مهدی نصرتی

این روزها پس از اعلام اولیه نتایج کنکور، مهم‌ترین موضوع برای بسیاری از داوطلبان کنکور و خانواده‌های آنان انتخاب رشته تحصیلی است. این موضوع برای اقتصاد کشور نیز حائز اهمیت است، زیرا‌ترکیب نیروی کار تحصیلکرده در آینده، حاصل همین انتخاب‌ها خواهد بود. واقعیت این است که مقطع انتخاب رشته دانشگاهی، یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین مقاطع در زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد محسوب می‌شود. با این حال مشاهده می‌شود که افراد بسیاری در این مقطع، تصمیمات درستی اتخاذ نمی‌کنند، به گونه‌ای که تا سال‌ها به انتخاب نادرست خود به دیده حسرت و افسوس می‌نگرند و به مشاغلی خواهند پرداخت که ارتباطی با رشته تحصیلی آنها ندارد. اما معیار اصلی در انتخاب رشته چه باید باشد؟ عموما دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان، رتبه در کنکور، آینده شغلی، پرستیژ و معیارهایی از این دست را مبنای تصمیم‌گیری خود قرار می‌دهند. هرچند آنقدر این موضوع تکرار شده است که به صورت کلیشه‌ای کسل کننده درآمده است ولی باز هم باید تاکید کنیم که معیار اصلی در انتخاب رشته باید یک چیز باشد: علاقه. در واقع داشتن علاقه و استعداد در یک رشته (هرچند به ظاهر کم طرفدار) آینده شغلی، پرستیژ اجتماعی و سایر مطلوبیت‌های افراد را با خود به همراه خواهد آورد.البته فعالیت در هر رشته‌ای و همنشینی با هر موضوعی حتی اگر در ابتدا هیچ گرایشی با آن وجود نداشته باشد، نهایتا قدری علاقه و دلبستگی ایجاد خواهد کرد ولی تجربه نشان داده است افراد موفق و طراز اول در هر زمینه کسانی هستند که به کاری پرداخته‌اند که واقعا به آن علاقه‌مند بوده‌اند و جوهره آن را در درون خود داشته‌اند.

منظور از علاقه نیز، علاقه‌مندی به نام یک رشته نیست. دانش‌آموزان (و خانواده‌های آنان) باید ببینند به چه نوع فعالیتی علاقه‌مند هستند و رشته متناسب با آن را انتخاب کنند. معمولا در مورد هر رشته یک بار معنایی در نام آن نهفته است. اجازه بدهید با ذکر چند مثال موضوع را روشن‌تر کنیم: اگر به طور مثال اگر فکر می‌کنید به رشته مکانیک علاقه‌مند هستید، باید ببینید تا به حال چند بار کولر منزل، ماشین پدر و سایر وسایل از این دست را دستکاری کرده اید. رشته عمران یعنی اینکه به خاک و سیمان و تیرآهن و ... علاقه‌مندید. رشته پزشکی یعنی این که از دیدن خون نمی‌ترسید و از شکافتن بدن یک مارمولک لذت می‌برید. رشته کامپیوتر یعنی اینکه بخش عمده‌ای از وقت خود را پای کامپیوتر می‌گذرانید و سرانجام رشته اقتصاد یعنی اینکه گه‌گاه صفحات روزنامه دنیای اقتصاد را ورق می‌زنید!

به هرحال این یک روش برای شناسایی «ترجیحات مشهود» (revealed preferences) افراد در یک فضای «اطلاعات نامتقارن» است و امیدوارم داوطلبان عزیز بتوانند این مساله را به درستی حل کنند.