ذخایر ارزی آفریقا

مترجم: رفیعه هراتی

چرا فقیرترین مناطق جهان به شدت در حال ذخیره ارزهای کشورها هستند؟ طی ده سال گذشته ذخایر ارزهای بین‌المللی کشورهای آفریقایی زیرصحرا پنج برابر رشد داشته است. میزان این ذخایر از ۲۱میلیارد دلار در سال ۱۹۹۶ به ۱۰۸میلیارد دلار در سال گذشته رسیده است. انتظار می‌رود این ذخایر امسال نزدیک به ۱۳۱میلیارد دلار برسد. طی همین مدت بنابر اعلام صندوق بین‌المللی پول، ذخایر سراسر دنیا به طور متوسط سه برابر رشد داشته‌اند و حتی کشورهای در حال توسعه نیز نتوانسته‌اند در جمع‌آوری این ذخایر به آفریقا برسند. در گذشته اکثر این پول‌ به جیب حاکمان سرازیر یا صرف معدود افراد خاصی می‌شده است. این روند ممکن است هنوز ادامه داشته باشد. اما خانوارها در حال عادت کردن به آینده‌نگری بیشتر هستند. در حقیقت، بسیاری از این افزایش ذخایر در کشورهای تولیدکننده نفت بوده است.

در این کشورها ذخیره ارزی از زیر ۶میلیارد دلار در پایان سال ۱۹۹۶ به ۵۶میلیارد دلار در پایان سال ۲۰۰۶ رسید. انتظار می‌رود در صورتی که قیمت بالای نفت درآمد صادرات را افزایش دهد. میزان ذخایر ارزی این کشورها تا پایان امسال به ۷۴میلیارد دلار برسد. اما در مورد کل این منطقه افزایش ذخیره ارزی به دلیل موفقیت در چرخه کالا است. کشورهای واردکننده نفت نیز برای بهبود موقعیت خود برنامه‌ریزی کرده‌اند. آفریقای جنوبی با بیش از ۲۳میلیارد دلاری که در صندوق خود دارد، ذخیره ارزی کافی برای ۳ماه واردات را در اختیار دارد.

کشورهای آفریقای فقیرتر هم که از نفت یا مواد معدنی کم‌تر برخوردار هستند، پس‌انداز می‌کنند.

اوگاندا و لسوتو برای شش ماه واردات ذخیره ارزی دارند. به طور کلی ذخایر ارزی این منطقه سریع‌تر از تجارت خارجی رشد می‌کند و به لطف بخشودگی بدهی و بازپرداخت بدهی خارجی، میزان نقدینگی در حال بهبود است. به عنوان مثال ذخیره ارزی زامبیا کمتر از یک درصد از بدهی‌ خارجی آن در سال ۱۹۹۸ بود. اما این میزان اکنون معادل حدود ۲۸درصد است.

به گفته غلام بالیم، اقتصاددان بانک استاندارد آفریقای‌جنوبی تجمع ذخیره ارزی به دلیل سیاست‌های اقتصادی بهتر و تلاش برای کاهش آسیب‌پذیری خارجی است. به‌جز اقتصادهای بسیار فجیع مثل زیمباوه که اندازه اقتصاد آن از سال ۱۹۹۹ تاکنون به نصف تقلیل یافته است، در حالی که تورم آن حدود ۴۵۰۰درصد دور می‌زند، اکثر دولت‌های آفریقایی تلاش می‌کند اقتصادهای بسیار متزلزل خود را تثبیت کنند. بسیاری از این کشورها از رشد سریع‌تر، تورم‌ پایین‌تر و سرمایه عمومی بهتر، بهره‌مند هستند.

ذخایر ارزی بیشتر به منزله بیمه‌ای در برابر مشکلات اقتصادی کشورها هستند.

در میان بازارهای نوظهور این منطقه آخرین جایی است که از ثمره خوش‌بینی بهره‌مند شود و اولین جایی است که وقتی سرمایه‌گذاران ثروتمند احساس امنیت می‌کنند تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

بسیاری از اقتصادهای آفریقایی وابسته به کشاورزی و در نتیجه آن وابسته به وضع آب و هوا هستند کشورهای فروشنده کالا از نوسان‌های قیمت‌های جهانی آسیب می‌بینند و به دلیل ضعیف بودن بازارهای مالی داخلی، بسیاری از کشورهای آفریقایی بخش وسیعی از بدهی خود را به شکل ارز خارجی نگه‌داری می‌کنند که این‌کار وقتی ارزش پول محلی سقوط می‌کند، مخاطره‌آمیز است.

البته هم‌اکنون این بیمه سودده است. به گفته بندیکت کریستنسن از اداره آفریقایی صندوق بین‌المللی پول، تقاضای کمک از کشورهای آفریقایی زیر صفر کمتر از آخرین زمانی است که قیمت نفت بالا رفت. در واقع صندوق بین‌المللی پول آمادگی دارد با گشاده‌دستی بیشتری کمک‌های درازمدت کند.

در گذشته تاکید می‌شد. دولت‌ها با ذخایر ارزی ناکافی، مازاد کمک‌های خارجی را ذخیره می‌کنند به جای اینکه آنها را صرف واردات کنند. دولت‌های آفریقایی با آینده‌نگری باید از این کمک‌ها بهتر استفاده کنند.