هر سال به دلیل نقص مطالعات ساخت آزادراهها
سرمایه‌ها هدر می‌رود
هر از چندی نقص مطالعات مرتبط با طراحی و تعیین مسیر آزادراهها و عدم حساسیت پیمانکاران، در حین اجرای عملیات باعث شده آنها با آثار باستانی برخورد کنند.
لیلا لطفی
هر از چندی نقص مطالعات مرتبط با طراحی و تعیین مسیر آزادراهها و عدم حساسیت پیمانکاران، در حین اجرای عملیات باعث شده آنها با آثار باستانی برخورد کنند. برخوردی که زمان زیادی را هدر می‌دهد و هزینه‌های گزافی را برای دولت به بار می‌آورد؛ زیرا گذشت زمان هزینه‌های مبتنی‌بر تورم را بر آن می‌افزاید. البته مجری ساخت آزادراه‌های وزارت راه‌و‌ترابری مدعی است هزینه‌ها و زمان زیادی صرف این برخوردها نمی‌شود و می‌گوید: «اگر زمانی هدر برود یا هزینه گزافی به دولت تحمیل شود، مهم نیست؛ مهم نگهداری آثار باستانی است.» در این زمینه .با محمدرضا منتظری، مجری طرح آزادراهها گفت‌و‌گو کردیم او نیز درخصوص منابع مالی سال آتی و عملکرد شرکت خوشبینانه صحبت کرده است.
۵۰۰میلیارد تومان اعتبار می‌گیریم
به گفته منتظری برنامه ساخت آزادراهها برای سال آینده نیاز به ۵۰۰میلیارد تومان منابع از محل سهم دولت دارد تا بتواند طبق برنامه سال ۸۷ حرکت کند.
ولی مجموع منابع این بخش در سال آینده بیش از ۳۰۰میلیارد تومان نخواهد شد. به گفته او اعتبار پیشنهادی شرکت برای سال آتی، رشدی ۲۰درصدی نسبت به سال جاری دارد. سال جاری اعتبار آزادراهها در بودجه ۱۲۰میلیارد تومان بوده است.
در کنار منابع بودجه‌ای شرکت، دولت اجازه فروش ۳۰۰میلیارد تومان اوراق مشارکت را دارد، تا سطح اعتبارات به ۴۲۰میلیارد تومان برسد. تاکنون از مجموعه این اعتبارات ۵۵درصد تامین شده است. مجری طرح‌های آزادراهها پیش‌بینی می‌کند سال آینده به جای فروش اوراق مشارکت دولت، پیشنهاد خواهد داد تا از منابع لایحه مدیریت سوخت، هزار میلیارد تومان به آزادراهها داده شود. او با توجیه قطعی نشدن اختصاص منابع مالی اما نمی‌گوید: «با وجود این هزار میلیارد تومان چه پروژه‌هایی توسعه خواهد یافت.»
در حال حاضر شرکت، در حال تنظیم جدول اعتبارات پروژه‌های آزادراهی مربوط به لایحه مدیریت سوخت است. جدول پروژه‌ها باید پیش از ارائه لایحه بودجه سال ۸۶ آماده شود تا دولت بتواند آنها را بررسی کند و در لایحه بودجه سال آینده بگنجاند. البته اگر لایحه مدیریت سوخت با همان پیشنهاد اولیه دولت به تصویب برسد.
لایحه هنوز در مجلس نهایی نشده است و احتمال دارد با تغییرات عمده مواجه شود. ولی دولت بر پایه لایحه پیشنهادی بخشی از منابع موردنیاز خود را بر پایه آن دیده است. به همین دلیل پیش‌بینی نمی‌شود منابع سال جاری آزادراهها رشد کند. اگرچه رشدی هم در منابع دیده شود دولت در زمان تخصیص با مشکل مواجه می‌شود. در حال حاضر ۴۰درصد منابع آزادراهها تخصیص نیافته است. البته منتظری امیدوار است بقیه منابع تخصیص یابد و مدعی است تاکنون بر پایه منابع مشکلی ایجاد نشده است؛ ولی در حقیقت برخی از پروژه‌ها به نتیجه مطلوب نرسیده است. او در واکنش به این خبر می‌گوید: ما در برخی پروژه‌ها عقب هستیم؛ اما در پروژه‌ای مثل آزادراه خرم‌آباد - پل زال حدود ۴درصد از زمان‌بندی اولیه جلوتر هستیم.
