چه کسی از افزایش قیمت نفت سود می‌برد؟
افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بحث‌های زیادی را در میان کارشناسان اقتصادی و صنعتی جهان بر انگیخت. اصلی‌ترین محور بحث‌ها تبعات افزایش قیمت روی عملکرد اقتصادی جهان و تاثیر آن روی تورم بود. یک نظریه عنوان شده در مورد تبعات افزایش قیمت نفت روی اقتصاد این است که افزایش قیمت نفت می‌تواند باعث شکوفایی اقتصاد کشورهای مالک ذخایر نفتی شود، ولی اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده را با مشکل تورمی مواجه می‌کند.
جان اسمیت، اقتصاددان، در این مورد می‌گوید: «در صورتی که کشورهای تولید‌کننده نفت از درآمدهای نفتی استفاده صحیحی داشته باشند و این درآمدها را در توسعه زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی سرمایه‌گذاری نمایند، می‌توانند از این درآمد استفاده بهینه کنند.»
وی بر این باور است، اگر کشورهای نفت خیز به جای سرمایه‌گذاری در توسعه زیر ساخت‌های صنعتی اقدام به درون ریز کردن درآمدهای نفتی به نظام مالی و اقتصادی خود کنند نه تنها از این عرصه منتفع نمی‌شوند بلکه فشارهایی را متحمل خواهند شد که اقتصاد آنها را تحت تاثیر فشارهای تورمی قرار می‌دهد.
نظریه دیگری نیز در این مورد وجود دارد. بر طبق این نظریه، رشد قیمت نفت، هم اقتصاد کشورهای تولید‌کننده و هم اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده را با بحران تورمی مواجه می‌کند.
این گروه از اقتصاددانان در این مورد می‌گویند: «افزایش قیمت نفت و به دنبال آن فرآورده‌های نفتی باعث افزایش هزینه مصرفی صنایع مختلف و به دنبال آن ارتقای نرخ تورم در اقتصاد می‌شود که به خودی خود موضوعی آسیب رسان است.»
این گروه با اشاره به وضعیت صنایع مصرف‌کننده فرآورده‌های نفتی از قبیل صنایع هوایی می‌گویند: «رشد قیمت سوخت سبب می‌شود تا هزینه خطوط هوایی بالا رود و به دنبال آن بهای بلیت‌‌ها نیز ارتقا یابد. از طرف دیگر صنایع دیگری از قبیل فولاد و دیگر صنایع فلزی نیز که برای طی شدن مراحل مختلف نیاز به سوخت دارند، در اثر رشد قیمت نفت با افزایش قیمت روبه‌رو شدند و هزینه اولیه صنایع مصرف‌کننده فلزات را نیز تغییر دادند.»
اینان معتقدند رشد قیمت نفت
نه تنها به نفع مصرف‌کنندگان نیست بلکه اقتصاد کشورهای تولید‌کننده را هم با بحران مواجه می‌کند. زیرا فشارهای تورمی ناشی از افزایش قیمت نفت دامان این کشورها را نیز می‌گیرد.
مصرف‌کننده یا تولید‌کننده
گاهی تفکیک تاثیر افزایش قیمت نفت روی اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده و تولید‌کننده کاری عبث است.
زیرا آمریکا که بزرگترین مصرف‌کننده جهان است می‌تواند تاثیر بزرگی روی اقتصاد دنیا داشته باشد و اگر رشد قیمت نفت و هزینه‌های ناشی از آن باعث تشدید فشارهای تورمی در این کشور شود، رابطه اقتصادی گسترده آمریکا با دیگر کشورهای جهان به صادرات تورم این سرزمین خواهد انجامید.
از طرف دیگر بهبود اوضاع اقتصادی کشورهای تولید‌کننده نفت از طریق توسعه زیر ساخت‌های صنعتی و راه اندازی پروژه‌های صنعتی بزرگ و کارآمد که زمینه ساز ایجاد فرصت‌های شغلی بسیار خواهد بود می‌تواند اقتصاد جهانی را متحول کند.
اجرای این پروژه‌ها زمینه‌ساز
ایجاد فرصت‌های شغلی و همکاری اقتصادی با شرکت‌ها و پیمانکاران کشورهای دیگر می‌شود که به انتقال درآمدهای نفتی به کشورهای دیگر می‌انجامد.
به عبارت صحیح تر در شرایط کنونی که جهان به دهکده جهانی تبدیل شده است و اقتصاد هر کشور به دیگر کشورها وابسته است، نمی‌توان ضرر یا سود اقتصادی را تنها برای یک کشور خاص دانست.
هم اکنون اقتصادهای دنیا درهم تنیده هستند و تعاملات تجاری که سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی کشورها دارد، به عملکرد اقتصادی دیگر کشورها وابسته است.
در این شرایط، بحران اعتباری و اقتصادی آمریکا سبب بحران اقتصاد جهانی و به دنبال آن آسیب اقتصادی تک تک کشورهای طرف معامله با این کشور می‌شود و سود اقتصادی ناشی از سرمایه‌گذاری صحیح درآمدهای نفتی در کشورهای تولید‌کننده می‌تواند به بهبود راندمان اقتصادی همه کشورهای جهانی بیانجامد.
تاثیرات افزایش قیمت نفت در جهان
سایت کرنسی تریدینگ در گزارش اخیر خود تاثیرات رشد قیمت نفت بر اقتصاد جهانی را به ترتیب زیر نوشت:
۱ - کاهش نرخ رشد اقتصادی کشورهای بزرگ آسیایی - کشورهای چین و هند در زمره کشورهای پر رونق آسیایی هستند که اقتصاد آنها وابستگی زیادی به نفت و فرآورده‌های نفتی دارد. رشد قیمت نفت سبب می‌شود تا هزینه فعالیت‌های تولیدی در این کشورها افزایش یابد و از سرعت رشد اقتصادشان کاسته شود.
