چین خواهان جایگزینی ‌دلار است

مایکل شومن

مترجم: ‌هارون خوبان

منبع: تایم

چین روز به روز ‌دلارهای بیشتری را از پکن بیرون می‌ریزد. در هر نشست اقتصادی بین‌المللی که برگزار می‌شود مقامات چینی مدام تکرار می‌کنند مبنای ذخیره پولی جهان باید تغییر کند. چین اغلب یک واحد پولی «فراملی» برای جانشینی به جای‌دلار پیشنهاد می‌کند و می‌گوید به این طریق دیگر به مشکل برخوردن اقتصاد یک کشور خاص رفاه سایر کشورها را تهدید نمی‌کند. یک پیشنهاد محبوب استفاده از «حق برداشت ویژه» (SDR) است، که واحد محاسبات صندوق بین‌المللی پول به شمار می‌آید.

اما رهبران چینی همچنین ممکن است واحد پول خودشان یوآن (که رنمینبی هم نامیده می‌شود) را نیز جایگزین خوبی برای‌ دلار بپندارند. شواهدی هست که نشان می‌دهد چین مایل است نقش یوآن در مبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی افزایش پیدا کند. امری که اگر محقق شود پیامدهای مهمی برای نظام مالی جهان خواهد داشت.

«کو هونگبین» اقتصاددان HSBC معتقد است که یوآن می‌تواند تا سال ۲۰۱۲ به یکی از سه ارز عمده جهان تبدیل شود و حجم مبادلات آن به ۲‌هزار‌میلیارد‌ دلار برسد. کو اخیرا در گزارشی اعلام کرده بود که بین‌المللی کردن رنمینبی یکی از اهداف سیاسی عمده پکن است.

نقش آفرینی یوآن در سطح بین‌الملل تا حدودی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. اینکه یک واحد پولی چقدر در مبادلات جهانی به کار می‌رود، درست به این بستگی دارد که کشور مبدا آن تا چه حد از اقتصاد جهانی مهم و تاثیرگذار است. در قرن نوزدهم که اوج قدرت حاکمیت انگلستان بود، پوند معتبرترین ارز بین‌المللی به شمار می‌آمد. از زمان جنگ جهانی دوم این نقش به ایالات متحده و‌دلار رسیده است و اقتصاد آمریکا به اختلاف زیادی بزرگترین اقتصاد جهان محسوب می‌شود. حال که چین با سرعت زیادی به صدر لیست هجوم آورده است - این کشور هم اکنون در رده سوم پس از ژاپن جای دارد و پیش‌بینی می‌شود که به زودی ژاپن را پشت سر بگذارد - درباره ورود یوآن به جمع ارزهای برتر جهان نمی‌توان چندان چون و چرا کرد.

در حال حاضر البته، یوآن از این جمع فاصله بسیاری دارد. در واقع، اصلا در بازار ارزهای جهانی هیچ جایگاه خاصی ندارد. دلیل آن سیاست چین است. دولت چین اجازه معامله آزادانه یوآن در سرتاسر جهان را نمی‌دهد و این ارز در معاملات مالی قابلیت تبدیل کامل به سایر ارزها را ندارد. ارزش یوآن نسبت به سبدی از ارزهای مختلف که احتمالا‌دلار در آنها بیشترین سهم را دارد تثبیت شده است و هر روز تنها اجازه نوسان در دامنه محدودی را دارد. تحت چنین شرایطی، نمی‌توان به رویاپردازی‌های چین درباره یوآن چندان خوشبین بود.

البته شواهدی هست که نشان دهد پکن، هرچند به آهستگی، در حال تغییر سیاست‌هایش درباره یوآن است تا این پول بتواند در طول زمان بیشتر و بیشتر در بازارهای جهانی مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال در همین ماه گذشته چین و هنگ‌کنگ توافقنامه‌ای امضا کردند که از طریق آن بانک‌های هنگ‌کنگی می‌توانند برای برخی شرکت‌های خاص چینی معاملات بین مرزی را از طریق یوآن انجام دهند. این اقدام احتمالا نقش یوآن در هنگ‌کنگ را بیشتر خواهد کرد و هنگ‌کنگ یکی از معتبرترین مراکز مالی جهان است (این برنامه همچنین نقش هنگ‌کنگ به عنوان محور امور مالی چین را نیز پررنگ‌تر خواهد کرد). این اقدام در راستای توافقنامه‌های پیشین با برخی کشورها انجام گرفت که به بانک‌های مرکزی آنها اجازه می‌داد برای مبادلات خودشان با چین یوآن بخرند. تا حال که حدود نیمی از سال ۲۰۱۰ گذشته است بانک مرکزی چین شش نمونه از چنین قراردادهایی را به امضا رسانده است - از جمله با آرژانتین، مالزی و اندونزی - که ارزش کل آن به ۶۵۰‌میلیارد یوآن (۹۵‌میلیارد‌دلار) می‌رسد.

