نقاش خانه خود باشید!

کاظم برآبادی

اگر برای عید قصد تغییر در فضای داخلی خانه را دارید اول از همه به رنگ کردن اتاق‌ها فکر کنید!

پیش رو بودن عید برای ما ایرانی‌ها که پابند رسم و رسومات هستیم همیشه با تب و تاب خاصی همراه است. در آیین باستانی ایران، نوروز فصل نو شدن و تازه شدن جهان است و ما ایرانی‌ها برای رفتن به پیشواز این پدیده شگرف طبیعی و الهی می‌خواهیم که همگام با دنیای اطرافمان نو شده و پوست بیاندازیم. بچه‌ها در فکر خرید لباس نو هستند، خانم‌های خانه‌دار در فکر خانه تکانی و مردهای خانه در فکر سفر تا بلکه روح اعضای خانواده نیز در سال جدید تازه و نو شود.

در میان این همه فعالیت و این همه برنامه، خانه در مرکز توجهات همه قرار دارد و صحبت از خانه تکانی نقل محافل شب‌های قبل از عید است. خانه‌تکانی یکی از زنانه‌ترین و در عین حال مهم‌ترین آیین‌های نوروز است؛ ده پانزده روز مانده به نوروز خانه تکانی شروع می‌شود. در این آیین، همه وسایل خانه گردگیری و شست‌وشو می‌شود و پاک و پاکیزه می‌شود. در قدیم، زنان در روزهای آخر اسفند چنان زوایای خانه را می‌روفتند که اگر تا یک سال دیگر هم آن زوایا از چشم خانم خانه پنهان می‌ماند یا فرصت پاکیزه‌سازی آنها به دست نمی‌آمد، قابل تحمل بود. وسواس برای این پاکیزه‌سازی گاه تا به حدی بود که در و دیوار خانه اگر نه هر سال، هر چند سال یکبار نقاشی می‌شد.

اما شیوه زندگی جدید در کنار اشتغال اکثر زنان ایرانی، خانه تکانی را از مفهوم و معنای باستانی‌اش تا حدی دور کرده است. حالا جای خانم و دخترخانم‌های خانه، کارگران و خدمتکاران به تمیز کردن خانه می‌پردازند و به جای تاکید روی پاکیزه‌سازی، از رنگ‌آمیزی در و دیوار استفاده می‌کنند. مجال زندگی مدرن به حدی عرصه را برای این‌گونه رعایت آیین‌ها کم کرده است که اکنون کمتر کسی را می‌یابید که به دنبال یک نقاش خوب برای آغاز به کار خانه تکانی نباشد، اما چرا خانه تکانی با نقاشی ساختمان آغاز می‌شود؟

بسیاری از خانواده‌ها که به خاطر سال نو به فکر تغییر دکوراسیون منزل، تعمیر و بازسازی ساختمان و متفاوت کردن فضای زیستشان کارشان را با نقاشی دیوارها یا هر سطح قابل رنگ شدن دیگر شروع می‌کنند، چرا که علاوه بر جلوگیری از اضافه کاری سبب کاهش در هزینه‌های خانوار نیز می‌شود. در ضمن اگر خودتان دست به کار نقاشی ساختمان شدید و در جایی از کار برایتان مشکلی پیش آمد یا به هر دلیل دیگر از ادامه آن دست کشیده یا از درست انجام دادن کار ناتوان شدید، می‌توانید از نقاشان حرفه‌ای کمک بگیرید و خیالتان راحت باشد که هزینه آن یا ضرر دوباره کاری به اندازه امور دیگر دکوراسیون بالا نخواهد بود.

مراحل رنگ‌آمیزی:

۱ -‌ انتخاب رنگ مناسب:

