صدای سوت بحران در متروی تهران
وارد اتاقش که میشوم، صدای تلویزیون را زیاد میکند. با من دست میدهد وهمزمان به گزارش شبکه تلویزیونی «بیبیسی» گوش میکند. گزارش «بیبیسی» در مورد مواضع هستهای ایران است و مذاکرات پیشرو.گزارش که تمام میشود، تلویزیون را خاموش میکند و مینشیند پشت میز کارش و میگوید: آنقدر احمق نشدهاند که ایران را تحریم کنند. او پسر رییسجمهور اسبق ایران است اما من برای انجام گفتوگویی سیاسی به دیدارش نرفتهام، بنابراین میروم سر اصل مطلب.اصل مطلب، شلوغی ایستگاههای مترو است و تونلهایی که هنوز حفاری نشده است. قطارهایی که هنوز راه نیفتادهاند و وعدههایی که هنوز محقق نشدهاند.پسر رییسجمهور اسبق ایران توپ را میاندازد به زمین دولت و زمانیکه میپرسم چرا توپ را به زمین دولت میاندازید؟ میگوید: دولت این توپ را شوت کرده است به زمین ما.این گفتوگو به مدیرعامل متروی تهران مجالی داده است تا بدون توجه به دیدگاه سیاسی خود و خانوادهاش، مشکلات توسعه متروی تهران را بازگو کند. به گفته خودش این مشکلات مربوط به هیچ دولت خاصی نیست ورویه همیشگی توزیع بودجه در کشور ایران است. آیا دلیل توسعه نیافتن متروی تهران، فقط کمبود بودجه است؟
محمد طاهری- شاید برای شما هم جالب باشد اگر مهمان خارجی شما، برنامه بازدید از متروی تهران را درکنار بازدید از بازار تهران، باغ ملی، کاخ گلستان، برج طغرل و یا باغ جمشیدیه تنظیم کرده باشد. جالبتر این است که تو بیشتر از دوبار، با مترو مسافرت نکردهای و به درستی نمیدانی چه تحولاتی در متروی تهران صورت گرفته است.به اتفاق مهمانت به نزدیک ترین ایستگاه متروی نزدیک خانهات میروی و میبینی انبوه مردمی را که درصف ایستادهاند. وارد یکی از واگنهای قطار مترو میشوی وبه اتفاق مهمانت و صدها مرد و زنی که سوار شده اند، از مرکز میروی به شمال شهر و از شمال شهر، به جنوبیترین نقطه تهران. هر چند فشار زیادی را تحمل کردهای و هر چند میبینی که مردم چگونه در صف ایستادهاند اما با شنیدن این جمله مهمانت که میگوید: «متروی تهران خیلی قشنگتر و منظمتر از متروی پاریس است» خوشحال میشوی.
وارد اتاقش که میشوم، صدای تلویزیون را زیاد میکند. با من دست میدهد وهمزمان به گزارش شبکه تلویزیونی «بیبیسی» گوش میکند. گزارش «بیبیسی» در مورد مواضع هستهای ایران است و مذاکرات پیشرو.گزارش که تمام میشود، تلویزیون را خاموش میکند و مینشیند پشت میز کارش و میگوید: آنقدر احمق نشدهاند که ایران را تحریم کنند. او پسر رییسجمهور اسبق ایران است اما من برای انجام گفتوگویی سیاسی به دیدارش نرفتهام، بنابراین میروم سر اصل مطلب.اصل مطلب، شلوغی ایستگاههای مترو است و تونلهایی که هنوز حفاری نشده است. قطارهایی که هنوز راه نیفتادهاند و وعدههایی که هنوز محقق نشدهاند.پسر رییسجمهور اسبق ایران توپ را میاندازد به زمین دولت و زمانیکه میپرسم چرا توپ را به زمین دولت میاندازید؟ میگوید: دولت این توپ را شوت کرده است به زمین ما.این گفتوگو به مدیرعامل متروی تهران مجالی داده است تا بدون توجه به دیدگاه سیاسی خود و خانوادهاش، مشکلات توسعه متروی تهران را بازگو کند. به گفته خودش این مشکلات مربوط به هیچ دولت خاصی نیست ورویه همیشگی توزیع بودجه در کشور ایران است. آیا دلیل توسعه نیافتن متروی تهران، فقط کمبود بودجه است؟ آقای مهندس، برای اینکه از کیفیت متروی تهران آگاه شوید، به گزارشهای کتبی مدیران اکتفا میکنید یا خودتان از نزدیک میبینید؟ منظورم این است که تا به حال، همراه با مردم، سوار مترو شدهاید؟
تقریبا «هر روزاز مترو استفاده میکنم و برای رفتن به ملاقاتها و کارها سعی میکنم بخشی از مسیر را از طریق مترو طی کنم در ضمن مطمئن باشید هر وقت دلم بگیرد یا ناراحتی داشته باشم، سوار مترو میشوم. یک بار شنیدن خسته نباشید از زبان مردم یا چند جمله انتقاد و پیشنهاد، خستگی و ناراحتی را از من دور میکند. به هر صورت من مدیر بزرگترین شرکت مسافرکش ایران از طریق ۳ کریدور هستم.
