انتقاد از آشفتگی نظام تصمیم‌سازی درباره بنزین

خلاصه میزگرد

محمد خوش چهره آشفتگی میان مجلس و دولت در زمینه تصمیم‌گیری درباره بنزین را بسیار نگران کننده‌تر از مصرف بی‌رویه آن در کشور دانست و از تضعیف عقبه کارشناسی در تصمیمات قانونگذاران و مسوولان اجرایی انتقاد کرد.

موسی غنی‌نژاد نیز مجلس را بانی بدعت کم توجهی به کارشناسی در کشور دانست و به ضرورت تن دادن به نظام بازار و واقعی کردن قیمت بنزین برای اصلاح ساختار مصرف سوخت تاکید کرد. دنیای اقتصاد- روز گذشته و در ساعاتی که دانشجویان دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی مشغول صرف ناهار بودند، سالن آمفی‌تئاتر این دانشکده میزبان نمایندگان دو طیف اقتصادی درباره نظام قیمت‌گذاری بنزین بود.

محمد خوش‌چهره، که علاوه بر تدریس در دانشگاه تهران، نماینده مردم این شهر در مجلس شورای اسلامی نیز هست، در نشست کارشناسی دو روزه «بنزین، افزایش قیمت به شرط اصلاح ساختار» به انتقاد از آشفتگی رایج در نظام تصمیم‌سازی بنزین پرداخت. خوش چهره که به عنوان «طرفدار افزایش با ملاحظه قیمت بنزین» معرفی شد، گفت: آشفتگی و تشتت موجود میان مجلس و دولت در تصمیم‌سازی در حوزه بنزین، بسیار نگران‌کننده‌تر از مصرف بی‌رویه آن است، چرا که عقبه کارشناسی در این مورد روز به روز ضعیف‌تر می‌شود و تصمیمات به سلایق شخصی نزدیک می‌شوند.

نماینده مردم تهران البته اشاره‌ای به ریشه و چگونگی شکل‌گیری این تشتت نکرد، اما در مقابل موسی غنی‌نژاد، عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعت نفت، نهاد قانونگذاری کشور را بانی اصلی آن معرفی کرد و گفت: بدعت زیر سوال بردن کارشناسی را اولین بار مجلس گذاشت.

مجلس در جریان تصویب برنامه سوم توسعه، روند واقعی کردن قیمت بنزین را که به تصویب سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور رسیده بود، متوقف کرد.وی افزود: اگر به کارشناسی اعتقاد نداریم، چرا سازمان مدیریت وجود دارد؟ اگر کارشناسی لازم است و کارشناسان خوبی نداریم، چرا کارشناسان را تغییر نمی‌دهیم؟

مجلس محل کارشناسی نیست و نمایندگان نباید درباره قیمت بنزین یا نرخ سود بانکی اظهارنظر کنند.

غنی‌نژاد تصمیم رییس‌جمهوری به کاهش نرخ سود بانکی را نیز غیرکارشناسی خواند، اما مجری جلسه، به دلیل خروج از بحث وی را از پی گرفتن موضوع یاد شده بازداشت.

اما خوش‌چهره با پذیرش غیرکاشناسی بودن بسیاری از تصمیمات دولت و مجلس، به ایرادهای پرشمار لایحه بودجه سال ۸۶ اشاره کرد و تصمیم مجلس درباره بنزین را «آش‌ شله‌قلمکار» نامید. اصطلاحی که وی پیش از این از آن در صحن علنی مجلس نیز یاد کرده بود . وی در عین حال گفت: در اقتصاد مختلط‌ ایران، ضرورت مداخله دولت در اقتصاد احساس می‌شود.بنزین یک نهاده حیاتی در بخش حمل و نقل ایران است که جایگزینی هم ندارد.ضمن اینکه برخلاف شهرهایی مثل توکیو و لندن که ۷۰درصد حمل و نقل در آنها برعهده سیستم عمومی «کارآ» است، در تهران، تنها ۳۰درصد حمل‌ونقل با وسایط عمومی آن هم «ناکارآ» صورت می‌پذیرد.به گفته این نماینده مجلس، زمانی می‌توان یارانه بنزین را حذف کرد و حتی در مرحله بعد، از مصرف‌کنندگان بنزین، مالیات نیز گرفت که سیستم حمل و نقل عمومی کارآ، توسعه یابد.

