چای با طعم برق و گاز
علی آذرنوش
نسل‌های گذشته ما سماورهای زغالی را به خوبی می‌شناسند. سماورهایی که با شعله‌های زغال‌های سوخته به غلغل درمی‌آمدند و چای تیار می‌کردند.

چای‌هایی خوش طعم و لب‌سوز. ورود نفت، برق و بعدها گاز به عنوان انرژی، سماورهای نفتی، برقی و گازی خلق کردند که امروزه در اغلب خانه‌ها سماورهای برقی و گازی دیده می‌شود. البته در برخی نقاط کشور نیز سماورهای نفتی چای خانواده‌ها را تولید می‌کنند.
در حال حاضر، قیمت سماورهای گازی از ۳۰هزار تومان تا ۷۰هزار تومان می‌رسد.
همچنین قیمت سماورهای برقی در بازار از 20هزار تومان تا 80هزار تومان است.
نکاتی در مورد سماور
سماورهای زغالی و نفتی هنگام کار‌، گاز دی‌اکسید‌کربن تولید می‌کنند. این گاز که در اثر ناقص سوختن زغال و نفت به وجود می‌آید، به علت عدم توجه مصرف‌کنندگان‌، خطرات جانی نیز به جای می‌گذارد؛ بنابراین به منظور جلوگیری از این خطرات سماورهای برقی به بازار عرضه شده است. البته سماورهای برقی نیز بدون عیب نیستند.
به عنوان مثال می‌توان به خطر برق گرفتگی اشاره کرد. با این حال به سبب داشتن محاسن زیاد، امروزه مورد استقبال مردم قرار گرفته‌اند. در‌حال‌حاضر اگر چه توسعه شبکه گاز شهری استفاده از سماورهای گازی را نیز رواج داده است؛ اما تولید گاز دی‌اکسید‌کربن در این سماور‌ها سبب شده است که استفاده از سماورهای برقی همچنان در اولویت باشد.
ساختمان سماور برقی
سماور برقی از دو قسمت عمده زیر تشکیل شده است.
قسمت خارجی
سماور که شامل مخزن ، درپوش مخزن یا چنبره، پایه و دسته‌ها است و اجزای الکتریکی سماور برقی که قسمت عمده سماور برقی است و شامل اجزای زیر است.
1 - عایق مخصوص المنت
برای جلوگیری از اتصال بدنه المنت از عایق مخصوصی استفاده می‌شود. در المنت‌های فلزی از عایق‌های مخصوص سرامیکی که به صورت مهره سوراخ‌دار است، استفاده می‌شود. قطر سوراخ مهره‌ها برحسب مقدار ولتاژ المنت‌ها متفاوت است. عایق المنت‌های صفحه‌ای از نوع مقوای نسوز است و عایق‌های حلزونی از نوع پودر سرامیکی یا خاک چینی هستند.
2 - لوله‌های عایق‌نسوز
لوله‌های عایق که به آنها وارنیش نسوز هم گفته می‌شود، برای عبور سیم‌های رابط مورد‌استفاده قرار می‌گیرد. وظیفه لوله‌های عایق دو چیز است‌: حفاظت سیم‌های روپوش‌دار سماور در مقابل حرارت و جلوگیری از اتصال بدنه.
3 - ترمینال چینی: سیم‌های رابط به دو سر المنت توسط ترمینال چینی به همدیگر متصل می‌شوند که از استحکام حرارتی کافی برخوردار است.
۴ - ترموستات یا اتوماتیک‌: ترموستات کنترل درجه یا میزان گرما در سماور را به عهده دارد. ترموستات یک سماور برقی از قسمت‌های زیر تشکیل می‌شود:
باز یا عضو حساس به حرارت، پلاتین‌ها، اهرم چینی، ولوم، پیچ تنظیم و دسته ولوم.
