چای ایرانی
الهام علی‌یاری
وقتی به شهرهای شمالی مخصوصا لاهیجان نزدیک می‌شویم، فارغ از باغ‌های میوه و گیاهان، حجم عظیمی از این سرسبزی را که مختص به باغات چای است، می‌بینیم.

چای و کشت آن در لاهیجان با فرهنگ مردم عجین شده است و یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی لاهیجان محسوب می‌شود.
تاریخچه چای در ایران
کشت و صنعت چای در ایران قدمتی بیش از 100سال دارد. جهانگردان در سده 17 میلادی از چایخانه‌هایی نوشته‌اند که در آن سران و بزرگان محافلی برای نوشیدن چای تشکیل می‌دادند.
پیشینه ورود چای به ایران به سال ۱۲۸۰ شمسی و محمدمیرزا معروف به کاشف‌السلطنه، بازمی‌گردد که در نقش بازرگان فرانسوی با انتقال سه‌هزار گلدان چای از شمال هند به ایران و کاشت آن در زمین‌های لاهیجان و شهسوار شروع به کشت چای کرد. وی مدعی بود که با تلاش و کوششی اندک می‌‌توان در این زمینه به خودکفایی رسید.
سازمان چای در سال 1309 اقدام به تاسیس نخستین کارخانه چای در ایران کرد.
در حال حاضر صنعت چای زمینه اشتغال حدود ۵۸هزار خانوار در شمال ایران را فراهم کرده است. این درحالی است که سهم کشورمان در مصرف چای حدود ۴ الی ۴/۵درصد کل جهان است.
چای ایران احتیاجی به تبلیغ در جهت رنگ، کیفیت و معطربودن ندارد و طعم آن به تنهایی با نوشیدن سه‌، چهار جرعه بهترین تبلیغ‌
می‌شود.
گیاه‌شناسی چای
این گیاه بوته‌ای به طول متوسط ۶۰ الی ۱۵۰سانتیمتر دارد که از گیاهان همیشه سبز به شمار می‌آید. چای برگ‌هایی به رنگ سبز تیره دارد که به صورت یک در میان بیضی‌شکل با لبه‌های دندانه‌دار، شکوفه‌های آن به صورت منفرد با خوشه‌های سفیدرنگ و خوشبو است که از برگ‌های این گیاه سه نوع چای طی فرآیند‌های مختلف به دست می‌آید.
چای سیاه: (BLACK TEA)
طی فرآیند تولید، عملیات تخمیر به صورت کامل انجام می‌گیرد که در نتیجه پلی‌فنول‌های ساده اکسید و به نوع پیچیده تبدیل می‌شوند. رنگ و طعم چای سیاه حاصل از این فرآیند است.
چای سبز : (GREEN TEA)
در فرآیند تولید، مرحله تخمیر وجود نداشته و لذا آنزیم اکسیدکننده غیرفعال و محتویات پلی‌فنول‌ها دست نخورده باقی می‌مانند و آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن که نقش ضدسرطانی دارند، باقی می‌مانند.
چای اولنگ: (OOLONG TEA)
در تهیه این چای مرحله تخمیر به صورت کامل انجام نمی‌گیرد و این چای به صورت نیمه‌تخمیری باقی می‌ماند.
از کل جای تولید و مصرفی جهان 78درصد آن سهم چای سیاه، 20درصد آن چای سبز و 2درصد چای اولنگ است.
از عصاره چای در صنایع گوناگون بهداشتی، آرایشی و غذایی از جمله تولید شامپو، کرم‌های پوست و زیبایی و آرایشی و انواع مواد خوراکی استفاده می‌شود.
خواص درمانی چای سبزسلامتی دهان و دندان
آنتی‌اکسیدان موجود در چای سبز از اتصال باکتری‌های به سطح دندان‌ها جلوگیری می‌کند و مانع از بیماری‌های مرتبط با لثه و دندان‌ها می‌شود.