به شرکت متروی تهران چه نمرهای از نظر عملکرد میدهید؟
در مورد کاری که کردهایم، تعصب داریم. چون زحمت کشیدهایم. فکرش را بکنید. ببینید بالاترین نمرهای را که وجود دارد، به عملکرد همه مدیران و مهندسان شرکت متروی تهران میدهم. البته نه به خودم بلکه به همکارانم که واقعا زحمت می کشند و سعی جدی می کنند که کارشان یک باشد.
خیلی با تعصب به موضوع نگاه نمیکنید؟ به این موضوع هم فکر کنید که عملکرد شما ممکن است انتقادآمیز هم باشد.
اگر در مورد من صحبت میکنید، هر چه میخواهید بگویید. اما در مورد شرکت متروی تهران، لطفا انصاف را رعایت کنید.
اتفاقا اگر لازم است که منصفانه قضاوت کنیم باید ضمن انتقاد از کاستیها، در مورد دستاوردها هم صحبت کنیم. شما کدام روی سکه را میپسندید، انتقاد یا رپرتاژ آگهی؟
گفتم که هر چقدر دوست دارید انتقاد کنید.
پاسخ هم میدهید؟
حتما. اما پیش از آن من یک سوال دارم. شما چند دفعه سوار مترو شدهاید؟
دو بار و شاید هم سه بار.
چه تصویری از مترو دارید؟
ضمن اینکه از تمیزی آن لذت بردم، به خاطر شلوغی و ازدحام بیش از اندازه آن تصمیم گرفتم دیگر سوار مترو نشوم.
شلوغی مترو نشان میدهد که تقاضا برای آن زیاد است و این تقاضا را ما تحریک نکردهایم. هیچوقت دیدهاید که ما برای افزایش تعداد مسافران مترو، تبلیغات کنیم یا در روزنامهها آگهی چاپ کنیم.
شلوغی و ازدحام، یعنی نارسایی در عرضه. صف یعنی کمبود عرضه. و کمبود عرضه یعنی وجود مشکل در کمبود قطار و واگن و توسعه خطوط مترو. این مشکل را قبول دارید؟
خیلی تمایل ندارم مسائل درونی و داخلی و مشکلاتی که در اداره شرکت مترو، با آن مواجه هستیم را رسانهای و مطبوعاتی کنم. اما انتقاد شما را میپذیرم. شرکت متروی تهران برای بهره برداری از خطوط فعلی وتوسعه خطوط خود با مشکلاتی مواجه شده است.
اگر به مشکلات اشاره نکنید، شاید این شبهه به وجود آید که دارید فرافکنی میکنید. میدانید آقای مهندس، بعضیها ممکن است، گرمای واگنها، یا کیفزنیهای رایج در مترو را به عنوان معضل بشناسند و بخواهند که شما در مورد آن پاسخگو باشید اما من فکر میکنم توقف پروژههای متروی تهران باید بیشترین نگرانی را ایجاد کند.
شما درست میگویید. من هم معتقد هستم که بحران فقط با سقوط یک هواپیما یا ریزش در خیابان به وجود نمیآید. در شرایط فعلی که شهر تهران در میان دود انبوه و راهبندان خیابانها، مجال نفس کشیدن ندارد، ناتوانی دولت و شهرداری در توسعه خطوط جدید، یعنی بحران. قرار نبود در این گفتوگو به مسائلی بپردازم که برای همه ما حاشیه ایجاد میکند اما حالا که میبینم یک خبرنگار هم صدای سوت بحران را شنیده است، مجبورم بگویم که بله من هم از مدتها پیش صدای سوت بحران را شنیدهام.