انتخاب رنگ برای رنگ‌آمیزی ساختمان نخستین قسمت از کاری است که شما باید انجام بدهید و برای آن باید با انواع خواص رنگ‌ها تا حدی آشنا باشید. گاهی اوقات بعضی‌ها برای رنگ‌آمیزی منزلشان از سلیقه‌های شخصی یا مدهای روز استفاده می‌کنند در حالی که بازی با رنگ‌ها اگر از روی آگاهی نباشد فرد را در دراز‌مدت با مشکلات عمده‌ای مواجه خواهد کرد. در ایران، رنگ‌های سفید، توسی، آبی، استخوانی بیشترین استفاده را در رنگ‌آمیزی منازل داشته و دارند، اما به تازگی مردم به سمت رنگ‌های خاص‌تری همچون، صورتی، زرد، قرمز، نارنجی و زردچوبه‌ای هم کشیده شده‌اند که بیشتر مربوط به تاثیر فرهنگی از آداب منزل‌داری کشورهای دیگر است. با این همه، این رنگ‌ها به صورت واحد در خانه‌ها کار نمی‌شوند بلکه اغلب در کنار یک رنگ از چند رنگ دیگر هم استفاده می‌شود تا تضاد یا همانندی‌اش سبب جلب توجه شود. نکته اساسی اینجاست که باید به چیدمان خانه، دکوراسیون، رنگ مبل‌ها، اندازه اتاق‌ها و ارتفاع سقف‌ها بیش از هر چیز دیگری توجه شود، مد به تنهایی کارساز نیست! علاوه بر این‌ها رنگ‌ها بر روح و روان ما اثر می‌گذارند و اگر در دراز‌مدت در پرتو رنگی خاص باشیم روحیاتمان به سمت انرژی‌های نهانی آن رنگ متمایل خواهد شد. رنگ‌ها اثرات درمانی نیز دارند که به نظر نگارنده معرفی اجمالی آن‌ها در اینجا می‌تواند در انتخاب یک رنگ خوب برای خواننده اثر گذار باشد. جعفر رضی‌پور، فوق‌لیسانس نقاشی و هنردرمانگر مدارس استثنایی تهران، بعضی از خواص رنگ‌ها را این‌گونه برمی‌شمرد:

رنگ سفید

رنگ سفید در بنیه تمامی طیف‌ها نهفته و موجود است. رنگ سفید متظاهر‌کننده احساسات‌ نبوغ و استعدادهای بالقوه فرد بوده و رنگی است که نبوغ و توانایی‌های فرد را تقویت کرده و برای تمامی بنیه رنگ‌ها مناسب تشخیص داده می‌شود. اگر می‌خواهید رنگ خانه‌تان در درمان عوارض روحی و جسمی‌تان موثر باشد، پیشنهاد ما این است که بهتر است با رنگ سفید کار خود را شروع کنید و با این رنگ نیز کار خود را پایان بدهید.

رنگ قرمز یا سرخ

رنگ سرخ بی‌نهایت روح افزا و جان بخش است. زمانی که در مکانی با این رنگ قرار می‌گیریم، احساسات ما غلیان می‌یابند و آماده بروز آن‌ها در شیوه‌ها و شکل‌های متفاوت هستیم شاید به همین خاطر است که از این رنگ در طراحی سالن‌های تئاتر، موسیقی و سینما بهره می‌برند، اما اگر رنگ قرمز بیش از حد معمول و به دور از تضاد رنگی با سایر رنگ‌ها مورد‌استفاده قرار گیرد منجر به ناملایمات احساسی و افسردگی‌های ناپایدار می‌شود.

به طور خلاصه رنگ قرمز، باعث می‌شود که حرارت و دمای بدن انسان بیشتر شود و گردش خون و جریان آن را سریعتر می‌سازد و برای افرادی که دارای فشار خون پایینی هستند مفید است. برای تحریک اشتها، استفاده از این رنگ در آشپزخانه‌ها توصیه می‌شود.

رنگ نارنجی

این رنگ با مشخصه بسیار شاخص و ساده خود، سمبل نشاط و شادمانی و از طرفی نشانه دانش و آگاهی است. این رنگ احساسات اجتماعی بودن و شدت را افزایش داده و فعالیت‌های اجتماعی را در افراد قوت می‌بخشد.

موثرترین بخش بدن انسان، سیستم عضلانی و ماهیچه‌های انسان است که به سرعت از این رنگ تاثیر می‌پذیرد و به همین دلیل می‌توانید از آن در رنگ‌آمیزی اتاق نوجوانان و یا استخرهای خانگی بهره ببرید. بیاد داشته باشید که استفاده افراطی از رنگ نارنجی سبب نامتعادلی و ناهماهنگی در سیستم عصبی افراد می‌شود و به همین دلیل توصیه می‌شود که این رنگ به همراه رنگ سبز یا آبی استفاده شود.

در ضمن ناراحتی و افسردگی‌های شدید نیز می‌توانند به وسیله رنگ نارنجی درمان شوند؛ برای رفع بیماری‌ها و ناملایمات گذرا در سیستم گوارشی نیز استفاده از رنگ نارنجی مفید است.

