استفاده از مایکروفر؛ آری یا خیر؟
مژگان نعیمی
امروزه در اکثر خانه‌ها مایکروفر (اجاق مایکروویو) برای پخت و پز سریع یا گرم کردن فوری غذا به کار می‌رود. مزیت استفاده از این دستگاه وقتی روشن‌تر می‌شود که شما شاغل باشید.

چون حتی می‌توانید یک برنامه پخت غذا به دستگاه بدهید تا وقتی به منزل برمی‌گردید، غذای شما پخته و‌ آماده خوردن باشد. یا اینکه وقتی گرسنه به منزل می‌رسید، می‌توانید غذای خود را سریع گرم کرده و نوش جان کنید. البته شاید بعضی‌ها از طعم غذایی که در مایکروفر پخته شده یا چایی که آب آن در مایکروفر به جوش آمده باشد، خوششان نیاید. شاید هم بعضی از شما شنیده باشید که تشعشعات امواج آن سرطان‌زا است و برای انسان ضرر دارد.
درست است که اغلب غذاهایی که توسط مایکروفر پخته می‌شود، طعم متفاوتی نسبت به اجاق‌های معمولی دارد؛ اما جدا از طعم، نکته مهم‌تر آن است که آیا استفاده از مایکروفر برای سلامت انسان ضرر دارد یا خیر؟
اولین مدل‌های اجاق مایکروفر، تنها برای باز کردن یخ مواد غذایی منجمد شده و تهیه پاپ کورن مورد استفاده قرار می‌گرفتند. همراه با پیشرفت تکنولوژی، این اجاق‌ها اکنون به وسیله‌ای برای تهیه هر نوع غذا، کیک، کباب و حتی برشته کردن تبدیل شده‌اند. اجاق مایکروفر با داشتن این توانایی‌های جدید در بعضی منازل و رستوران‌های غذای فوری، جایگزین اجاق‌های برقی و گازی شده است و روز به روز بر تعداد علاقه‌مندان آن افزوده می‌شود.
مایکروویو چیست؟
مایکروویو نوعی از امواج الکترومغناطیسی است که در واقع امواجی رادیویی با فرکانس بسیار بالا هستند. هر چه فرکانس تشعشع بالاتر رود، طول موج آن کمتر می‌شود و به همین علت به آن (مایکروویو) یعنی امواج کوتاه می‌گویند.
این امواج معمولا برای ارتباطات ماهواره‌ای، تلفن همراه، رادار، کمک به راهیابی در آسمان و دریا به کار می‌رود. استفاده دیگر آن جهت گرم کردن در صنایع و درمان حرارتی در دیاترمی ‌است. اما این وسیله در کنار پیشرفت روز افزون فنی و محبوبیت در میان مصرف کنندگان، برای عده نسبتا زیادی منشا نگرانی فراوان شده است. استفاده از انرژی مایکروفر یا ریزموج به عنوان یک روش پخت و پز، موجب بروز نگرانی‌هایی در بسیاری از مصرف‌کنندگان بود. حتی زمان کوتاه پخته شدن غذاها در آن نیز دلیل دیگری بود که عده‌ای تصور کنند غذا خوب نپخته است. عده‌ای تصور می‌کنند که مدت کوتاه پخت احتمال باقی ماندن عوامل بیماری‌زا در غذا را افزایش می‌دهد، زیرا باکتری‌ها در این مدت کوتاه از بین نمی‌روند. مورد نگران‌کننده دیگر، قرار گرفتن در معرض انرژی مایکروفر است که عده‌ای آن را بسیار خطرناک می‌دانند. همچنین افرادی به کار بردن ظروف و درپوش‌های پلاستیکی در این اجاق‌ها را نادرست می‌دانند و عقیده دارند که این مواد در اثر حرارت به داخل غذا نفوذ کرده و آن را آغشته به مواد سمی‌ می‌کنند؛ اما نکته مهم این است که به‌رغم این نگرانی‌ها، اجاق مایکروفر مانند هر وسیله دیگری که نادرست استفاده شود، می‌تواند خطرناک باشد و برعکس، در صورت رعایت نکات ایمنی، هیچ خطری نداشته باشد. ظروف پلاستیکی مخصوص این اجاق‌ها نیز، موجب بروز مشکل نخواهند شد، اما نباید هرنوع ظرف پلاستیکی را هم در مایکروفر قرار داد.