سوت بحران یعنی چه؟
در حالیکه ما این روزها قصد داریم جشن حمل یک میلیارد مسافرتوسط متروی تهران را برگزار کنیم، به عنوان مدیرعامل شرکت متروی تهران در حال رایزنی برای تامین بودجه مورد نیاز طرحهای توسعه هستم. میخواهم بگویم که با وجود قوانین محکمی که برای توسعه خطوط مترو وجود دارد، مدتی است که در مورد وظایف سازمانی و منابع مالی، دچار مشکلاتی شدهایم.
یعنی از زمانیکه دولت نهم روی کار آمده است.
موضوع را خواهش میکنم سیاسی نکنید. اجازه بدهید بگویم. چند سال است که شرکت راهآهن شهری تهران و حومه، اول در زمینه برنامهریزی و بعد در زمینه تامین منابع مالی، دچار مشکلات تازهای شده است.
چه مشکلاتی آقای مهندس؟
چند سالی است، شرکت متروی تهران، برای تامین هزینههای بهرهبرداری، وابسته به شهرداری و دولت است. یکی از مشکلات در همین رابطه، تخصیص یارانه است که مطابق معمول باید از سوی وزیر کشور در دولت مطرح شود. ما چندی پیش برای تامین بودجه مورد نیاز شرکت مترو، از آقای پورمحمدی (وزیر کشور)، خواستیم که موضوع یارانه بلیت شرکت مترو را مطابق رویه معمول، در شورای اقتصاد مطرح کنند. آقای پورمحمدی این موضوع را پیگیری کردند و بعد از ارسال نامه ایشان به سازمان مدیریت و برنامهریزی، قرار شد ۲۳۰میلیارد ریال برای یارانه بلیت متروی تهران اختصاص داده شود.امروز که دارم با شما صحبت میکنم، ۶ ماه از سال گذشته است ولی هنوز پولی دریافت نکردهایم. البته اخیرا موضوع در یک کمیته شورای اقتصاد مطرح و به شورای اقتصاد ارسال شده که از طریق تبصره ۱۳ پرداخت شود. امیدوارم جناب آقای رییسجمهور در شورای اقتصاد به یاری مترو، در بخش یارانههای بهرهبرداری بیایند و تصویب شود. البته تصمیمگیری در مورد تبصره ۱۳ بهعهده هیات ویژهای بهعنوان نمایندگان رییس جمهور و هیات دولت گذاشته شده است!
جریان هیات ویژه چیست؟
در بودجه امسال، به دلیل طرح جدی مسائل بهینهسازی مصرف سوخت در مجلس و تاکید ویژه شخص آقای دکتر احمدینژاد که اتفاقا در رشته حملونقل هم تخصص دارند، اهمیت ویژهای به حملونقل انبوه داده شده است. دولت نهم نسبت به دولتهای گذشته بودجه بیشتری برای توسعه حملونقل پیشبینی کرده است.اما این نگاه ویژه با افزوده شدن یک تبصره به قانون بودجه سال ۱۳۸۵، به گونهای که شرح خواهم داد، مشروط شده است.درجریان بررسی بودجه سال ۸۵، که در مجلس چالش زیادی ایجاد کرده بود، ضمن اینکه به بخش حمل ونقل بودجه خوبی اختصاص داده شد، تبصرهای به نام تبصره ۱۳ هم بودجه اضافه شد.در تبصره ۱۳، چهارمیلیارد دلار فاینانس برای تامین مالی پروژههای حمل ونقل پیش بینی شده است. یعنی همه شرکتهای حملونقل میتوانند چهارمیلیارد دلار از منابع ارزی خارجی پول بگیرند. میدانید که بازپرداخت منابع فاینانس بر عهده دولت و شهرداریاست. از طرف دیگر قرار شد یکهزارمیلیارد تومان هم صرف هزینههای فاینانس پروژههای قطار شهری، اتوبوسرانی، تاکسیرانی و خودروهای فرسوده شود. ما با نمایندگان مجلس و کمیسیونهای مربوطه وارد رایزنی شدیم و در مجلس از حق شرکت مترو دفاع کردیم و درخواست کردیم که بودجه شرکت مترو از کل این مقدار جدا و مشخص شود. بودجه درخواستی ما ۲۰۰میلیارد تومان و دومیلیارد دلار فاینانس بود. با این کار مخالفت شد و به مجلس پیشنهاد داده شد که کل این بودجه برای دولت تصویب شود و بعد دولت خود این بودجه را براساس اولویتها تقسیمبندی کند. در نهایت پس از کش وقوسهای فراوان، واگذاری کل بودجه به دولت رای آورد. بنابراین تکلیف بودجه مترو مشخص نشد. ما منتظر ماندیم تا دولت این بودجه را تقسیم کند.چندماه گذشت تا درنهایت دولت تصمیم گرفت برای تقسیم این بودجه، هیات ویژهای تشکیل دهد. طبق ماده ۱۳۷، دولت میتواند بخشی از اختیارات خود را به یک شخص یا یک هیات واگذار کند. برای تقسیم بودجه تبصره ۱۳، هیاتی ویژه زیرنظر رییسجمهور تشکیل شد.
