در جلسه بررسی مدل هدفمند کردن یارانه‌ها چه گذشت؟

این جلسه ۲۲ مهر ماه ۸۸ در مرکز پژوهش‌های مجلس و با حضور کارشناسان اقتصادی برگزار شده بود سایت الف وابسته به احمد توکلی، رییس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در گزارشی درباره جلسه این مرکز با مسوولان کارگروه طرح تحول اقتصادی در خصوص مدل استفاده شده برای هدفمند کردن یارانه‌ها نوشت: در ۲۲ مهرماه ۱۳۸۸ و در پی اعلام دولت درباره تهیه طرح هدفمند کردن یارانه‌ها، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از مسوولان کارگروه طرح تحول اقتصادی دعوت کرد در حضور ۷ استاد اقتصادسنجی و مدلسازی اقتصادی، مدل استفاده شده برای هدفمند کردن یارانه‌ها را ارائه کنند.

به گزارش «الف»، در این جلسه دکتر منوچهر عسگری (عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی)، دکتر علی سوری (عضو هیات علمی دانشکده علوم اقتصادی وزارت اقتصاد)، دکتر بیژن بیدآباد(عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی)، دکتر علی اصغر بانویی (عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی)، خانم دکتر فاطمه بزازان (عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا) و دکتر اله مراد سیف (عضو هیات علمی دانشگاه امام حسین(ع))و بهروز تصدیقی، کارشناس پیشکسوت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و نیز چند تن از نمایندگان مجلس به همراه کارشناسان ارشد دستگاه‌های اجرایی به دعوت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی برای ارزیابی مدل استفاده شده در طرح هدفمند کردن یارانه‌ها حاضر بودند.

در ابتدای جلسه آقای دکتر رامین پاشایی فام، معاون بانک مرکزی و عضو کارگروه طرح تحول اقتصادی، مدل به کار رفته برای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها را ارائه و نشان داد که در این مدل، متغیرهای مختلف اقتصادی از جمله نرخ تورم، نرخ بیکاری، بر اثر افزایش قیمت سوخت چه تغییری خواهند کرد.

سپس اساتید حاضر به نقد مدل ارائه شده پرداختند که خلاصه نقدهای ارائه شده چنین است:

۱ - با توجه به نارسایی‌ها و تنگناهایی که مدل‌های I-O (جداول داده ستانده)، FP (روش تحلیل مالی) و CGE (مدل تعادل عمومی قابل محاسبه) در ذات خود نهفته دارند، تضمینی در سطح قابل قبول برای اطمینان و اعتماد به نتایج و یافته‌های این مدل‌ها وجود ندارد و سیاستگذاران نباید منحصرا با اتکا به نتایج و یافته‌های چنین مدل‌هایی اتخاذ تصمیم کنند. نتایج و یافته های پژوهشی معدود نهادهایی که این مطالعات را انجام داده‌اند، در دامنه‌های غیر متعارفی، به کلی متفاوت از یکدیگرند، به گونه‌ای که هیچ گونه نزدیکی و سازگاری و اشتراکی در حدود معین با یکدیگر ندارند.

۲ - این الگوها همان الگوهایی است که بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول سال‌ها است بر اساس آن برای کشورهای جهان سوم با شرایط اقتصادی - اقلیمی متفاوت، سیاست تجویز می‌کنند.

۳ - تنها نکته‌ای که می‌توان پذیرفت، بروز آثار تورمی در کف معینی است که احتمالا قابل‌انتظار است، اما به میزان و اندازه آن نمی‌توان تضمین داد.

۴ - سیاستگذاران می‌توانند بپذیرند که این الگوها و مدل‌ها صرفا می‌تواند در حکم یک چراغ کم نور، ابزاری تحلیلی برای آنها به دست دهد؛ اما به قطعیت نتایج آن نمی‌توان ادای سوگند نموده و از پژوهشگران تعهد و تضمینی را درخواست کرد.

۵ - آنچه که سیاستگذاران باید براساس آن تصمیم‌گیری کنند، ضرورت‌های راهبردی است و نه صرفا تصمیم‌گیری براساس پذیرش قطعیت این‌گونه یافته‌های پژوهشی. همان گونه که اشاره شد، نتایج یافته‌هایی پژوهشی، صرفا ابزاری تحلیلی هستند که باید با واژه‌هایی نظیر «احتمالا» و «شاید» ابراز شوند و از سرسختی و مقاومت در مورد قطعیت و صحت یافته‌های پژوهشی جدا باید احتراز شود.

۶ - ممکن است سوال شود اگر چنین مدل‌هایی دارای قابلیت اتکای قابل‌قبولی نیستند، پس جایگزین آنها چیست؛ اصولا باید بپذیریم، هیچ مدلی که بتواند در تغییرات ساختاری و شوک‌های بزرگ به عنوان مبنای سیاستگذاری عمل کند وجود ندارد. اتکا به چنین مدل‌های معیوبی برای تصمیم‌گیری‌های اساسی برای اقتصاد کشور که زندگی و کسب‌وکار عموم مردم را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، بسیار خطرناک است. در این جلسه آقای دکتر عسگری، استاد پیشکسوت مدلسازی مکررا تاکید کرد: به دلیل فرض‌های غیرواقعی و ساده‌سازی‌های مکرر در مدل‌های ارائه شده، نتایج حاصل از این مدل‌ها به هیچ‌وجه قابل اتکا نیست و طرحی را که سرنوشت اقتصاد کشور و میلیون‌ها خانواده و کل صنعت ایران به آن بستگی دارد، به هیچ وجه نباید براساس چنین مدل‌هایی طراحی کرد.