رنگ‌سبز

رنگ‌سبز از جمله رنگ‌هایی است که در جهان بیش از بقیه‌رنگ‌ها دیده می‌شود. رنگ سبز حالت آرامبخشی دارد و به عنوان سمبل شفقت و مهربانی و متعادل بودن روح و روان و رفتار به شمار می‌رود. رنگ سبز روشن که به طیف نوری آبی نزدیک‌تر است، در بسیاری از درمان‌ها مفید واقع می‌شود و بهترین رنگ برای درمان دردها محسوب می‌شود. کارشناسان مسائل اجتماعی معتقدند که اگر جامعه‌ای بیشتر به این رنگ گرایش داشته باشد، از آرامش و ثبات بهتری برخوردار است. توصیه ما درباره نمای ساختمان شما، استفاده از رنگ سبز برای در و پنجره‌ها یا سقف‌های شیروانی است.

رنگ آبی

رنگ آبی حالت خنک‌کنندگی سیستم انرژی را دارد و به طور کلی رنگی است که حالت آرام‌بخشی و استراحت‌دهندگی را دارد. این رنگ در انتظام بخشی سیستم تنفسی نیز مفید واقع می‌شود. از طرفی رنگ آبی باعث می‌شود که فشار خون بالا کاهش یابد و در رفع ناراحتی‌ها و بیماری‌های گلو و حنجره نیز مفید واقع می‌شود.

استفاده از رنگ آبی در کنار رنگ‌های گرم باعث می‌شود که احساسات هنری - فکری فرد افزایش یابد و منبع مربوط به آن به طرز بسیار وسیعی به حرکت در آید. معمولا در ایران این رنگ را برای اتاق‌خواب به کار می‌برند که استفاده به جا و منطقی می‌نماید.

رنگ صورتی

رنگ صورتی مطمئن‌ترین و مناسب‌ترین رنگی است که می‌تواند با انرژی خود، احساسات مربوط به مهربانی، صراحت، عشق، اعتماد و ایمان را تقویت می‌کند. به طور خلاصه رنگ‌صورتی در رفع کدورت، ناراحتی‌های عصبی، خشم، آرامش بسیار مفید بوده و حالت موثری دارد. این رنگ می‌تواند به درد اتاق دختر شما نیز بخورد، چرا که علاقه دختران به این رنگ اظهر من الشمس است.

کلید زندگی با رنگ‌ها

اگر شما احساس می‌کنید که در خانه تعادل کافی برای لذت بردن از روزمرگی زندگی را ندارید باید برای تغییر رنگ خانه‌تان فکری بکنید. مشاوره گرفتن از یک طراح و یا یک دکوراتور با تجربه می‌تواند در این راه بیش از پیش به شما یاری رساند چرا که در حقیقت یک طراح داخلی یا یک دکوراتور در این حوزه به مردم کمک می‌کند تا نیاز خود به رنگ‌های خاص را بفهمند و به آنان یاد می‌دهد که چگونه می‌توانند از این رنگ‌ها در زندگی روزمره خود استفاده کنند تا طعم حضور در فضای آرامش‌بخش زندگی را دریابند.

حتی کارفرمایان نیز می‌توانند از تنوع رنگی و خواص رنگ‌ها در تولید بیشتر و بازده کاری در محیط کارشان بهره گیرند. بر‌اساس یک تحقیق انجام گرفته در طراحی محیط کار کارگران در یک کارخانه در تهران از رنگ‌های شاد و مناسب استفاده شد و مشخص شد که استفاده از رنگ‌های شاد و انرژی بخش در محیط کار نقش مضاعفی در تولید و کیفیت محصولات کارخانه داشته است.

۲ - آماده‌سازی فضاهای داخلی خانه:

اگر تصمیم گرفته‌اید خودتان قلم مو را بردارید و در کنار دوستان یا اعضای خانواده به کار نقاشی ساختمان بپردازید ابتدا تمام وسایل اتاق را جمع کنید تابلوها را بردارید و پنجره‌ها را باز کنید. با یک برس دسته بلند سقف و دیوارها را گردگیری کنید. اگر رنگ دیوارها قابل شست‌وشو است محلول آب ولرم و صابون و مقدار کمی مایع سفید کننده را با اسفنج روی دیوار بکشید و با دستمال تمیز پاک کنید. هر بار قسمت کوچکی از دیوار را تمیز کنید (حداکثر نیم متر مربع). مرز بین دو قسمت تمیز شده را نیز هر بار تمیز کنید تا لکه به جا نماند.