چه کسانی عضو هیات ویژه هستند؟ در جریان هستید؟
بله. این هیات متشکل است از آقای فرهاد رهبر (رییس سازمان مدیریت و برنامهریزی) آقای پورمحمدی (وزیر کشور) آقایهاشمی (معاون عمرانی وزیر کشور) آقای زریبافان (دبیر هیات دولت) و آقای محرابیان (مشاور رییسجمهوری در امور ویژه). این پنج نفر هیات ویژه را تشکیل میدهند که باید بودجه را تقسیم و سیاستگذاری کنند.
و شما مدعی هستید که هیات ویژه در تخصیص بودجه با سرعت عمل نکرده است. درست میگویم؟
دوستان اخیرا به بازدید از شرکت مترو هم آمدهاند اما هنوز بودجهای به شرکت مترو ندادهاند. ما دائما در حال مذاکره و لابی هستیم تا هر چه زودتر بودجه شرکت را دریافت کنیم و امیدواریم که هیات ویژه احساس مثبتی به پروژههای توسعهای شرکت راهآهن شهری تهران پیدا کند.
در حال حاضر پروژههای مترو بهعلت این تاخیر متوقف شده است؟
به صورت کامل نه. از طریق بودجهای که از شهرداری میگیریم پروژهها را با کندی به پیش میبریم و منتظریم که سهم شرکت مترو از بودجه تبصره ۱۳مشخص و واریز شود.
شما که در رایزنی و لابی با سابقه هستید، چه کاری انجام دادهاید تا بودجه مترو هرچه زودتر اختصاص داده شود؟
فقط گلایه کردهام. اخیرا من طی نامهای از این روند گله کردم و برای آقای قالیباف و افراد دیگری هم فرستادهام. اعضای هیات ویژه، البته از این گونه عکسالعملها دلخور هستند و در تماسهایی که با من داشتهاند، از انتشار این موارد در مطبوعات گله میکنند. برای ما البته مهم این است که هرچه زودتر بتوانیم روی منابع مالی اختصاص داده شده، حساب باز کنیم.
قادر به افزایش قیمت بلیت نیستید؟
ما هم مثل خیلی از بخشهای حملونقل یارانهپذیر هستیم. دولت و شهرداری به ما اجازه نمیدهند که قیمت تمامشده بلیت را محاسبه و از مسافران بگیریم.
قیمت تمامشده بلیت مترو چهقدر است؟
اگر شرکت مترو بخواهد قیمت تمام شده بلیت را بگیرد باید برای هر بلیت از هر مسافر ۲۰۰تومان بگیرد.اما دولت و شهرداری میگویند بهطور متوسط ۶۵تومان برای بلیت دریافت شود ما هم با تخفیفهایی که میدهیم بهطور متوسط ۵۰تومان دریافت میکنیم. یعنی ما ۲۵درصد قیمت بلیت را از مسافر دریافت میکنیم و ۷۵درصد باقیمانده را دولت و شهرداری تقبل میکنند. به هر صورت قرار براین است که دولت و شهرداری تهران، هزینههای ساخت و اداره متروی تهران را به صورت مساوی پرداخت کنند.
