یادداشتی از علی اکبر صالحی، سرپرست وزارت خارجه
قابلیت اکو برای تاثیرگذاری منطقه‌ای
علی اکبر صالحی، سرپرست وزارت خارجه با انتشار یادداشتی در پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، دیدگاه‌های خود را درباره اکو و قابلیت‌های آن بیان کرد. متن یادداشت به‌این شرح است: با وجود دستاوردهای اکو در روابط با موسسات و نهادهای بین المللی و منطقه‌ای، حمل‌ونقل، پروژه‌های مشترک در زمینه امنیت غذایی و بخش صنعت و معدن و انرژی و تحقیقات اقتصادی و سپری شدن دو دهه از فعالیت سازمان، هنوز فاصله زیادی با تحقق آرزوهای بلند موسسات اکو داریم. چنانچه در شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی منطقه دقت کنیم، در می‌یابیم که واقعا هیچ عامل مهم سیاسی و اقتصادی وجود ندارد که موجبات کندی همکاری درمیان کشورهای عضو باشد و اراده سیاسی کشورهای عضو که در بالاترین سطوح ممکن یعنی اجلاس سران و شورای وزیران اعلام و نهادینه شده است، تاکیدی بر‌این موضوع است و تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که در صورت رفع موانع نه چندان مهم موجود، اکو می‌تواند پروژه‌های بسیار مهم و تاثیرگذاری را به اجرا بگذارد.
منطقه اکو با وسعتی حدود ۸ میلیون کیلومتر مربع، یکی از راهبردی‌ترین موقعیت‌ها را در نقشه جغرافیایی زمین دارد. این منطقه از شمال با روسیه، در شرق با چین و هند، در غرب با اتحادیه اروپا و در جنوب و جنوب غربی با خاورمیانه، دنیای عرب و شمال آفریقا همسایه است و از طریق دریای عمان و اقیانوس هند نیز با جنوب و جنوب شرقی آسیا ارتباط دارد.
با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه، تقریبا همه مسیرهای ارتباط زمینی بین شرق (آسیا) و غرب (اروپا) (به غیر از مسیر سیبری که از روسیه عبور می‌کند) از منطقه اکو عبور می‌کنند و منابع عظیم انرژی، شامل نفت، گاز و انرژی آبی، منابع معدنی و موهبت‌های فراوان طبیعی و کشاورزی و مهمتر از همه نیروی انسانی عظیم چهارصدمیلیونی و با پیوندهای دیرینه فرهنگی و تاریخی جایگاه ممتازی را به منطقه ما بخشیده است که بهره‌برداری بهینه از آن نیازمند همکاری دسته جمعی است و شرایط کنونی منطقه ما و جهان شرایط ویژه‌ای است و بحران اقتصادی جهانی، کشورهای عضو اکو را تحت تاثیر قرار داده است.
برای کاهش اثرات منفی‌این بحران، در کنار اقدامات کشورهای‌مان در سطح ملی، اقدامات چند جانبه در چارچوب سازمان‌ها و ترتیبات منطقه‌ای مانند اکو دارای اهمیت ویژه‌ای است و خوشبختانه سازمان اکو، توانسته است ضمن ایجاد ساختارهای مناسب تشکیلاتی، روابط گسترده‌ای را با موسسات و نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای در بخش‌ها و زیر بخش‌های مختلف طراحی کرده است.
سازمان با داشتن اجلاس‌های منظم وزرای خارجه و سران کشورهای عضو و نیز اجلاس‌های منظم کارشناسی و وزرا در بخش‌های مختلف، چارچوب سازمانی خوبی را برای انجام فعالیت‌های مورد نظر فراهم کرده است و در واقع شرکت کشورها در سطوح مختلف و بخش‌های گوناگون تصمیم‌گیری، نهادینه شده است و از طرف دیگر در چند سال اخیر، به دلیل اتخاذ یک رهیافت عملگرا و پروژه محور از جانب سازمان، شاهد اجرای پروژه‌های موفق منطقه‌ای بوده‌ایم.
