محمود صدری

همسایگان افغانستان پریروز در دهلی‌نو گرد آمده بودند تا درباره راه‌های بهبود وضع تجاری و اقتصادی و افزایش ثبات در افغانستان گفت‌وگو کنند. نمایندگانی از کشورهای صنعتی نیز در این اجلاس شرکت کرده بودند. وجه مشترک کشورهایی که در دهلی‌نو جمع شده بودند فقط این است که همگی در نخستین کنفرانس بین‌المللی بازسازی افغانستان تعهد کرده‌اند که به این کشور کمک مالی کنند. تعهدی که ایران برای بازسازی افغانستان داد یعنی پرداخت ۵۰۰میلیون دلار، سنگین‌ترین تعهد به شمار می‌رود. در اجلاس دهلی‌نو تصمیم لازم‌الاجرایی گرفته نشد و از این جهت، مذاکرات آن برنده و بازنده‌ای نداشت، اما در حاشیه اجلاس، موضوعی مطرح شد که برای ایران از حیث امنیت ملی و منافع ملی اهمیت زیادی دارد و در خور توجه و تامل است. وزیر خارجه افغانستان، پس از مذاکرات دهلی‌نو با استناد به بیانیه اجلاس گفت: در این بیانیه از کشورهای کمک‌کننده به افغانستان خواسته شده است به افغانستان کمک کنند تا به «پل انرژی» و منتقل‌کننده نفت و گاز آسیای مرکزی به جنوب آسیا، تبدیل شود. وی در تشریح این بخش از مفاد بیانیه دهلی‌نو افزوده است: این کار با احداث خط لوله ترکمنستان به هند از طریق افغانستان و پاکستان، امکان‌پذیر است. این موضوع از حیث سیاسی و اقتصادی برای ایران اهمیت ویژه‌ای دارد. از نظر اقتصادی، ایران سال‌ها است که می‌کوشد به تامین‌کننده اصلی گاز هند و پاکستان تبدیل شود، اما به علل گوناگون از جمله تیرگی روابط پاکستان و هند و فشارهای بین‌المللی بر این دو کشور برای فاصله گرفتن از ایران، طرح خط لوله گاز ایران - پاکستان - هند هنوز به فرجام نرسیده است. اگر اقتضائات منطقه‌ای و بین‌المللی افغانستان این امکان را فراهم آورد که طرح انتقال نفت و گاز آسیای مرکزی به هند و پاکستان زودتر از طرح ایران به بار بنشیند، ایران فرصتی طلایی را از دست خواهد داد و یا اینکه دست کم ناچار خواهد شد در فضایی رقابتی و با قدرت چانه‌زنی پایین وارد عرصه شود. وجه سیاسی قضیه نیز این است که در ۳۰سال گذشته که افغانستان همواره دستخوش ناآرامی‌های داخلی و اشغال خارجی بوده، ایران برای حفظ ثبات این کشور هزینه‌های مالی و جانی زیادی پرداخته است و در آغاز فصل آرامش به نظر می‌رسد که ایران مطابق هزینه‌ای که پرداخته، سهمی دریافت نخواهد کرد. پس از پاکستان و تاجیکستان، طولانی‌ترین مرز افغانستان با ایران است و این مرز گشوده و نامطمئن معبر قاچاقچیان مواد مخدر است که باز بار عمده هزینه مبارزه با آن به دوش ایران است.

تروریسم طالبان و القاعده که تهدید مشترک علیه ایران و غرب است، در سال‌های اخیر به ابزار فشار ایالات‌متحده بر ایران تبدیل شده و نهایتا ایران برای حفظ پیوندهای خود با افغانستان ریسک ناخشنودی پاکستان را به جان خریده است. با این تفاصیل و در چنین شرایطی، جا دارد مسوولان سیاست‌ خارجی و سایر شاخه‌های سیاسی و امنیتی کشور، طرح خط لوله آسیای مرکزی - افغانستان - جنوب آسیا را جدی بگیرند. اگر از یادها نرفته باشد، طالبان با ورود تعداد اندک جنگجویان این گروه به مرزهای شرقی افغانستان ظهور کرد، اما در کمتر از دو سال، سفارت ایران را در مزار شریف به خاک و خون کشید.