موج حزن و حماسه در شاهنامه‌خوانی

شهرام ناظری به همراه گروهی از نوازندگان برای حضور در جشنواره موسیقی «سن فلوران» فرانسه و اجرای قطعات و تصانیفی در فضای موسیقی مقامی بر اساس اشعار شاهنامه فردوسی آخرین تمرینات خود را انجام دادند. ناظری در آخرین تمریناتش به اتفاق نوازندگان همراه خود را برای شاهنامه‌خوانی در فضای موسیقی مقامی که قرار است در کنسرت جشنواره سن فلوران فرانسه (۱۵ تیر ماه سال جاری) برگزار شود آماده می‌کند.

هر چند که صدای گروه نوازی و خواننده در فضای منزل و با توجه به تمرینی بودن قطعات قابل ارزیابی و قضاوت صحیح نیست، اما به نسبت می‌توان با توجه به پیشینه و سلیقه کاری شهرام ناظری که همواره نگاهی نو داشته و ضمن توجه به اصالت‌ها و ریشه‌ها از ابداعات و نوآوری‌های دلنشین غافل نبوده است تا حدودی به قضاوت نشست.

فضای موسیقی ارائه شده در عین توجه به دستگاه‌های موسیقی ایرانی که غالبا در شور، کرد بیات، اصفهان و فرود در چهارگاه ساخته شده است بدیع و نو می‌نماید. صدای گروه صدایی در مایه‌های موسیقی مقامی و اساطیری و شبیه به موسیقی‌های سماع در مراسم مولانا است که رنگ و بوی ایرانی آن کاملا ملموس و محسوس است.

داستان ضحاک و قیام کاوه آهنگر انتخاب ناظری برای اجرای این کنسرت و ادامه پروژه شاهنامه خوانی است. بخشی از داستان قیام کاوه که برای این کنسرت برگزیده شده است، ده‌ها بیت را شامل می‌شود. ناظری با تنوع دلچسبی این اشعار را در قالب‌های متنوعی چون نقالی، آواز، اوج‌خوانی، همخوانی و حتی دکلمه ارائه می‌دهد. شاهکار ناظری در ایجاد نوانس‌های کم‌نظیرش در خوانش اشعار است که گروه هم با هماهنگی و ظرافت خاصی در این فراز و فرود شدت صوت (نوانس) ناظری را همراهی می‌کند.

ناظری با فردوسی همداستان می‌شود و شور و التهاب قصه ضحاک و ظلم او را در آواز و نفسش متجلی می‌کند و بانگ بر می‌آورد که: بدو گفت مهتر به روی دژم/ که برگوی تا از که دیدی ستم/ ...

در جای دیگری ناظری نه از سر ذلت و خواری بلکه با حزن و اندوه از زبان مرد آهنگر با لحنی حماسی چنین می‌خواند: یکی بی‌زبان مرد آهنگرم/ ز شاه آتش آید همی بر سرم/ مرا بود هجده پسر در جهان/ کز ایشان یکی ماندست این زمان/... و در ادامه این بیت فردوسی را با احساس و قلیان بیشتری می‌خواند: هنر خوار شد جادویی ارجمند/ نهان راستی، آشکارا گزند...

زمانی که شهرام ناظری تصمیم خود را برای اجرای پروژه شاهنامه خوانی با همنوازی و همخوانی فرزندش حافظ ناظری مطرح کرد خیلی‌ها اعتقاد داشتند - و هنوز هم بر این اعتقاد هستند- که اشعار شاهنامه ظرفیت و قابلیت اجرای صحنه ای و جذب مخاطب عام را در کنسرت‌ها ندارد و به مانند اشعار حافظ و سعدی و حتی مولانا که بیشتر مورد استفاده ناظری بوده است نمی‌تواند روی آهنگ‌ها و تصانیف و قطعات ریتمیک بنشیند، اما با توجه به چند برنامه و کنسرت ناظری و همین آهنگ‌های الهامی که سلیقه و نگاه ناظری در آن به خوبی قابل لمس است می‌توان این ادعا را رد کرد.

تنوع اجرایی که در ارائه اشعار شاهنامه در این برنامه‌ها وجود دارد و لحن حماسی و تاثیر گذار شهرام ناظری در اجرای قطعات، لحظه به لحظه مخاطبان را درگیر خودش می‌کند، به طوری که می‌توان اطمینان داد همه مخاطبان حتی با سلایق مختلف جذب شاهنامه خوانی و اجراهای بدیع آن خواهند شد.