در حوزه تجارت و سرمایه‌گذاری شاهد حضور بانک تجارت و توسعه اکو در تامین مالی پروژه‌های مهم ملی و منطقه‌ای در کشورهای عضو هستیم و امیدواریم با افزایش اعضای بانک و میزان مشارکت کشورهای عضو در افزایش سرمایه آن، این بانک بتواند به یکی از موسسات مالی تاثیرگذار در منطقه تبدیل شود.
همچنین امیدواریم با رفع شدن پاره‌ای مشکلات فنی در اجرای موافقت نامه تجاری اکو (اکوتا)، شاهد اجرای سریع‌تر این موافقتنامه مهم باشیم و در این خصوص لازم است دبیرخانه اکو از طریق رایزنی‌های مستمر و پیگیری با کشورهای مورد نظر، ضمن‌ایفای نقش فعال‌تر، ساز وکارهای منطقی و مناسبی را برای رفع موانع موجود فراهم کند و در بخش حمل و نقل شاهد پویایی و پیشرفت‌های قابل توجهی در چند سال اخیر بوده‌ایم.
در سال گذشته پروژه‌های مهمی‌مانند راه‌اندازی قطار کانتینری اکو، در مسیر اسلام‌آباد - تهران - استانبول و کاروان جاده ابریشم اکو در کنار ابتکاراتی مانند طراحی ویزای متحد الشکل اکو برای رانندگان، نهایی شدن اسناد بنیادین طرح بیمه شخص ثالث اکو برای وسایل نقلیه (کارت سفید)، چاپ شدن نقشه راه‌های ترانزیتی ریلی و جاده‌ای اکو و نیز اجرای برخی پروژه‌های زیرساختی تکمیل‌کننده حلقه‌های مفقود چشم‌انداز مناسبی را برای آینده همکاری‌های منطقه‌ای ترسیم کرده است.
این اقدامات در کنار فعالیت‌های موثر سازمان در بخش‌های دیگر مانند اجرای موفق پروژه‌های مشترک با فائو در زمینه امنیت غذایی و توسعه بازار بذر در بخش کشاورزی، تدوین و تصویب راهبردها و برنامه عمل اکو در بخش‌های صنعت، معدن و انرژی و راه‌اندازی شبکه آ‌ماری اکو (اکو - استات) در بخش آمار و تحقیقات اقتصادی چشم انداز امیدوار کننده‌ای را پیش روی سازمان ما قرار داده است.
با‌این حال به نظر می‌رسد که به منظور تقویت سازمان و افزایش سرعت همکاری‌ها در چارچوب اکو لازم است همه برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها مبتنی بر مطالعات کارشناسی و ارزیابی دقیق از ظرفیت کشورهای عضو ذی‌ربط باشد و در‌این خصوص ظرفیت‌سازی در کشورهای عضو و دبیرخانه اکو جهت اجرا، مدیریت و بازاریابی پروژه‌های ملی و منطقه‌ای از اهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار است.
بنابراین بایستی منابع مالی دبیرخانه بخصوص در حوزه تحقیق، توسعه و انجام مطالعات منطقه‌ای تقویت شود و اختصاص بخشی از کمک‌های توسعه‌ای کشورهای عضو به‌این بخش، می‌تواند انقلابی در مطالعات منطقه‌ای و در نتیجه شناسایی ظرفیت‌های منطقه‌ایجاد کند. همچنین می‌دانیم که مقررات سازمان در اوایل سال ۹۰ میلادی و در شرایط خاصی تدوین شده است که با وضع کنونی تفاوت اساسی داشته است و ساختار سازمانی دبیرخانه هم متناسب با میزان محدود فعالیت‌های اکو در آن زمان تعریف شده است.