انگیزه چین برای مطرح ساختن پولش در مقیاس جهانی همان است که در پس پیشنهادهایش برای تغییر ارز ذخیره بین‌المللی می‌توان سراغ گرفت. استفاده بیشتر از یوآن در مبادلات تجاری، با کاهش هزینه مبادلاتی و مخاطرات نرخ ارز، رقابت پذیری صادرات چین را افزایش می‌دهد. همچنین با بین‌المللی ساختن یوآن، چین می‌تواند از تله ‌دلار آمریکا بگریزد، زیرا در حال حاضر به دلیل مازاد تجاری بزرگ این کشور، ذخایر‌دلاری چین پیوسته رو به افزایش است. به همین خاطر هم هست که چین با دارا بودن ۸۰۵‌میلیارد‌دلار اوراق قرضه آمریکایی، بزرگترین قرض دهنده به این کشور است. این ذخایر‌دلاری ثروت ملی چین را در معرض خطر بی‌ثباتی مدیریت اقتصای در واشنگتن قرار می‌دهد. یکی از دلایلی که چین این همه درباره لزوم کاهش وابستگی به‌دلار هشدار می‌دهد همین است که با افزایش کسری بودجه آمریکا خطر کاهش ارزش‌دلار بسیار جدی به نظر می‌رسد.

با این حال برخی از تحلیلگران معتقدند که چین هنوز به هیچ وجه آمادگی ندارد که اصلاحات لازم برای افزایش وجهه بین‌المللی یوآن را به انجام برساند. آزادسازی یوآن در مبادلات تجاری به این معنا است که کنترل ارزش آن از دست دولت خارج می‌شود و ورود و خروج سرمایه از کشور در اختیار بازار قرار می‌گیرد. این همان قدمی است که سیاستمداران چینی از برداشتنش هراسانند، زیرا فکر می‌کنند که لازم است بخش مالی در حال گسترش این کشور از خطر نوسانات بین‌المللی در امان بماند. چین محافظت از ارزش را همچون ساختن سدی گرداگرد اقتصاد کشور می‌داند، که معلوم نیست اگر این سد برداشته شود چه حوادثی پیش خواهد آمد. دیوید لی، اقتصاددانان دانشگاه «تسینگهوا» در پکن می‌گوید: «اگر این سد را برداریم آب به بیرون نشت می‌کند، یا برعکس آن اتفاق می‌افتد؟ این عدم اطمینان همان چیزی است که سیاستمداران را می‌ترساند.» لی معتقد است برای آنکه چین بتواند یوآن را یک ارز کاملا تبدیل پذیر کند به ۱۵ سال زمان نیاز است. لارنس برام، متخصص امور چین و نویسنده کتاب «باشگاه صبحانه مخالفان جهانی شدن» هم با این نظر موافق است. او معتقد است که چین با وجود داشتن آرزوهای بلندمدت برای یوآن، راه درازی برای انجام اصلاحات لازم دارد. برام می‌گوید: «طی دوره مدیریت رییس‌جمهور ژیناتو، که رهبری محافظه کار بود، آنها تقریبا به هیچ اقدام اصلاح‌گرانه روی خوش نشان نمی‌دادند.»

شواهدی که بگویند چین آماده مدفون ساختن‌دلار است هم به ‌اندازه کافی وجود ندارد. درک اسکیسورز، از محققان بخش آسیایی بنیاد آمریکن هریتیج، می‌گوید که طی دوازده‌ماه گذشته ‌اندوخته اوراق قرضه آمریکایی نزد چینی‌ها حتی تا ۵۰‌درصد نیز افزایش داشته است. او می‌گوید: «جدا از صحبت‌های سرسری، چین در واقع بزرگ‌ترین حامی‌دلار است؛ چون انتخاب دیگری درکار نیست.» به نظر به این زودی‌ها نمی‌توان انتظار جانشینی یوآن به جای‌دلار را داشت.