هزینههای بهرهبرداری آن هم به همین صورت توسط دولت و شهرداری پرداخت میشود. یعنی سعی همیشه بر این بوده که دولت و شهرداری «نصف نصف» هزینهها را پرداخت کنند. اگرچه گاهی پیش آمده است که سهم شهرداری و گاهی هم سهم دولت از نصف بیشتر شده است.
بودجه متروی تهران هرسال چگونه برآورد میشود؟
ما در سه ماه آخر هر سال، تیم بودجه شرکت متروی تهران را در دولت و شهرداری فعال میکنیم. یعنی برنامهها را تدوین و جدولبندی و بودجه مورد نیاز راهم تعیین میکنیم. البته ما اول برنامههای سال آینده را در هیاتمدیره تصویب میکنیم و بودجه لازم راهم محاسبه میکنیم. این برنامه در مرحله بعد، به مجمع شرکت متروی تهران ارائه شده و پس ازبررسی، تصویب میشود. بعد برنامه و بودجه مصوب را به شهرداری و دولت میفرستیم. دولت پس از تصویب، آن را به مجلس میفرستد و شهرداری هم طرح را برای تصویب به شورای شهر میفرستد.
میبینید که کار شرکت متروی تهران برای دریافت بودجه سالانه، چقدر مشکل است. درنهایت ما در طول سال، باید بودجه تصویب شده را از شهرداری و دولت دریافت کنیم. تمام هزینههای لازم با جزئیات موارد مصرف در جداول ارائه شده موجود است.
وضعیت اختصاص یارانه بلیت مترو چگونه است؟
دولت هرسال بودجهای برای یارانه حملونقل در نظر میگیرد. ما هم برای دریافت یارانه بهرهبرداری به وزارت کشور میرویم هزینهها و درآمدها را ارائه میدهیم و مقدار یارانهای که دولت باید پرداخت کند را مشخص میکنیم.
به طور مثال، امسال درآمد متروی تهران ۱۵میلیارد تومان است، شهرداری قرار است ۲۰میلیارد تومان یارانه به مترو بدهد. براساس محاسبهای که ما انجام دادهایم، باقی مانده یارانه مورد نیاز مارا، باید دولت پرداخت کند. این رقم ۲۷میلیارد تومان است.
این رقم را شما محاسبه کرده اید.آیا دولت هم این رقم را تایید کرده است؟
دولت پس از بررسیهایی که داشته است، ۴میلیارد تومان را کم کرده و در نهایت ۲۳میلیارد تومان را تصویب کرده است. حالا همین مصوبه باید در سازمان مدیریت و بعد از آن شورای اقتصاد مطرح و تصویب شود و مجددا به تبصره ۱۳ برود.
شاید دولت نگران چگونگی مصرف این بودجه است. شما برای رفع این نگرانی کاری نکردهاید؟
کاری از دست ما برنمیآید. یعنی وظیفه ما این نیست. ما موارد مصرف و هزینههای جاری را در بودجه پیشنهادی مشخص کردهایم. مطابق قوانین موجود و حساسیتهایی که ممکن است وجود داشته باشد، دیوان محاسبات و سازمان بازرسی کل کشورهم بر نحوه خرج کردن بودجه نظارت میکنند.
دیوان محاسبات همیشه بر تطابق هزینههای مصرف شده با موارد یادشده دربودجه نظارت میکند. اگرچه تا حدود ۱۵درصد هم مجاز به تغییر در موارد مصرف هستیم. سازمان بازرسی کل کشور هم ناظر بر این است که آیا شرکت طبق آییننامههای معاملاتی درست عمل کرده و مناقصات درستی را برگزار کرده است یا نه؟بنابراین کسی نباید نگران سازمانی باشد که زیر ذرهبین است.