پس از این مرحله نوبت گرفتن لکه‌های احتمالی سطوح است. برای این کار شما به مقداری گچ کشته و یک عدد کاردک نیاز دارید که همه در ابزار فروشی‌ها یافت می‌شوند.

گچ کشته را کف دست بگیرید و با کاردک آن را روی لکه‌ها و افتادگی‌های گچی دیوار بمالید. سطح را در پایان هر لکه گیری کاملا صاف کنید؛ چرا که اگر گچ خشک شود کندن آن بسیار مشکل خواهد بود. وقتی کلیه سطوح لکه‌گیری شدند می‌توانید از یک سمباته نرم برای صیقل ناصافی‌های احتمالی استفاده کنید.

۳ - آماده‌سازی رنگ:

اگر تصمیم دارید رنگ روغنی به کار ببرید از باز بودن کامل پنجره‌ها مطمئن شوید؛ چرا که تینر افزوده شده به رنگ روغن بوی بسیار نامطبوع و ماندگاری دارد. دیوارهای اتاق‌ها بهتر است با رنگ پلاستیک رنگ شوند، اما اگر بچه کوچکتان از دیوارها به عنوان دفترچه نقاشی استفاده می‌کند، رنگ روغن گزینه مناسب‌تری است.

پس از انتخاب نوع، جنس و رنگ دلخواه نوبت به آماده‌سازی رنگ می‌شود. رنگ را در یک ظرف جداگانه ریخته و بنا به دستورالعمل آن، آن را روان کنید. فراموش نکنید که رنگ خوب و یکنواخت مخلوط شده باشد، غلظت آن کافی بوده و در هر مرتبه رنگ‌آمیزی، جهت حرکت قلم مو یا غلتک یکسان باشد؛ نه اینکه یک قلم از بالا به پایین و قلم بعدی از چپ به راست حرکت کند. برای پوشش بهتر، یک دست رنگ از یک جهت و دست بعدی عمود بر آن اجرا می‌شود.

۴ - از کجا شروع کنیم؟

یکی از مطالبی که به تازگی در مورد رنگ‌آمیزی منزل ترجمه شده از گفته‌های دو نقاش و دکوراتور با تجربه به نام‌های دانیل هیرش(Danielle Hirsch) و برایان سانتوس (Brian Santos) بوده که در سایت تبیان قرار داشته و در آن به جزئی‌ترین نکات درباره رنگ‌آمیزی قسمت‌های مختلف منزل اشاره شده است.

اولین قدم: سقف

بهترین کار این است که کار نقاشی سقف را قبل از رنگ‌آمیزی دیوارها انجام دهید. سانتوس برای این کار به جای قلم مو از غلتک رنگ با دسته قابل تنظیم استفاده می‌کند (که اکنون در فروشگاه‌های رنگ و ابزار ایران نیز موجود است) و دو دست رنگ به سقف می‌زند که دست اول در جهت تابش نور منبع اصلی نور اتاق، مانند پنجره و دست دوم عمود بر جهت این نور است (با قلم مو نیز جهت رنگ‌آمیزی باید به همین صورت باشد). عده‌ای از تولید‌کنندگان رنگ، رنگ سفید را با ترکیبی تولید می‌کنند که هنگام نقاشی صورتی یا آبی است؛ اما پس از خشک شدن سفید می‌شود. این رنگ‌ها به خصوص برای نقاشان تازه کار بسیار کارآمد هستند، زیرا به آنها کمک می‌کنند تا در زمان نقاشی یک سطح سفید، کاملا از پوشیده شدن تمام سطح از رنگ مطمئن شوند.

به گفته سانتوس اگر سقف منزل شما بافت دارد، حدود ۱۰ تا ۱۵درصد رنگ بیشتری نیاز خواهید داشت. او پیشنهاد می‌کند که برای چنین سقفی از غلتک ابری استفاده کنید تا پوشش یکنواخت‌تری داشته باشید: «به این ترتیب شما با صرف انرژی کمتر، رنگ بیشتری به سطح مورد‌نظر خواهید زد.»

