علیرضا تهرانی - بیست و پنجمین جشنواره تئاتر فجر با حضور غایبان فراوان برگزار می‌شود. نویسندگان، کارگردانان و گروه‌هایی که اغلب با نمایش‌های موفق و آثاری با استانداردهای هنری بالا، نبودشان در جشنواره علنا احساس می‌شود. نمایشنامه‌نویسانی چون بیضایی، چرمشیر، یثربی و ... که همه ساله درام‌های فراوانی از آنان به صحنه می‌رفت، امسال در جشنواره حضوری ندارند.

خبری از کارگردان‌هایی چون علی رفیعی، حمید سمندریان، قطب‌الدین صادقی، پری صابری، حمید امجد، علیرضا نادری، محمد یعقوبی، جلال تهرانی و ... در جشنواره یافت نمی‌شود.

این غیبت البته بسته به عدم اجرای عمومی برخی از این کارگردان‌ها در سال گذشته هم مربوط بوده است. مساله‌ای که دلیل آن خود مجالی دیگر را برای پرداخت می‌طلبد.

علیرضا نادری، نویسنده و کارگردان برجسته حال حاضر تئاتر ایران که به طور پیاپی و بعد از اجرای نمایش (۳۱/۶/۷۷) سومین سالی است که در جشنواره حضور ندارد، درباره این عدم حضور می‌گوید: شاید فرصت مناسبی فراهم نشده که من در این سه سال نمایشی را به صحنه ببرم.

بخشی از دلایل هم گفتنی نیست. اما همین قدر می‌توانم بگویم که با متون و طرح‌هایی که برای اجرا پیشنهاد داده‌ام موافقت نشده است.

نویسنده نمایش «پچپچه‌های پشت خط نبرد» در ادامه می‌افزاید: دلیل این عدم حضور را در واقع مسوولان باید پاسخ دهند نه من و همکاران غایب.

خیلی‌ها نیستند که حضورشان می‌تواند باعث رونق جشنواره باشد.

دعوت از افرادی در آن سر دنیا اهمیت زیادی دارد و مدام پیگیر آن هستند اما اهمیتی ندارد که فلان مدرس تئاتر و هنرمندی که سال‌ها در این زمینه فعال بوده در جشنواره حضور نداشته باشد.

شعاری در جشنواره وجود دارد با عنوان تئاتر برای همه. می‌خواهم بدانم آیا آدم‌هایی که در شرایط سخت هم کار کرده‌اند، جزو این همه قرار می‌گیرند؟

کارگردان نمایش «این قصه را ایرانیان نوشته‌اند» درباره ضعیف برگزار شدن جشنواره بیست‌و‌پنجم می‌گوید: وقتی جشنواره تئاتر فجر به رویدادی مبدل می‌شود که باید به هر قیمتی برگزار شود، نتیجه‌اش می‌شود همین که می‌بینید.»

اما محمد یعقوبی، نویسنده و کارگردانی که آثارش همواره عموم تئاتردوستان را به خود ترغیب کرده است، دلیل عدم حضورش را با توجه به اجرای نمایش «ماه در آب» در سال گذشته حضور سعید کشن‌فلاح، دبیر جشنواره و حسین پاکدل به عنوان یکی از اعضای هیات‌ انتخاب می‌داند. وی در توضیح این مساله می‌گوید: «ظاهرا نمی‌دانم! اما شاید کارم را قبول ندارند.

اما به هر صورت اگر نمایشم پذیرفته می‌شد تعجب می‌کردم! چهار سال پیش هم، همین ترکیب در بازبینی جشنواره فجر، نمایشی را از من رد کردند و اولین‌باری بود که نمایشی از من در جشنواره رد شد. آنها در این دوره می‌گویند بهترین‌ها را انتخاب کرده‌اند اما در این تصمیم‌گیری دلایل کاملا شخصی هم وجود دارد، اگر کسی قرار باشد بر عدم حضور من انتقاد کند، مخاطبان آثار من هستند.»

کارگردان نمایش «رقص کاغذپاره‌ها» در ادامه تصریح می‌کند:«مساله‌ای که هست این است که در سیاست‌های جدید هر گروهی می‌تواند به صورت مستقل اجرای عمومی داشته باشد و دیگر راه ورود به اجرای عمومی جشنواره فجر نیست.»

وی که به شدت مدافع برگزاری جشنواره به شیوه انتخاب نمایش‌هایی با اجرای عمومی موافق است، درباره عدم تازگی و هیجان در این دوره از جشنواره می‌افزاید: «در این مورد کمی سیستم جشنواره در سابق دخیل بوده است. گروه‌ها برای اجرای عمومی ناچار بودند از فیلتر جشنواره فجر عبور کنند این سیستم جدید چالشی دارد و آن هم عدم حضور جوانان است و آنهایی که نمی‌توانند در تئاتر شهر اجرای عمومی داشته باشند.

در سابق با حضور در این جشنواره بود که می‌توانستند استعدادهای خود را بروز دهند و وارد تئاتر حرفه‌ای شوند.

این سیستم باید بخشی را به جوانان اختصاص دهد و بعد از بازبینی، آثاری از آنان را در بخشی از جشنواره به اجرا بگذارد، اما مساله دیگر که دلیل بر این عدم شور و هیجان در جشنواره می‌شود، عدم انتخاب‌های صحیح از سوی هیات‌ انتخاب است. اگر بهترین نمایش‌های اجرا شده در طول سال در جشنواره اجرا شوند، این اتفاق نمی‌افتد چرا که گروهی شهرستانی و مخاطبان که دیدن نمایش‌هایی را از دست داده‌اند، این هیجان را به جشنواره باز می‌گردانند.»

وی در پایان گفت: «باید برگزیده‌ترین نمایش‌های هر ماه منصفانه انتخاب شوند و در پایان هر دوره اجرایی، اثر برگزیده برای حضور در جشنواره معرفی گردد.»

حسین کیانی، کارگردان نمایش‌هایی چون: «رژیستور‌ها هرگز نمی‌میرند» و «مضحکه شبیه به قتل» نظر دیگری دارد، او که دلیل عدم حضور خود را عدم اجرای عمومی نمایش در سال گذشته می‌داند، شیوه گذشته و بازبینی آثار نو در جشنواره را موثرتر و مفیدتر برای تئاتر می‌داند.

او سیستم قبلی جشنواره را با توجه به کاستی‌ها باعث رشد و توسعه تئاتر می‌داند و آن را پیش‌برنده‌تر و با چشم‌اندازی بهتر می‌داند و معتقد است این سیستم نه تنها کاری به پیش نمی‌برد، بلکه بازدارنده هم هست و تمایلی برای حضور مخاطبان در آن نمی‌داند.

وی در ادامه می‌گوید: «علاوه بر کار‌های انتخاب شده یکسری نمایش‌های سفارشی هم وجود دارد که معلوم نیست برچه مبنا و رویکردی این اتفاق افتاده است. تقابل سیستم جدید و سیستم گذشته جشنواره نیاز به کارشناسی دارد و به نظر من نبودن این شکل جشنواره بهتر از بودنش است چون به رشد و اعتلای تئاتر کمکی نمی‌کند.»