ممنون آقای مهندس. اگر موافق باشید، در مورد توسعه مترو صحبت کنیم. از توسعه خطوط مترو چه خبر؟
همه ما میدانیم که به دلیل نیازی که وجود دارد، دولت ومجلس وشهرداری و شورای شهر ومهمتر از همه، مردم، به اهمیت وجود مترو پی بردهاند. بنابراین در ساخت و توسعه مترو شک یا مخالفتی وجود ندارد. برنامه اول متروکه شامل راهاندازی خطوط یک، دو و پنج بوده است، تقریبا رو به اتمام است. برنامه دوم شامل توسعه خط یک تا «میدان تجریش»، توسعه خط دو تا «خیابان دماوند» و ایجاد خط سه و چهار است. خط سه از منطقه «ازگل» شروع شده و با گذر از «خیابان شهیدبهشتی»، «مجیدیه»، «ولیعصر» و «میدان راهآهن» و مناطق ۱۷ و ۱۸ به سمت فرودگاه میرود. خط چهارمتروی تهران، از «میدان نور»، «شهرک اکباتان»، «میدان آزادی»، «میدان انقلاب»، «دروازه شمیران»، «خیابان پیروزی» و «منطقه افسریه» میگذرد و تا بالای «بزرگراه شهیدبابایی» ادامه مییابد. برنامه دوم باید تا سال ۱۳۹۰ تکمیل و به نتیجه برسد. برنامه سوم هم تا سال ۱۳۹۵ ادامه خواهد داشت که شامل خط شش، هفت، هشت و نه خواهد بود.
با فرض اینکه، دولت در پرداخت یارانه بلیت مترو تعلل کند، آن وقت فکر میکنید چه اتفاقی در توسعه خطوط مترو خواهد افتاد.
در صورت تامین نشدن هزینههای بهرهبرداری، شرکت مترو حتی نمیتواند هزینههای حقوق و دستمزد پرسنل و یا تعمیر و نگهداری واگنها را بپردازد. این را جدی میگویم و باید توجه داشته باشید که مشکلات در سیستم حملونقل انبوه ریلی به هیچوجه شباهتی به سایر سیستمها مثل اتوبوس رانی و تاکسی رانی ندارد. بارها گفتهام که متروی تهران بزرگترین مسافرکش ایران است. اختلال در حرکت قطارهای متروی تهران، عواقب وحشتناکی دارد.
متروی تهران همیشه جنجال آفرین بوده است.چه قبل از انقلاب که خیلیها مخالف راهاندازی آن بودند وچه بعد از انقلاب که بازهم میان طرفداران و مخالفان راهاندازی مترو حرف و حدیث زیاد بوده است. شاید این موضوع را باید درابتدای گفت وگو مطرح میکردم اما به طور قطع باید ناگفتههای زیادی از راهاندازی متروی تهران وجود داشته باشد.
بله. اول اجازه بدهید بهطور خلاصه سابقه مترو را بازگو کنم. احتمالا میدانید که در سال ۱۳۵۴ شرکت راهآهن شهری تهران و حومه تشکیل شد. در آن زمان قراردادی با شرکتی فرانسوی برای مشاوره طرح مترو بسته شد. طراحی مترو تا اواخر سال ۱۳۵۶ طول کشید و برای اجرای آن مناقصههایی برگزار شد. با توجه به سنگینشدن ترافیک تهران و نبود خیابانهای بزرگ و همچنین بودجه کلانی که از بالارفتن قیمت نفت از سال ۱۳۵۰ به بعد حاصل شد، طرح ایجاد مترو در تهران تصویب شد. در سالهای ۵۶ و ۵۷ که انقلاب اسلامی به وقوع پیوست، کار اجرای طرح پیشرفت چندانی نداشت. در همین شرایط انقلاب پیروز شدو پروژه راهاندازی مترو، مثل خیلی از پروژههای دیگر، تحت تاثیر شلوغیهای آن زمان، به محاق تعلیق فرو رفت.
پس از انقلاب، فرانسویها تا سال ۵۹ در ایران حضور داشتند اما به دلیل شرایط خاص آن زمان و وقوع جنگ، ایران را ترک کردند.
در همین حال عدهای که بخشی از دولت را دردست داشتند، به مخالفت با اجرای طرحهایی نظیر مترو برخاستند. ایده آنها این بود که برای جلوگیری از مهاجرت به تهران، بودجه باید صرف آبادی دیگر شهرهای کشور شود و بودجه کشور نباید صرف پروژه بزرگی چون مترو شود که جذابیت تهران را بالا ببرد. البته این نوع تفکر هنوز هم وجود دارد و قابل بحث و گفتوگو است.
ادامه دارد
ارسال نظر