منتظری درباره اینکه «برای گسترش اعتبارات مجاز به استفاده از حساب ذخیره ارزی هستید؟» می‌گوید: «اخیرا دولت اعتبار ۴۰۰میلیون دلاری را برای خرید ماشین‌آلات پیمانکاران پروژه‌های عمرانی به وزارت راه اختصاص داده است. ولی هنوز سهم آزادراهها مشخص نیست.» با این حال او نمی‌گوید چه زمانی این سهم تعیین می‌شود و توضیح نمی‌دهد چرا این اعتبارات مستقیم در اختیار پیمانکاران قرار نگرفته است.
احتمال دارد با مشکل مواجه شویم
هنوز احتمال تشدید محدودیت‌های سیاسی و اقتصادی ایران از سوی کشورهای ۱+۵ وجود دارد. از منتظری پرسیده شد: «در صورت تشدید محدودیت‌های ایران شرکت برای ساخت آزادراهها با چه مشکلاتی مواجه می‌شود.» می‌گوید: «همه ابزار موردنیاز راهسازی در داخل کشور وجود دارد، سیمان، آهن در کشور هست و فقط بخشی از ماشین‌آلات توسط پیمانکاران وارد می‌شود.» اما هنوز بسیاری از پروژه‌های موجود تایید نشده و پیمانکاری ندارد در نتیجه احتمال دارد در آینده آنها با مشکل مواجه شوند. در مقابل این دیدگاه منتظری می‌گوید: «بعید می‌دانم در آینده دچار مشکل خاصی شویم. همان طور که در زمان جنگ دچار مشکل خاصی نشدیم؛ آن زمان مشکل تامین ماشین‌آلات نیز نداشتیم ولی مشکل تامین اعتبارات داشتیم. مشکلی که احتمال دارد در آینده هم داشته باشیم.»
او در ادامه تاکید می‌کند: «امروز نمی‌توانیم در مورد اینکه در آینده چه اتفاقی برای راهسازی می‌افتد صحبت کنیم ولی می‌توانیم بگوییم ما کمترین وابستگی‌ها را در زمینه ابزار راهسازی به خارج داریم. اگر الان هم مشکلی به لحاظ تامین سیمان داریم به دلیل قیمت سیمان است. قیمت سیمان بعد از سهمیه‌بندی به شدت رشد کرد.»
منتظری شفاف توضیح نمی‌دهد که نیاز پروژه‌ها به سیمان و هزینه آن چه میزان است؛ او می‌گوید: «براساس شرایط محیطی و حجم فعالیت میزان سیمان مصرفی متفاوت است؛ در نتیجه نمی‌توان برآورد کرد میزان نیاز چقدر است؛ ولی می‌توان گفت هزینه ساخت هر کیلومتر آزادراه کمتر از یک و نیم میلیارد تومان نیست.»
مجری طرح ساخت آزادراهها در مورد اینکه هزینه ساخت پروژه‌ها ۵ سال پیش چه میزان بود، می‌گوید: نمی‌دانم باید شاخص‌های تعدیل (افزایش قیمت) را ببینم؛ ما باید سالانه ۱۲درصد تعدیل (افزایش قیمت) را لحاظ کنیم تا هزینه‌های ساخت آزادراه به دست بیاید. البته این تعدیل که روند مثبتی داشته در تمام سال‌های بعد از انقلاب دیده می‌شود و فقط مربوط به ۵سال اخیر نیست.