۲ - کشورهای نفت خیز قدرت برتر معاملات می‌شوند - با افزایش قیمت نفت، کشورهای صادرکننده نفت قدرت زیادی در عرصه اقتصاد جهانی به‌دست می‌آورند که این می‌تواند به درخواست تاثیرگذاری بیشتر این کشورها در عرصه سیاسی نیز بیانجامد.
۳ - منابع انرژی جایگزین - با ارتقای قیمت نقت جهانیان به دنبال استفاده از منابع جایگزین انرژی خواهند بود. در این شرایط سرمایه‌گذاری و اشتغال و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پاک بیشتر می‌شود و سوخت‌های دیگری که اغلب سوخت‌های پاک خواهند بود جایگزین نفت و منابع انرژی می‌شوند.
۴ - اقتصاد کشورهای اروپایی کمترین آسیب را می‌بینند - با کاهش ارزش دلار در برابر یورو کشورهای اروپایی کمترین آسیب را از افزایش قیمت نفت در بازارهای بین‌المللی متحمل خواهند شد.
۵ - اقتصاد آمریکا آسیب چندانی نمی‌بیند - اقتصاد آمریکا در مقایسه با دیگر کشورهای وارد کننده نفت آسیب کمتری می‌بیند، زیرا این کشور مصرف‌کننده نفت در بخش تولید نیز نقش به سزایی ایفا می‌کند که رقم قابل توجهی است.
۶ - نرخ بهره جهانی ارتقا می‌یابد با افزایش قیمت نفت و منابع نفتی در جهان نرخ تورم در اقتصادهای مختلف ارتقا می‌یابد. در این شرایط کشورهای مختلف برای کنترل نرخ تورم مجبور خواهند شد تا نرخ بهره بانکی را افزایش دهند. این مساله‌ای است که جهان در آینده‌ای نزدیک تجربه می‌کند.
۷ - بازپرداخت بدهی‌های بین‌المللی متوقف می‌شود- با افزایش قیمت نفت و افزایش هزینه مصرف‌کنندگان آنها مجبور می‌شوند بین بازپرداخت بدهی‌های بین‌المللی و پرداخت هزینه واردات نفت یکی را انتخاب کنند و اغلب مجبور هستند برای ادامه بقا به پرداخت هزینه واردات نفت اکتفا کنند. این موضوع موسسات مالی بین‌المللی را با مشکلات بسیار زیادی مواجه می‌کند.
تاریخچه تحولات قیمت نفت
در سال ۱۹۹۹ میلادی متوسط قیمت نفت در بازارهای جهانی برابر با ۱۱ دلار آمریکا بود، اما در سال ۲۰۰۰ میلادی قیمت نفت به یکباره صعود کرد و به ۳۶ دلار آمریکا رسید. در این سال نیز قیمت نفت صعود بی‌سابقه‌ای کرد و بسیاری از تحلیل گران بر این باور بودند اقتصاد جهان در اثر قیمت ۳۶ دلاری با بحران مواجه می‌شود.
اما در این سال عملکرد اقتصاد جهانی چندان نامطلوب نبود و به رغم اینکه آمریکا بحرانی چند ماهه را در اقتصاد خود تجربه کرد ولی مشکلی جدی در اقتصاد جهانی ایجاد نشد.
این روند ادامه یافت تا اینکه در سال ۲۰۰۴ میلادی رسیدن قیمت نفت به مرز ۵۰ دلار به یک فاجعه بدل شد. در این سال نیز تصور می‌شد قیمت ۵۰ دلاری به معنای زیر و رو شدن اقتصاد جهان است. البته در این سال اقتصاد آمریکا به دنبال پشت سر گذاشتن یک جنگ در خاورمیانه قدرت بزرگی به دست آورده بود.
در این سال ارزش دلار در بازارهای بین‌المللی بالا بود و اقتدار اقتصادی آمریکا این کشور را در راس اقتصادهای جهانی حفظ کرده بود. شایان ذکر است آمریکا این اقتدار را در سال ۲۰۰۴ میلادی مدیون جنگ با عراق بود زیرا کشوری که اقتصادی وابسته جنگ دارد با کمک این حربه می‌تواند خود را قدرتمند نگاه دارد.
در سال گذشته میلادی نیز رشد قیمت نفت به محافل اقتصادی جهان کشیده شد. در این سال تصور می‌شد رشد قیمت نفت و گذشتن آن از مرز ۱۰۰ دلار تحولی بزرگ در جهان ایجاد کند. اما سه شنبه یازدهم مارس سال ۲۰۰۸ میلادی، قیمت هر بشکه نفت در بازارهای جهانی به مرز ۱۰۸ دلار رسید.
امسال نیز اقتصاد آمریکا در مرحله رکود قرار دارد که انتظار می‌رود چندین ماه به طول بیانجامد ولی آیا این قیمت نفت سبب می‌شود تا اقتصاد جهانی ویران شود یا کشورهایی که نحوه استفاده بهینه از این فضای جدید را می‌دانند از سودهای کلان نفتی منتفع شوند؟
به نظر می‌رسد فضای کنونی حاکم بر اقتصاد جهانی نه یک فضای خموده و مرگبار که یک فضای اقتصادی در حال گذار باشد و تنها کشورهایی در این فضا وارد مرداب نابودی می‌شوند که اصول اقتصادی را نمی‌دانند یا آنها را بکار نمی‌گیرند.
منبع: irdiplomacy.ir
ارسال نظر