در‌ها چگونه رنگ می‌شوند

هرچند بیشتر معمول است که قبل از رنگ‌آمیزی یک در، آن را از چهارچوب خارج کنند؛ می‌توان آن را در جای خود هم رنگ کرد. به این ترتیب شما می‌توانید تمام اطراف آن را یکباره رنگ کنید و نیازی به نصب مجدد آن هم نخواهد بود. اما قبل از شروع کار باید دستگیره‌ها و قسمت‌های فلزی دیگر مانند ذره‌بین، جای کلید و.. را از در جدا کنید و لولاها را با یک ماده مناسب مانند دو- سه لایه چسب میسکیت (چسبی با پایه آمونیاک که با قلم موی نقاشی روی محل مورد‌نظر مالیده شده، پس از خشک شدن حالت لاستیکی پیدا کرده و می‌توان آن را پس از اتمام کار به راحتی از محل جدا نمود) بپوشانید. سپس از یک بتونه و آستری با پایه روغنی استفاده کنید تا رویه اولیه در را کاملا بپوشاند، سپس حداقل دو دست رنگ براق یا نیمه براق به در بزنید.

کابینت و مقدمات مهم

به گفته هیرش، هنگام رنگ‌آمیزی کابینت «مقدمات کار، بیش از هر چیز اهمیت دارد.» ابتدا درها و کشوها و و ابزار یراق‌های دیگر داخل کابینت مانند سبدهای سیمی را بیرون بیاورید و سطح مورد‌نظر را به خوبی تمیز کنید. نوع رنگ آستری که به کار می‌برید به این بستگی دارد که جنس کابینت شما از چوب باشد یا لمینت.

اگر کابینت‌ها قبلا رنگ شده باشند، باید ببینید که این رنگ چه بوده است. اهمیت این نکته در این است که اگر رنگ نهایی قبلی دارای پایه روغنی بوده، اکنون برای بتونه‌کاری و آستری آن هم باید رنگ روغنی به کار ببرید.

پس از زدن رنگ آستری مناسب، دو یا سه دست از رنگ مورد‌نظر خود را به سطوح بزنید تا مطمئن شوید که رنگ کابینت‌ها در مقابل استفاده هر روزه دوام خواهد یافت. طبعا هرچه تعداد لایه‌های رنگ بیشتر باشد، دوام آن هم بیشتر خواهد شد. به گفته هیرش، «یک لایه رنگ پس از خشک شدن تنها به ضخامت یک دستمال کاغذی خواهد بود». سانتوس پیشنهاد می‌کند که برای نتیجه بهتر، رنگ را با غلتک ابری به کابینت بزنید، سپس با یک قلم مو رنگ را پخش کرده و لایه‌ای یکنواخت ایجاد کنید.

مواد افزودنی دکوراتیو که به تازگی به رنگ‌ها اضافه می‌شوند نیز می‌توانند امکانات جالبی برای شما ایجاد کنند. برای مثال افزودن ماده‌ای که موجب ترک خوردن رنگ می‌شود به رنگ قرمز و زدن لایه نهایی قرمز بر روی رنگ پایه خاکستری، جلوه زیبایی ایجاد می‌کند؛ زیرا ترک‌های ایجاد شده در رنگ قرمز موجب می‌شوند تا رنگ خاکستری زیری نمایان شده و کابینت‌های قدیمی جلوه تازه‌ای پیدا کنند.

شومینه هم رنگ می‌شود

ابتدا باید آجرها را کاملا تمیز کنید. برای این کار از یک برس سیمی و یک ماده شوینده بدون کف دارای تری‌سودیوم فسفات (TSP) استفاده کنید تا دوده‌ها و تیرگی‌ها به خوبی پاک شوند. سانتوس توصیه می‌کند که پس از این تمیزکاری کامل، دست نگه دارید و شومینه را یک مرتبه دیگر از نظر بگذرانید. شاید تنها چیزی که برای زیبا شدن نیاز داشته، تمیز شدن بوده است و شما دیگر تمایلی به رنگ کردن آن نداشته باشید.

در غیر این صورت، پس از این که آجرها تمیز و خشک شدند، یک دست رنگ آستری به آنها بزنید. هیرش رنگ آستری با مواد پوشاننده لکه را توصیه می‌کند تا هر لکه دوده را نیز بپوشاند. هنگام انتخاب رنگ توجه کنید که هرقدر براقی‌رنگ بیشتر باشد، بیشتر در مقابل دوده مقاومت می‌کند. سانتوس رنگ‌های پر جلا یا نیمه‌براق را توصیه می‌کند. برای رنگ‌آمیزی قطعات فلزی می‌توانید از رنگ‌های مقاوم در برابر حرارت نیز استفاده کنید؛ اما فراموش نکنید که به هیچ‌وجه داخل شومینه را رنگ نکنید.