موارد خطرآفرین دیگر
می‌گویند که اگر نسوج بدن انسان در معرض تابش ریزموج‌هایی که از محدوده اجاق خارج می‌شوند قرار بگیرند، در اثر حرارت آسیب خواهند دید. خطرات دیگری که در مورد استفاده از اجاق مایکروفر به آن اشاره شده از این قرار است:
- مواد سازنده پلاستیک که برای استفاده در مایکروفر توصیه نمی‌شوند، در صورت استفاده می‌توانند به غذا نفوذ کنند.
- جابه‌جا کردن و در دست گرفتن ظروف و مواد غذایی که با این اجاق‌ها داغ شده باشند، موجب سوختگی شدید خواهند شد.
- ممکن است مواد غذایی یا مایعاتی که به طور یکنواخت حرارت ندیده باشند، منفجر شده و صدماتی چون سوختگی ایجاد کنند.
- حرارت دهی ناهماهنگ می‌تواند موجب شود که میکروارگانیسم‌ها در قسمت‌هایی از غذا از بین نرفته، تولید بیماری کنند.
نکات ایمنی در استفاده از اجاق مایکروفر
*لازم است یخ غذاهای یخ زده را قبل از پخت کاملا آب کنید.
* برای استریل کردن شیشه شیر بچه یا سایر ظروف از مایکروفر استفاده نکنید.
* قبل از مصرف غذای آماده شده در مایکروفر آن را با قاشق هم بزنید یا بگذارید چند دقیقه بماند و سپس آن را بخورید. به خصوص وقتی شیشه شیر بچه را گرم می‌کنید، ممکن است سطح شیشه سرد به نظر برسد اما نقاط داغ در داخل شیر، موجب سوختن دهان کودک شود. پس بهتر است قبل از استفاده، شیشه شیر را محکم تکان دهید تا گرما به‌طور یکنواخت پخش شود و حتما دمای شیر را روی پوست دست خود امتحان کنید.
* تنها از ظروف مناسب مایکروفر استفاده کنید.
* از ظروف دربسته (که در آن محکم چفت شده و چسبیده) استفاده نکنید چون ممکن است بترکد.
* هیچ‌گاه مایعات قابل اشتعال را در اجاق گرم نکنید، چون موجب احتراق یا انفجار می‌شود.
* اگر آتش در داخل اجاق ایجاد شد، در آن را بسته نگهدارید، سیم را از برق بکشید و به آتش‌نشانی زنگ بزنید.
* هیچ‌گاه داخل سیستم را دستکاری نکنید و سعی نکنید خودتان آن را تعمیر کنید؛ چون ولتاژ بالای آن ممکن است موجب مرگ شما شود.
* اگر اجاق شما خراب شده و فکر می‌کنید تشعشعات از کنار در آن نشت می‌کند، از آن استفاده نکنید و به مراکز مربوطه اطلاع دهید.
* درزهای در را وارسی کنید، آنها را تمیز نگهداشته و مراقب باشید که قفل دستگاه به خوبی عمل کند.
* اگر دستگاه مایکروفر اشکالی حتی جزئی، پیدا کرده است، آن را برای تعمیر به متخصص بسپارید و قبل از آن به هیچ وجه از اجاق استفاده نکنید.
* هرگز موادی چون کیسه فریزر، کیسه نایلون، روزنامه یا فویل آلومینیوم را داخل مایکروفر قرار ندهید.
