اثر زلزله بر اقتصاد ژاپن چه خواهد بود؟

منبع: اسلیت

مترجم: امیر آیراملو

هیچکس نمی‌داند خسارات زمین لرزه اخیر ژاپن سر به چه اعداد و ارقامی خواهد گذاشت و تمرکز همگان هم در حال حاضر روی نجات زندگی انسان‌ها است. با تمام اینها برخی از سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران از هم‌اکنون شروع کرده‌اند به برآورد میزان اثرگذاری این حادثه بر اقتصاد ژاپن. یکی از نکاتی که در یادداشت‌های سرمایه‌گذاران و خبرهای مرتبط می‌شنویم این است که زلزله، فروافتادن ژاپن به ورطه بحران بدهی را تسریع خواهد کرد. ژاپن عمیقا در وضعیت قرمز است - خیلی بیشتر از ایالات‌متحده یا هر یک از اقتصادهای پیشرفته جهان. با ۲۰ سال رکود، این کشور بدهی‌های عظیمی بالا آورده است. فصل گذشته با وجود بهبود اوضاع اقتصادی جهان، اقتصاد ژاپن حتی پسرفت هم کرد. اگر دولت ژاپن بخواهد برای بازسازی خرابی‌ها اوراق قرضه جدید منتشر کند، مفسران می‌گویند وضعیت بغرنج مالی‌اش آشفته‌تر شده و هزینه‌های استقراض را خیلی بالا می‌برد که این می‌تواند به افزایش احتمال ورشکستگی نیز دامن بزند.

سوال اصلی این است که آیا حادثه دلخراش اخیر، ژاپن را به لبه پرتگاه خواهد کشاند و این سوالی است که برندن براون از بخش سرمایه‌گذاری اوراق مالی میتسوبیشی در گفت‌وگو با بلومبرگ مطرح کرده است. یک تحلیل‌گر دیگر، در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان گفته است که بهبود اقتصادی ژاپن به این ترتیب نیروی خود را از دست داده و بخش عمده‌ای از هزینه‌های بازسازی بر بدهی‌های کنونی دولت افزوده خواهد شد. البته هنوز خیلی زود است که بتوان گفت آیا بحران اقتصادی به دنبال این زمین لرزه خواهد آمد یا خیر. برخی هم به نظر درباره توان بازپرداخت بدهی‌های ژاپن بیش از حد ابراز بدبینی و سروصدا می‌کنند.

به عنوان یک قاعده کلی زمین لرزه‌ها در کشورهای ثروتمند و پیشرفته آسیب خیلی کمتری چه به لحاظ انسانی و چه به لحاظ اقتصادی به دنبال می‌آورند. دو زمین لرزه بزرگی که سال ۲۰۰۱ رخ داد را در نظر بگیرید: زمین لرزه ۷ ریشتری پرت-او-پرینس در‌ هائیتی و زمین لرزه ۸/۸ ریشتری شیلی. از بسیاری جهات این دو با یکدیگر قابل مقایسه نیستند: زلزله هائیتی هر چند خفیف‌تر بود، اما در جایی روی داد که تراکم جمعیت زیادی داشت و زلزله شیلی با وجود قدرت ریشتر زیادش در منطقه‌ای نسبتا کم جمعیت پیش آمد. با تمام اینها زلزله اولی ۳۱۶ هزار کشته داشت و زمین لرزه دوم تنها ۵۰۰ کشته. اگر این را به ثروت و ثبات شیلی بیافزاییم - ساختمان‌های مستحکم‌تر، سیستم اورژانس آموزش دیده، بیمارستان‌های خوب و دولت کاربلد - چیزهای زیادی می‌توانیم بیاموزیم.

بنابراین ژاپن احتمالا در کمترین زمانی که برای یک کشور متصور است خواهد توانست از چنگ این مصیبت خلاص شود. ژاپن مقاوم‌ترین ساختمان‌های جهان را دارد و اقتصادش بسیار بزرگ است، هرچه کشوری بزرگتر باشد احتمال آسیب دیدنش از یک حادثه منفرد کمتر است. از همه مهم‌تر اینکه ژاپن کشور پولداری است. البته این از یک طرف به این معناست که کسب‌و‌کارها، خانه‌ها و زیرساخت‌های بسیاری آسیب خواهند دید. (اگر زلزله به مزرعه سبزیجات بزند شاید در هر یارد ۲۰ دلار خسارت داشته باشد، اما اگر همین زلزله در پلت فرم ساخت فراری رخ دهد احتمالا هر یاردش بیش از ۲۰۰ هزار دلار هزینه خواهد داشت.) اما از طرف دیگر هم به این معنی است که ژاپن منابع بیشتری برای بازسازی سریع دارد.

با تمام اینها تحلیلگران از اثر زلزله بر موقعیت مالی ژاپن خیلی نگران هستند. نگرانی معقولی هم هست، دفاتر حساب و کتاب ژاپن چندان چنگی به دل نمی‌زند. بدهی عمومی ۲۸۸ درصد تولید ناخالص داخلی است که از ۱۴۴ درصد یونان و ۷۷ درصد انگلستان بر روی هم نیز بیشتر است. علاوه بر این سیاستمداران نتوانسته‌اند بحران بدهی کشورشان را مدیریت کنند، حتی با وجودی که هزینه استقراض خیلی اندک بوده است و بنگاه‌های وام دهی نیز مرتب اخطاریه می‌فرستند. استاندارد اند پورز رتبه اعتباری بلندمدت دولت ژاپن را پایین آورده است، زیرا اعتقاد دارد که سیاستمداران این کشور هیچ برنامه مشخصی برای کاهش سطح بدهی ندارند. «بدهی ژاپن باز هم بیشتر افزایش خواهد یافت و تنها می‌توان امیدوار بود که تا اواسط دهه ۲۰۲۰ روند افزایشی‌اش

متوقف شود.»

سوال این است که هزینه بازسازی چطور و چه میزان بر حجم بدهی‌ها خواهد افزود و نگرانی سرمایه‌گذاران که انتظار وقوع بحران مالی را می‌کشند باعث افزایش هزینه استقراض خواهد شد یا خیر. در کوتاه‌مدت بازسازی شاید حتی به نفع اقتصاد ژاپن نیز تمام شود، این نکته‌ای است که لری سامرز هم بر آن تاکید کرده است، اما در بلندمدت سخت است که انتظار داشته باشیم زمین لرزه باعث رونق اقتصادی ژاپن شود. قرار بود سال ۲۰۱۱ در این کشور ۲ هزار میلیارد دلار اوراق قرضه تازه منتشر شود. هم‌اکنون دولت ۱۰ هزار میلیارد دلار نیز بدهی انباشته دارد. اگر هزینه‌های بازسازی ۱۰ میلیارد دلار باشد، رقمی که تحلیلگران سی‌ان‌بی‌سی برآورد کرده‌اند یا حتی فرض کنیم که به ۱۰۰ میلیارد دلار نیز برسد تنها قطره‌ای در دریا خواهد بود.

مشکل بدهی ژاپن خیلی جدی است - اما مشکلی بلندمدت است. زلزله و پیامدهای مربوط به آن شاید وضعیت مالی ژاپن را آسیب‌پذیرتر کند، اما راغب نبودن دولت به پایین آوردن بدهی‌هایش، مشکلات جدی جمعیتی ، رشد اقتصادی ناچیز یا حتی منفی و بار مالی عظیم کنونی دردسرهای اصلی‌تر ژاپن هستند.