طرز کار سیستم اتوماتیک سماور
اصول کار ترموستات به این صورت است که وقتی جریان الکتریکی المنت توسط ترموستات برقرار می‌شود، المنت گرم شده و گرمای آن از طریق بدنه مخزن جذب آب درون مخزن می‌شود. وقتی درجه حرارت آب بالا رفت و به حد مجاز رسید، گرمای المنت‌، بازوی حساس ترموستات را گرم می‌کند. بازوی حساس در مقابل گرما انبساط طولی پیدا کرده و به طرف بالا کشیده می‌شود. در این هنگام دو پلاتین اتصال جریان المنت‌، از همدیگر جدا شده و المنت از کار می‌افتد.‌
پس از مدت زمانی که دمای آب از حد لازم کمتر می‌شود، بازوی حساس خنک شده در نتیجه انقباض طولی پیدا کرده و دوباره دو پلاتین به همدیگر وصل می‌شوند و جریان المنت برقرار و آب گرم می‌شود. بدین ترتیب در تمام مدتی که سماور به برق وصل است، گرمای آب به طور خودکار کنترل می‌شود.
عیب‌یابی سماور برقی
* سماور گرم نمی‌کند و لامپ نشان دهنده روشن نمی‌شود که به احتمال زیاد:
1 - پریز برق ندارد و باید تعمیر یا تعویض شود.
۲ - دوشاخه یا کابل رابط خراب است و باید تعمیر یا تعویض شود.
* سماور گرم نمی‌کند، اما لامپ نشان‌دهنده روشن است که علت آن ممکن است ناشی از خراب بودن ترموستات باشد.
روشن شدن لامپ نشان دهنده به دلیل اتصال اشتباه آن به ترمینال چینی است. آن را اصلاح کنید. گرم نکردن سماور به دلیل خراب بودن ترموستات است. یک لحظه کوتاه پلاتین‌های ترموستات را به همدیگر وصل کنید. در این هنگام اگر سماور گرم شد، ترموستات خراب است. ترموستات را در صورت امکان رفع عیب کنید، اگر عیب برطرف نشد آن را تعویض کنید، یا این که المنت خراب است، اگر المنت مختصر قطعی پیدا کرده و کاملا خراب نشده باشد، محل قطع شده را مشخص و به همدیگر اتصال دهید. ولی اگر در اثر کار زیاد خسارت کلی دیده باشد، باید آن را به کلی عوض کنید تا عیب رفع شود.
* سماور برقی گرم می‌کند، ولی گرمای آن مطلوب نیست و زود به زود ترموستات قطع و وصل می‌شود.
ولوم ترموستات روی درجه مناسب قرار نگرفته است. ولوم ترموستات را روی درجه مناسب قرار دهید. یا اینکه ترموستات تنظیم نیست. ولوم ترموستات را در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید تا در آخرین درجه خود قرار گیرد. حال سماور را به برق وصل کنید. دسته ولوم را پس از باز کردن پیچ آن، از ولوم خارج کنید. به محض قطع جریان توسط ترموستات‌، پیچ داخل ولوم را با پیچ گوشتی تخت مناسب در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید تا پلاتین‌ها به هم متصل شده و جریان الکتریکی برقرار شود. در این حال همچنان منتظر باشید. اگر بعد از چند لحظه کار در حالی که آب نمی‌جوشد، ترموستات عمل کند باز پیچ تنظیم را در همان جهت بچرخانید. پس از مدتی آب به جوش می‌آید.
بعد از چند لحظه که از مدت زمان جوش آب گذشت، پیچ را در جهت خلاف عقربه‌های ساعت حرکت دهید تا عمل اتوماتیک انجام گیرد. حال چنانچه پس از کاهش گرما‌، ترموستات دوباره به صورت خودکار جریان را برقرار کند و در هنگام جوشیدن آن را قطع کند، ترموستات تنظیم است. در غیر این‌صورت اقدام به تنظیم مجدد ترموستات کنید تا وضعیت اتوماتیک به طور مطلوب به دست آید.