پروژه‌ها ناتمام می‌ماند
تا پایان سال ۸۸ پیش‌بینی شده حدود ۸ پروژه به بهره‌برداری برسد. اهدافی که تحقق آنها از دید منتظری صرفا به واسطه تامین منابع موردنیاز است. به گفته او، اگر روند تخصیص منابع همچون سال گذشته و سال‌جاری اتفاق بیفتد، شرکت می‌تواند به تعهد‌هایی که داده عمل کند، در غیر این صورت قادر به تحقق این اهداف نیست. اگرچه شرکت در سال‌های گذشته نیز به اهداف پیش‌بینی شده دست نیافت، در سال ۸۵ باید ۲۵۰کیلومتر آزادراه ساخته می‌شد، ولی ۲۲۵ کیلومتر راه ساخته شد. در سال‌جاری نیز باید ۲۰۰ کیلومتر به بهره‌برداری می‌رسید، ولی به گفته او تا پایان سال حدود ۱۲۷ کیلومتر آزادراه ساخته می‌شود. البته او امیدوار است در سال‌های ۸۷ و ۸۸ به ترتیب با توسعه ۱۵۰ کیلومتر و ۳۰۰کیلومتر، هدف برنامه چهارم «ساخت هزار کیلومتر» آزادراه محقق شود.
به گفته منتظری، سال آینده آزادراه‌های قزوین- رشت به طول ۱۲۷ کیلومتر و تهران- پردیس با ۲۳ کیلومتر در کنار فاز اول آزادراه کنار گذر شرق اصفهان به طول ۲۳ کیلومتر به بهره‌برداری می‌رسد. در سال پایانی برنامه نیز فاز سوم آزادراه زنجان- تبریز ۲۰ کیلومتر از آزادراه تهران- شمال، ۷۲ کیلومتر کنار گذر شمالی مشهد و کنار گذر شرق اصفهان به بهره‌برداری خواهد رسید. اما آنچه امسال به بهره‌برداری خواهد رسید، آزادراه بندر امام- اهواز است. این آزادراه ۹۲ کیلومتری، فاصله بندر امام تا اهواز را ۶۵ کیلومتر کاهش خواهد داد. ولی در نهایت سال‌جاری شرکت گسترش از برنامه توسعه یافته است او درباره اینکه چرا امسال به اهداف پیش‌بینی شده دست نیافته می‌گوید: «عمده مشکل را در آزادراه کنار گذر شرق اصفهان داشتیم.
در این پروژه به دلیل کوتاهی طرف مشارکت (شرکت ساخت، بهره‌برداری کنارگذر شرقی اصفهان) در پرداخت منابع کار عقب ماند. او می‌افزاید: «در مورد قزوین- رشت نیز پیش‌بینی می‌کردیم برخی قطعات پروژه را به بهره‌برداری برسانیم، ولی به دلیل مشکلات فنی هنوز به رودبار و منجیل نرسیدیم.» منتظری امیدوار است سال آینده به رغم دو سال تاخیر در بهره‌برداری این پروژه، قزوین- رشت افتتاح شود.
حدود یک ماه پیش شرکت ساخت تفاهم‌نامه‌ای را در مورد بزرگراه اصفهان - شیراز با سازمان تامین اجتماعی و بازنشستگی امضا کرده است.
منتظری درباره این تفاهم‌نامه می‌گوید: «برای تامین منابع پروژه اصفهان - شیراز است و اکنون دنبال تصویب پروژه هستیم.» البته هنوز مطالعات نهایی پروژه تکمیل نشده و ارزیابی زیست‌محیطی آن هم به پایان نرسیده است؛ ضمن اینکه مشخص نیست از سوی محیط‌زیست تایید شود.
هدر رفت منابع و زمان مهم نیست
شنیده می‌شود شرکت آزادراهها قصد دارد در کرمان روی تپه ۶هزار ساله آزادراه بسازد.
منتظری پاسخ می‌دهد: «در کرمان هیچ برنامه در حال اجرا نداریم. در آینده هم قصد نداریم روی آثار باستانی آزادراه بسازیم. تاکنون هر زمانی با آثار باستانی برخورد کرده‌ایم مسیر خود را تغییر داده‌ایم. مثلا در پروژه قزوین- رشت وقتی با یک تپه ماهوری باستانی روبه‌رو شدیم مجبور شدیم مسیر خود را منحرف کنیم.»
او در واکنش به این سوال که «چقدر با بررسی‌ها و مطالعات غیرکارشناسانه شرکت زمان و هزینه مجدد صرف می‌کند؟» می‌گوید: «مطالعات کاملا کارشناسانه است ولی چون برخی آثار باستانی تاکنون شناسایی نشده‌اند و مشهود نیست ما در حین کار با آنها مواجه می‌شویم.»