در این زمان، غنی‌نژاد که نمایندگی طرفداران اقتصاد آزاد را در این نشست برعهده داشت، با اشاره به «نظام بازار»، تصریح کرد:‌ نمی‌توان اصلاح سیستم حمل و نقل عمومی را مقدمه واقعی کردن قیمت بنزین تلقی کرد. زیرا تا وقتی که قیمت بنزین واقعی نشود و نظام بازار در این حوزه حاکم نشود، بخش‌خصوصی وارد عرصه حمل و نقل عمومی نخواهد شد و در نتیجه این سیستم اصلاح نمی‌شود.این استاد دانشگاه با تاکید بر ضرورت آزادسازی قیمت‌ها در مورد همه کالاها، افزود: این استدلال که چون ایران کشور نفت‌خیزی است، پس باید فرآورده‌های نفتی، در آن به قیمت تمام شده به مردم عرضه شود، نادرست است. دولت با عرضه ارزان قیمت بنزین در واقع حق عده زیادی از مردم را ضایع می‌کند. چرا که دوسوم خانوار‌های ایرانی خودرو ندارند که نیمی از آنها به کلی از مصرف بنزین به دور هستند.غنی‌نژاد، هدف اصلی اصلاح قیمت بنزین را «ایجاد مطلوبیت عامه» در میان اقشار مختلف جامعه برشمرد و گفت: تعداد خودروها در ایران به سطح استاندارد‌های جهانی نرسیده است و مردم از این لحاظ رفاه مناسبی ندارند. ضمن اینکه کاهش مصرف یا کسب درآمد از حذف یارانه بنزین، اهداف جانبی واقعی کردن قیمت بنزین هستند.

وی اصلاح قیمت بنزین را به نفع اقشار پایین جامعه دانست و تاکید کرد: در نظر گرفتن منافع ملی، ایجاب می‌کند قیمت بنزین واقعی شود چرا که در اقتصاد اصلاح ساختار بدون اصلاح قیمت ممکن نیست.خوش‌چهره در پاسخ به این بخش از سخنان غنی‌نژاد مطرح کردن همه اهداف منافع ملی زیر یک عنوان اقتصادی را نادرست خواند و گفت: منافع ملی در سه محور اقتصادی- رفاهی، امنیتی و ارزشی تعریف می‌شود و اگر با این نگاه به منافع ملی توجه کنیم، بسیاری از تئوری‌های مطلق نگر اقتصاد زیر سوال می‌روند.

عضو برجسته کمیسیون اقتصادی مجلس، اضافه کرد: باید برای اتخاذ تصمیم اقتصادی شرایط عمومی را مورد توجه قرار دهیم. به تایید کارشناسان بانک جهانی، افزایش قیمت بنزین و به خصوص آزادسازی قیمت آن، باعث جهش تورمی ۴۰ تا ۵۰درصدی خواهد شد که ممکن است به تنش‌های اجتماعی و از کار انداختن کل نظام منجر شود.خوش چهره همچنین به اثر تورم آزادسازی قیمت بنزین بر هزینه‌های حمل و نقل و در نتیجه سایر هزینه‌های عمومی شهروندان اشاره کرد و یادآور شد: عملکرد دولت و مجلس در مورد بنزین قابل دفاع نیست. چرا که در جریان تصمیم‌گیری در مورد بنزین، باور و اعتماد مردم که سرمایه راهبردی نظام به حساب می‌آید نسبت به دو قوه مقننه و مجریه خدشه‌دار شد.