامپروری و آبزی پروری و دیگر بخش‌های کشاورزی‌، قابل دستیابی است. در دشت عباس اما تونل انتقال آب به طول ۶ هزار و صد متر و با مقطع ۵ و نیم متر در حال اجرا است که قادر است ۸۰‌متر‌مکعب در ثانیه آب تخصیصی به استان ایلام از طریق دریاچه سد کرخه را انتقال دهد.

بازدید از فعالیت نیروهای خنثی‌کننده مین در دشت‌های ایلام نیز از جاذبه‌های سفر بود.

بسیاری از زمین‌های ایلام آلوده به مین و بمب‌های عمل نکرده است. خطر این بمب‌ها سال‌ها است ذهن مسوولان را به خود مشغول کرده و تلاش برای خنثی‌سازی آنها ادامه دارد. به همین دلیل هیات دولت مصوبه‌ای را برای پاکسازی این زمین‌ها و آماده‌سازی آنها برای کشاورزی تصویب کرد.

شهرک‌های صنعتی و رونق آنها اما، از جمله طرح‌هایی بود که در سفر هیات دولت به استان ایلام مورد توجه بود، در مجموع در این سفر ۲۳‌میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار برای کمک به ساخت و توسعه شهرک‌های صنعتی اختصاص یافت و هم‌اکنون شرکت شهرک‌های صنعتی ایلام، هفت شهرک فعال در شهرستان‌های ایلام، ایوان، سرآبله، آبدانان، دره شهر، دهلران و مهران و یک منطقه صنعتی در منطقه شباب سرآبله دارد.

اتوبوس حامل خبرنگاران، در ادامه سفر سر از ییلاق عشایر ایلام در می‌آورد و گذر از مسیر کوچ و میهمانی عشایر ایلام روایتی دیگر دارد. سفره‌ای به پهنای دل مردم عشایر پهن می‌شود تا به همان رسم و آیین خودشان گرد سفره جمع شویم و به شکرانه کشیدن جاده‌ای هر چند ناچیز در ضیافت فراموش نشدنی این مردم پاک، سهیم باشیم.

سفره پهن است و نعمت فراوان، ولی گلایه‌های مردی با شال و لباس کردی که در هنگام ورودمان با لهجه شیرینش به ما خوش آمد گفت: تکان دهنده است: وضعیت زندگیمان چندان رضایتبخش نیست و به سفارش فرماندار از بیان مشکلات خودداری کردیم.

میهمانی عشایر ایلام در ذهن خبرنگاران به خاطره‌ای فراموش‌نشدنی بدل می‌شود و حرکت به سمت دره‌شهر و بازدید از دانشگاه پیام نور این شهرستان در دستور کارمان قرار می‌گیرد.

در ادامه سفر به سد سیمره می‌رسیم که از بزرگ‌ترین سدهای آبی و نیروگاهی خاورمیانه، در دل دره‌های عمیق در حال پیشروی و ساخت است، هر چند سال‌ها از شروع به فعالیتش می‌گذرد.

این سد از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که در طول سفر به آنجا سر میزنیم. سد سیمره از سال ۷۵ کلنگ‌زنی شده و در طول ده سال گذشته حرکتش به دلیل کمبود اعتبار به کندی پیش می‌رفت. این سد ۳۰ روستای اطراف را زیر آب می‌برد و به اندازه دریاچه‌ای بزرگ قابلیت ذخیره آب دارد. تجهیز برخی مدارس ایلام به شبکه‌های رایانه‌ای، ساخت کنار گذر شرقی ایلام و کمک به موزه مردم‌شناسی‌، تجهیز بیمارستان امام‌خمینی، مراحل اولیه ساخت کتابخانه مرکزی، ورزشگاه ۱۵هزار نفری و پالایشگاه گاز ایلام از جمله طرح‌هایی است که در شهر ایلام به دید خبرنگاران درمی‌آید.