اگر دیدید آب از زیر سماور چکه می‌‌کند و هنگام کار سماور‌، بدنه دارای برق است، کوره حرارت سوراخ شده است‌ و باید محل عیب را شناسایی و قلع کاری کرد. چنانچه سماور هنگام شست و شو در داخل آب قرار گرفته و قسمت الکتریکی آن خیس شود، آن قدر صبر کنید تا سماور به طور کامل خشک شود.
رسوب‌زدایی سماور و کتری
برای از بین بردن رسوب آهکی درون کتری و سماور می توانید کتری را داغ کنید و ناگهان مقداری آب یخ درون آن بریزید (‌برای این منظور نباید کتری بسیار داغ شود که موجب ریختن لحیم آن ‌شود.)
برای از بین بردن رسوب آهکی درون کتری و سماور می توانید:
الف: کتری را داغ کنید و ناگهان مقداری آب یخ درون آن بریزید (‌برای این منظور نباید کتری بسیار داغ شود که موجب ریختن لحیم آن می‌شود.)
ب: می‌توانید مقداری سرکه درون کتری ریخته و مدت 10‌دقیقه بجوشانید و سپس آن را شسته و خشک کنید.
ج: راه سوم که یکی از راه‌های جلوگیری از رسوب گرفتن کتری و سماور است به این صورت است که گوش ماهی یا فلس صدف را در کتری انداخته تا آهک موجود در آب را جذب کند. (‌قلوه‌سنگ نیز مفید است.)
د: راه دیگری که برای رسوب‌زدایی مفید است این است که در ظرف مورد نظر مقداری (‌بستگی دارد به نوع ظرف) 2 یا 3 سیب‌زمینی رنده کنید و مدت نیم‌ساعت با آب درون آن، بجوشانید و بعد یک تکه زاج سفید کوبیده، به آن اضافه کنید و نیم ساعت دیگر بجوشانید، مشکل رفع خواهد شد.
هـ می‌توانید برای جرم گیری آن مقداری جوش شیرین (‌آب همراه جوش شیرین) را درون ظرف بگذارید و روی شعله بگذارید و بعد اگر هنوز به طور کامل پاک نشده همین کار را تکرار کنید ثمربخش خواهد بود.
و: برای این منظور مقداری آب درون کتری بریزید آن را در مدت نصف روز در جایخی یخچال قرار دهید. پس از گذشت مدت مذکور آن را درآورده پس از خارج شدن یخ از آن کتری رسوب‌زدایی می‌شود (‌به شرطی که مقدار رسوبات زیاد حجیم نباشد).
توصیه‌های لازم برای استفاده
از سماور
*قبل از استفاده بهتر است دوبار آب سماور را به طور کامل جوشانیده و تخلیه کنید.
*برای تمیز کردن جرم جداره داخلی سماور هرگز از اسید، سرکه و مواد مشابه استفاده نکنید.
*سطح جرم گرفته داخل منبع آب سماور را اسکاج بزنید تا جرم آن به طور کامل گرفته شود. برای جلوگیری از جمع شدن جرم بهتر است این کار را هر ۱۵ روز یکبار انجام دهید.
*سماورهای گازی برای استفاده از گاز لوله‌کشی شهری طراحی و تنظیم شده است. چنانچه بخواهید از گاز مایع (کپسول) استفاده کنید حتما به تعمیر‌کار متخصص مجرب مراجعه کنید.
*زمانی که آب داخل سماور به علت جوشیدن دائم تبخیر شده و مخزن آب سماور فاقد آب است، بهتر آن است که فقط چراغ سماور را خاموش کرده و صبر کنید تا به طور کامل، بدنه سماور سرد شود. در این‌صورت سماور با کوچکترین مشکلی قابل استفاده مجدد است.
*سماورهای تولید شده زیر نظر متخصصان فنی مورد کنترل کیفی قرار گرفته است؛ بنابراین در صورت هر گونه نقص فنی قبل از مصرف با کارخانه (واحد کنترل) تماس بگیرید.
*برای نگهداری طولانی مدت سماور حتما در جای خشک و عاری از رطوبت نگهداری شود.
*از شستن چراغ سماور اجتناب کنید.


قیمت انواع سماور (برقی و گازی) در بازار