کاهش وزن
شواهد نشان می‌دهد که نوشیدن چای سبز میزان سوخت وساز بدن را بالا می‌برد و تحقیقات انجام شده در کشور سوئیس نشانگر این امر بوده که ترکیب کافئین در بدن باعث بالا رفتن میزان سوخت‌وساز تا چهاردرصد می‌شود. چای سبز به علت نداشتن کالری و بالا بودن میزان مایعات در آن کمک فراوانی به کاهش وزن انسان می‌کند.
شادابی پوست و مو
لک‌های روی پوست ناشی از رادیکال‌های آزادی است که دیواره سلولی و ساختار سلول‌های پوست را تخریب می‌کند. آنتی‌اکسیدان چای مولکول‌هایی هستند که در خنثی کردن این رادیکال‌ها نقش موثری دارند.
التهاب مفاصل
تحقیقات اخیر نشان داده است که بیماری آرتریت روماتوئید در میان زنان سالمندی که به طور معمول چای سبز می‌نوشند، ۶۰درصد کمتر از سایرین است.
تراکم استخوان
در کسانی که به مدت ۱۰سال یا بیشتر به طور منظم چای سبز نوشیده‌اند، تراکم املاح و مواد معدنی در استخوان‌های ستون فقرات بیش از سایرین گزارش شده است.
دیابت
بر طبق گزارشات سازمانی آمریکا، چای سبز می‌تواند از طریق کاهش هیدرولیز نشاسته به گلوکز کنترل کننده دیابت مخصوصا نوع ۲ باشد.
تصلب شرائین
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد، چای سبز در جلوگیری از تصلب شرایین نقش بسزایی دارد و جریان تنفسی را افزایش می‌دهد و در بهبود عملکرد ماهیچه‌ها و دریچه‌های قلب بسیار موثر است.
جلوگیری از سکته قلبی
چای سبز فشار خون را پایین می‌آورد و از سوی دیگر باعث کاهش کلسترول خون می‌شود از این رو در کاهش میزان حملات قلبی بسیار موثر است.
خاصیت ضد سرطانی
چای سبز به علت داشتن میزان بالای آنتی‌اکسیدان‌ها اثرات ضدسرطانی دارد و از چند مکانیزم زیر پیروی می‌کند:
- محافظت در برابر ازدیاد رشد عوامل سرطانی؛
- محافظت در برابر سازنده‌های شیمیایی ایجادکننده غدد سرطانی؛
- تاثیر بر روی آنزیم‌های سم‌زدا؛
- جذب رادیکال‌های آزاد؛
- گیر انداختن متابولیت‌های فعال شده؛
* اعصاب (پارکینسون)
نوشیدن منظم چای سبز می‌تواند از گسترش این بیماری مرموز عصبی جلوگیری کند.
فواید چای سبز
- خاصیت تنظیم‌کنندگی مایعات بدن بعد از اسهال و استفراغ؛
- تسکین خستگی‌های روحی و جسمی؛
- افزایش مقاومت بدن در برابر زخم‌ها و عفونت‌ها؛
- مقاوم کردن جدار معده در برابر خونریزی؛
- کمک به سیستم دفاعی بدن.
خواص عمومی چای- چای گرم ملین و تقویت‌‌کننده دستگاه هاضمه است. از طرفی آرامش‌بخش بوده و تا حدودی خواب‌آوار است؛ همچنین افزاینده شیر مادران به شمار می‌رود. هرگاه چشم شما خسته و یا آلوده می‌شود اگر برای آن چای تازه‌دم را جلوی چشم بگیرید، مژه و چشم را در آن داخل کنیدو مژه بزنید چشم آرامش می‌یابد.
زیان‌ها- خوردن چای زیاد برای معده اشخاص به خصوص افراد سردمزاج مضر است.
در ضمن چای برای نوزادان مضر است؛ مگر اینکه فوق‌العاده کمرنگ باشد.
افراط در نوشیدن چای برای کسانی که مبتلا به فشار خون و کسانی که کلیه سنگ‌ساز دارند، مضر است. همچنین افراط در نوشیدن چای باکتری‌ها و ذرات جاندار مفید معده را از بین می‌برد و اعمال معده را مختل ‌می‌کند؛ همچنین شخص را عصبانی و زود پیر می‌کند و نیز باعث بی‌خوابی می‌شود.