یارگیری «جهان صنعتی» از «جهان در حال توسعه» جدی شد
فصل جدید در اقتصاد جهان
دنیای اقتصاد- دومین نشست سران ۲۰قدرت اقتصادی جهان پس از نشست اول که چند ماه پیش برگزار شد، تردیدها را درباره اینکه بلوک قدرت جدیدی در حال تولد است کنار زد؛ چیزی که اکونومیست از آن تحت عنوان «آغاز فصل جدیدی در اقتصاد جهان» تعبیر کرد.
سران گروه ۲۰ در نشست پیتزبورگ آمریکا- عکس: AFP
دنیای اقتصاد- دومین نشست سران ۲۰قدرت اقتصادی جهان پس از نشست اول که چند ماه پیش برگزار شد، تردیدها را درباره اینکه بلوک قدرت جدیدی در حال تولد است کنار زد؛ چیزی که اکونومیست از آن تحت عنوان «آغاز فصل جدیدی در اقتصاد جهان» تعبیر کرد. با تولد رسمی این گروه که بنابر اعلامیه رسمی کاخ سفید، در آینده به یکی از مجامع مهم در اقتصاد جهانی تبدیل خواهد شد، می‌توان با اطمینان گفت که معادلات سنتی پیشین که ابتدا براساس تقابل شرق و غرب و سپس شمال و جنوب شکل گرفته بود، در حال پوست اندازی است.کاخ سفید در اعلامیه خود به صراحت نوشته است که گروه ۲۰ به تدریج جای گروه هشت را خواهد گرفت. گروه هشت شامل هشت کشور صنعتی جهان شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، کانادا و روسیه است که در مسیر تبدیل به گروه۲۰، کشورهایی را در داخل خود خواهد پذیرفت که دو کشور از این جمع متعلق به منطقه ایران (عربستان و ترکیه) هستند.
بقیه نیز به جز استرالیا، کشورهایی شامل آرژانتین، برزیل، مکزیک، کره جنوبی، هند، چین، اندونزی و آفریقای جنوبی هستند که تا چندی پیش در بلوکی تحت عنوان «جهان سوم» طبقه‌بندی می‌شدند.اعضای این گروه بیش از ۸۵درصد تولید ناخالص جهان، ۸۰درصد تجارت جهانی و ۶۶درصد کل جمعیت جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
سران گروه ۲۰ در اجلاس اوایل سال جاری در لندن، از تلاش برای اصلاح بازارهای مالی با هدف جلوگیری از به کارگیری روش‌های پرمخاطره در عملیات مالی، به خصوص اعطای وام و سفته‌بازی، خبر داده بودند. هدف از این اقدامات، پیشگیری از بروز مجدد بحران در اقتصاد جهانی عنوان شده بود. باراک اوباما، رییس‌جمهوری آمریکا، همچنین خواستار اصلاح ساختار سازمان‌های بین‌المللی مانند صندوق بین‌المللی پول با هدف افزایش نقش کشورهایی مانند چین و سایر کشورهای در حال توسعه در تصمیم‌گیری‌های این نهاد است. در مقابل، کشورهای اروپایی که نگران به خطر افتادن جایگاه خود هستند، با این پیشنهاد مخالفت کرده‌اند. از دیگر نقاط مورد نظر اوباما، اصلاح ساختار مدیریت اقتصادی و بازرگانی کشورها برای مبارزه با عدم توازن در تجارت جهانی است.
در حال حاضر، بعضی از کشورها مانند چین، ژاپن و آلمان دارای تراز تجارت مثبتی هستند، در حالی که برخی دیگر از کشورهای بزرگ، به خصوص آمریکا، با تراز تجاری منفی قابل‌توجهی مواجه هستند. به گفته بعضی از تحلیلگران عدم توازن شدید در تراز تجاری کشورها از علت‌های اصلی بروز بحران مالی اخیر بوده است.