او در ادامه توجیهاتش می‌افزاید: «درکشور هیچ منبع دقیق و هیچ نقشه جامعی از میراث فرهنگی وجود ندارد تا بر مبنای آن مطالعات انجام شود. تاکنون براساس اطلاعاتی که به ما رسیده مسیر را تعیین کرده‌ایم بقیه اطلاعات را نیز در حین انجام کار به دست می‌آوریم. وقتی پیمانکاران در زمان انجام کار با آثار باستانی روبه‌رو می‌شوند به میراث فرهنگی اطلاع می‌دهند و بعد مسیر را تغییر می‌دهند.»
منتظری در مورد هزینه این اشتباهات توضیح روشنی نمی‌دهد و فقط می‌گوید: «هزینه تغییر مسیر آزادراهها فرق می‌کند. برخی مواقع ما باید یک کیلومتر را تغییر دهیم و گاهی اوقات باید چندین کیلومتر را تغییر دهیم.» در قزوین - رشت ما باید یک کیلومتر را تغییر می‌دادیم ولی تاکنون هزینه‌های آن را محاسبه نکردیم تا بتوانیم بگوییم چقدر هزینه کردیم.»
وی توضیح نمی‌دهد چقدر به هزینه‌های پروژه قزوین- رشت اضافه شده و چقدر مشکلات آنها بیشتر شده است. منتظری همچنین نمی‌گوید: این تغییرات چقدر در زمان تکمیل پروژه تاثیر منفی می‌گذارد. او می‌گوید: «زمان کار و هزینه‌های صرف شده مهم نیست. مهم این است که از این ابنیه نگذریم. البته در این پروژه هزینه و زمان زیادی به هدر نرفته است.» منتظری درباره راهکار حل این مشکلات نیز می‌گوید: قصد داریم قراردادهایی را بر مبنای شناسایی آثار باستانی ببندیم تا دیگر دچار این مشکلات نشویم. اکنون برای اجرای پروژه
خرم‌آباد- پل زال، قراردادی برای شناسایی آثار باستانی منطقه بسته شده تا مشکل قزوین- رشت پیش نیاید.
پروژه آزادراه ساوه- همدان از معدود پروژه‌هایی است طبق برنامه پیش می‌رود. قطعه اول این پروژه ۹۰کیلومتر است که تاکنون ۴۰درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. قطعه دوم هم ۸۵کیلومتر است که به گفته منتظری یک ماه پیش یک باند آن با اعتبارات دولت به بهره‌برداری رسیده است.
اما برای ساخت باند دیگر این آزادراه اخیرا تفاهم‌نامه‌ای با سازمان توسعه راه‌ها امضا شده که مورد تایید دولت قرار گرفته است. به گفته مجری آزادراهها عملیات اجرایی این باند پیش از پایان سال آغاز خواهد شد.
برای پروژه تبریز به ارومیه نیز شرکت قراردادی را با سازمان بازنشستگی بسته است. در حال حاضر به گفته منتظری شرکت منتظر دریافت سهم مشارکت سازمان بازنشستگی و شرکت سرمایه‌گذاری بانک ملی است تا بتواند قطعه یک و دو این پروژه را نهایی کند. او می‌افزاید با توجه به اینکه امسال قرارداد مشارکت را منعقد کردیم تا پایان سال ۸۹ پروژه را تکمیل می‌کنیم».
وضعیت کنار گذرهای شرقی و غربی اصفهان به اعتقاد منتظری مطلوب است. کنار گذر شرقی اصفهان سال ۸۸ افتتاح می‌شود و کنار گذر غربی اصفهان با توجه به اینکه دو فاز آن تکمیل شده است، شرکت می‌تواند فاز سوم را تا پایان سال ۸۸ به بهره‌برداری برساند. البته این فاز به‌رغم فازهای اول و دوم کنار گذر غرب اصفهان با تاخیر به بهره‌برداری می‌رسد، همان‌طور که کنار گذر شرق اصفهان با تاخیر یکساله به بهره‌برداری خواهد رسید.
ارسال نظر