اما ساخت هفت‌ماهه مرکز فنی و حرفه‌ای ایوان از بهترین گزینه‌هایی به شمار می‌آمد که هم سرعت و هم کیفیت مطلوب را در طرح‌های مورد بازبینی دارا بود. در این مرکز، رایگان به کارآموزان آموزش فنون مختلف فنی و حرفه‌ای داده می‌شود و سپس گواهینامه پایان دوره نیز در اختیار آنان قرار می‌گیرد. و اما سفر خبرنگاران با گذر از جاده در دست ساخت شیروان- چرداول به حمیل به پایان رسید و این جاده که طرح سال‌های پیش را چون بسیاری از طرح‌های دیگر یدک می‌کشید، در مراحل ابتدایی جاده‌کشی و حفاری و ساخت تونل قرار دارد.

سفر به پایان می‌رسد ولی ایلام و نیاز به گسترش فعالیت‌ها و لزوم توجه به اتمام طرح‌های نیمه‌تمام در خاطرمان باقی‌مانده است.

پی‌نوشت:

۱ - کوهستان یاجبال، نام ایلام در دوره خلفای اسلامی.

۲ - کشور طلوع خورشید، صفت ایلام در بعضی‌های دوره‌های تاریخی.

ماجراهای سفر

*سفر به ایلام طبق معمول تمام سفرها با حاشیه آغاز شد و نقد دولت‌های گذشته بیش از پیش در دستور کار مشاوران رییس‌جمهوری و معاونِت معاون اجرایی رییس‌جمهوری قرار داشت.

در همین خصوص، جوانفکر مشاور مطبوعاتی رییس‌جمهوری در بخشی در صحبت‌هایش در اتوبوس خبرنگاران، گفت: شما مقصرید که گذشته را به چالش نمی‌کشید و البته ما را نیز باید نقد کنید.

اما کلهر دیگر مشاور احمدی‌نژاد بعد از اینکه خبرنگاری از مچاله شدن تابلوی مربوط به افتتاح طرحی در مربوط به دولت‌ هاشمی پیش وی گلایه کرده بود، مسوولان استانی را متهم به سهل‌انگاری کرد و گفت: ما گذشته را نمی‌توانیم پاک کنیم، اگرچه قرآن فرموده است از گذشته پند بگیرید.(!)

*مدیر عامل سیلوی گندم دهلران در حالی اعتبارات طرح زود بازده را از بانک کشاورزی دریافت کرده بود که خود ۳ سال پیش مدیر بانک کشاورزی شهرستان بوده است و باز این در حالی است که مدیران استانی شب بعد از گفت‌وگوی وی با نمایندگان رسانه‌ها به خبرنگاران گفتند: بانک کشاورزی اعتبارات مدیرعامل سابق بانک را تامین نکرد و این مدیر عامل وام خود را از اعتبارات بانک ملی دریافت

کرده است.

*مسوول پمپ بنزینی در شهر بدره از ارایه گازوییل به اتوبوس حامل مشاوران رییس‌جمهوری و خبرنگاران سر باز زد و از سهمیه‌بندی شدن گازوئیل خبر داد. وی گفت: فرماندار و بخشدار گفته‌اند گازوئیل به کسی ندهید.

در همین حال استاندار دست به کار شد و مسوولان را در پمپ بنزین فراخواند. قضیه فیصله پیدا کرد اما بخشدار گفت: ما گفته بودیم پایان شب مقداری گازوئیل برای نانوایی‌های شهر نگه دارد نه اینکه به کسی گازوئیل ندهد.

*بنگاه‌های کوچک زودبازده ایلام هم با مشکل بی‌اعتمادی بانک‌ها مواجه بودند. در حالی که خبرنگاران بازدید از بنگاه زودبازده را در دستور کار داشتند، صاحبان بنگاه‌هایی که با مشکل بانکی مواجه بودند، کارشان با استاندار به داد و فریاد کشید و مردم از اینکه نمی‌توانند مشکلاتشان را بگویند نگران بودند.