* از پخته شدن هر نوع گوشت خام، اعم از قرمز یا سفید اطمینان حاصل کنید، پس از پایان پخت، بگذارید غذا چند دقیقه داخل دستگاه بماند تا حرارت خود را به طور یکنواخت از دست بدهد.
یک مورد استثنایی
یکی از مواردی که هنگام استفاده از اجاق مایکروویو می‌تواند واقعا اتفاق بیفتد، انفجار ظروف محتوی مایعات است. گاهی گرم کردن آب و مایعات دیگر در این اجاق‌ها موجب می‌شود که مایع مورد نظر، بدون اینکه بجوشد، به دمایی بالاتر از نقطه جوش خود برسد. اگر این مایع داغ، داخل ظرف حرکت کند در اثر به‌هم زدن یا تکان خوردن می‌تواند موجب انفجار ظرف و مجروح شدن شخص شود. برای جلوگیری از چنین واقعه و خطرات مشابه به توصیه‌های زیر عمل کنید:
- پودر قهوه، کاکائو، چای کیسه‌ای و مانند آن را قبل از قراردادن آب در اجاق، داخل لیوان قرار دهید.
- مایعات را همیشه قبل از حرارت دادن به‌هم بزنید.
- مواد غذایی را به مدت طولانی نپزید.
- غذا را در میانه پخت به‌هم بزنید.
- قبل از دست زدن به ظرف محتوی مواد داغ، چند دقیقه صبر کنید.
- قبل از غذا دادن به کودک، حتما میزان داغی غذا را امتحان کنید.
- نگذارید پوشش پلاستیکی به غذا بچسبد.
- پوشش پلاستیکی را از یک طرف آزاد کنید.
- هنگام برداشتن پوشش ظرف، صورت خود را نزدیک نبرید.
- هنگام جابه‌جا کردن ظروف داغ، کودکان را از محل دور کنید.
- بطری شیر یا آب کودک را هرگز در مایکروفر گرم نکنید، برای این‌کار از دستگاه مخصوص گرم کردن بطری استفاده کنید.
- در مایکروفر حتما از صفحه‌های گردان استفاده کنید تا غذا به طور یکنواخت بپزد.


مایکروفر آن‌قدر‌ها هم بد نیست
هرچند خطرات استفاده از اجاق مایکروفر به طور تئوری قابل قبول است، اما طراحی این وسایل طوری است که شخص را از خطرات انرژی آن مصون نگه می‌دارد. این اجاق‌ها طوری طراحی شده‌اند که حرارت حاصل از انرژی ریزموج‌ها تنها در صورتی ایجاد می‌شود که در اجاق بسته و دکمه آن روی روشن قرار گرفته باشد. به محض این‌که دستگاه خاموش شود، دیگر هیچ انرژی مایکروفر در غذا وجود نخواهد داشت و اجاق امواج را منتقل نخواهد کرد. به این ترتیب احتمال آسیب مستقیم توسط یک اجاق روشن، وجود ندارد. با این حال اگر دستگاه خراب یا کثیف باشد، احتمال نشت انرژی به بیرون وجود دارد. درباره پلاستیک‌های مخصوص مایکروفر هم باید بگوییم از آن‌جا که بعضی مواد موجود در پلاستیک‌های معمولی می‌توانند به داخل غذا نفوذ کنند، مواد موجود در این ظروف توسط آزمایشگاه‌های معتبر آزموده شده و میزان مواد نافذ آن در حدی ناچیز است. هنگامی‌که شما اجاق مایکروفر و ظروف پلاستیکی مربوط به آن را مطابق دستور سازنده به کار برید، هیچ خطری تهدیدتان نمی‌کند. با این حال نکات ایمنی محدودی در رابطه با این وسایل وجود دارند که دانستن و رعایت آنها می‌تواند خطرات احتمالی استفاده از آنها را به حداقل برساند:
- در اجاق را چک کرده و از بسته شدن کامل آن اطمینان حاصل کنید.