از این رو لازم است استراتژی‌ها و برنامه‌های بخشی و زیر بخشی سازمان با در نظر گرفتن حجم کار، شرایط محیطی و ضرورت‌های زمان و درس گرفتن از حدود دو دهه فعالیت، مورد بازنگری قرار بگیرد و این بازنگری باید بر اساس یک رهیافت کاملا علمی و با در نظر گرفتن واقعیت‌های منطقه و ماهیت همکاری‌های جمعی انجام پذیرد و به نظر می‌رسد در شرایط کنونی، دبیرخانه اکو به منظور جهت انجام وظایف روز افزون خود، نیازمند تقویت نیروی انسانی از نظر کمی و کیفی است.
بنابراین بایستی ضمن اجرای دقیق مقررات پرسنلی سازمان در هنگام استخدام افراد و توجه ویژه به تخصص و شایستگی‌های فردی، افزایش پرسنل سازمان به ویژه در بخش‌های کارشناسی را مورد توجه قرار دهیم.
افزایش مشارکت کشورهای عضو به‌خصوص در حوزه‌های فنی و بخشی، از طریق ایجاد سازوکارهای ملی و تقویت ارتباط آنها با دبیرخانه اکو از موضوعات دیگری است که بایستی به صورت جدی مورد مطالعه قرار گیرد.
به منظور انجام پیشنهادات فوق، دبیرخانه می‌تواند با مشارکت فعال کشورهای عضو و بهره‌گیری از توان فنی سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای دیگر و به خدمت گرفتن مشاوران بین‌المللی، مطالعه جامعی را برای بازبینی در راهبردها و برنامه‌های بخشی ساختار سازمانی و نیز تقویت دبیرخانه و ظرفیت سازی در کشورهای عضو سازمان دهد.
نتایج چنین مطالعه‌ای می‌تواند در بازبینی سند چشم‌انداز اکو ۲۰۱۵ مورد استفاده قرار بگیرد و جمهوری اسلامی‌ایران آ‌مادگی دارد دبیرخانه را در انجام‌این مطالعه یاری کند.
توسعه روابط بین‌المللی اکو و تقویت رهیافت برونگرای آن از طریق گسترش روابط کاری با سازمان‌های دیگر منطقه‌ای و بین‌المللی به خصوص با سازمان‌هایی که یادداشت تفاهم یا موافقت نامه‌های دو یا چند جانبه با آنها داریم نیز اهمیت زیادی دارد. در این خصوص باید توجه داشته باشیم که این روابط در جهت تقویت برنامه‌های اکو و تسریع در اجرای پروژه‌های آن، جهت‌گیری شده و از پراکندگی در آن پرهیز شود و اطمینان دارم که در آینده‌ای نه چندان دور، سازمان ما به یک نمونه کامل از همکاری‌های منطقه‌ای تبدیل خواهد شد. باید تلاش کنیم تا با رفع کاستی‌ها و موانع پیش رو و با تقویت فزاینده روح همکاری، مشارکت، تعامل و انگیزه‌ها در میان خانواده اکو برای انجام تعهدات و وظایف سازمانی خود به افزایش نقش اکو در منطقه یاری کرده و آن را به ابزاری کارآمد برای تامین منافع اقتصادی، سیاسی و حتی اجتماعی کشورهای عضو تبدیل کنیم. امیدواریم با تقویت این روند بتوانیم شاهد تحقق اهداف سازمان در چارچوب سند چشم‌انداز اکو ۲۰۱۵ باشیم. مایلم تاکید کنم جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از بنیانگذاران سازمان همکاری اقتصادی و کشوری که برنامه‌های اکو را در اولویت سیاست‌های منطقه‌ای خود قرار داده است، همانند گذشته امکانات و توانایی‌های خود را در جهت رشد توسعه اقتصادی و گسترش مناسبات سیاسی و فرهنگی در منطقه به‌کار خواهد برد.
* سرپرست وزارت امور خارجه
ارسال نظر