علل تشکیل گروه ۲۰
جهانی شدن اقتصاد و حجم بالای تعاملات بین‌المللی امری است که در مواقع بحران نیز اقدام هماهنگ و یکپارچه کشورها را ایجاب می‌کند. در اواسط دهه هفتاد بحران نفتی و از هم‌پاشی سیستم تبادل ارز برتون وودز منجر به بحران جهانی اقتصاد شد. گروه هفت متشکل از کشورهای فرانسه، آلمان، بریتانیا، ایتالیا، ژاپن، آمریکا و کانادا از سال ۱۹۷۷ به این سو، همواره تشکیل جلسه داده و به بررسی مسائل پیش روی اقتصاد جهانی می‌پردازد که بعدا با اضافه شدن روسیه به گروه هشت (G۸) تغییر نام یافت. عدم حضور اقتصادهای در حال ظهور و دارندگان بالاترین نرخ‌های رشد اقتصادی، از جمله نقاط ضعف گروه هشت بود؛ چرا که باعث می‌شد این نهاد به عنوان نهادی بین‌المللی نتواند ادعای نمایندگی اقتصاد جهانی را بکند. تشکیل گروه۲۰ که با پیوستن قدرت‌های نوظهور اقتصادی مانند چین، هند و برزیل و همچنین عربستان سعودی چهره متوازن‌تری از گروه هشت دارد، در واقع پاسخی به همین نقاط ضعف گروه هشت بوده است. مهم‌ترین موضوع مورد بحث در نشست اخیر گروه ۲۰ همانند نشست پیشین بحران مالی جهانی بود، اما این بار پس از به ثمر نشستن همکاری‌های بین‌المللی برای بازگرداندن ثبات به اقتصاد جهانی، مهم‌ترین مساله همفکری در جهت جلوگیری از بروز دوباره چنین بحران‌هایی بود.
یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های گرفته‌شده در این نشست، افزایش حداقل ۵درصدی سهم کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال ظهور در صندوق بین‌المللی پول و در مقابل کاهش ۵درصدی سهم کشورهای پیشرفته است.
دیگر تغییر نهادی مهم که پیرو این نشست انجام شد، عضویت کشورهای بزرگ در حال توسعه در هیات ایجاد ثبات مالی (FSB) (که متشکل از مهم‌ترین بانکداران و قانونگذاران مالی می‌باشد) است. این هیات از این پس به ایجاد هماهنگی در بازارهای مالی و نظارت بر قوانین ناظر بر این بازارها خواهد پرداخت. از جمله وظایف FSB، نظارت بر عملکرد بانک‌ها و اطمینان حاصل کردن از تناسب قواعد حاکم بر بانک‌ها با هزینه‌های ناشی از بروز مشکلات در عملکرد سیستم بانکی است. تلاش برای کنترل پاداش‌دهی و سطح دستمزدها در سیستم بانکی (البته در مواردی که سرمایه بانک به طرز خطرناکی پایین است)، از دیگر اولویت‌های گروه۲۰ خواهد بود.با وجود همه این تلاش‌ها، یکی از نکات بحث‌برانگیز در مورد تصمیم‌گیری‌های گروه۲۰، مانند هر نهاد بین‌المللی دیگری عدم‌وجود ضمانت اجرایی برای تصمیم‌گیری‌های آن است. لذا برخی بر این اعتقادند که استفاده از تحریم‌های اقتصادی باید به عنوان یک ابزار کنترلی توسط گروه۲۰ مورد استفاده قرار گیرد. هر چند سران گروه۲۰ معتقدند که شرایط بحرانی کنونی و رکود اقتصادی به تنهایی به عنوان عامل کنترلی برای کشورهای عضو عمل خواهد کرد.به طور کلی عضویت در چنین همکاری‌هایی، به کشورها فرصتی می‌دهد تا به پیگیری منافع خود در موافقت‌نامه‌ها و تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی بپردازند. ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت و یکی از مهم‌ترین کشورهای خاورمیانه به لحاظ استراتژیک، می‌توانست در جمع گروه۲۰ حضور داشته باشد.
ارسال نظر