کارلوس اسلیم الو، ثروتمندتر از بیل گیتس؟

وحید پاکت چیان

می‌گویند ناممکن یا مشکل است که یک روز را در مکزیک به شب برسانید و در جیب کارلوس اسلیم الو، سرمایه‌دار بزرگ ۶۷‌ساله که بیش از ۲۰۰ شرکت را اداره می‌کند، پولی نریزید. کارلوس اسلیم در کنار بیل گیتس، همایشی در سال ۲۰۰۰

در بالای فهرست غذای یکی از رستوران‌های مکزیکوسیتی این لطیفه نوشته شده است: «این رستوران تنها جایی است که کارلوس اسلیم مالک آن نیست.» خودش می‌گوید من همان «حساب از دست رفته» در ارتباطات راه دور، سیگار، ساخت و ساز، استخراج معادن، دوچرخه، نوشابه، خطوط هوایی، هتل‌ها، راه‌آهن، بانکداری و چاپ در مکزیک هستم. شرکت‌های تحت کنترل اسلیم در مجموع یک سوم بورس اوراق بهادار ۴۲۲‌میلیارد دلاری مکزیک (مکزیکن بلسا) را در اختیار دارند و این در حالی است که اموال خانوادگی او معادل بیش از ۵‌درصد تولید ناخالص ملی آن کشور در سال ۲۰۰۶ می‌باشد. اگر گیتس دارای وضعیت مشابهی در ایالات متحده بود، ثروتش به ۷۸۴‌میلیارد دلار می‌رسید. (در مقایسه با اسلیم، ثروت جان دی. راکفلر در زمان مرگش در سال ۱۹۳۷ معادل ۳/۲۰میلیارد دلار، برابر با ۲‌درصد از تولید ناخالص ملی ایالات متحده در آن سال بوده است.) بنابر محاسبات مجله اقتصادی فورچون و بر اساس ارزش دارایی‌های عمومی اسلیم تا پایان جولای ۲۰۰۷، او ۵۹‌میلیارد دلار ثروت اندوخته است. این رقم هنگفت وی را درست بالای نفر اول همیشگی، موسس مایکروسافت، بیل گیتس قرار می‌دهد که دارایی خالصش در حدود ۵۸‌میلیارد دلار تخمین زده شده است. البته نباید فراموش کرد که گیتس در حال فروش یگانه و در عین حال مهم‌ترین منبع ثروتش یعنی سهام مایکروسافت جهت تامین مالی موسسه خیریه خود است.

در حالی که ثروت اسلیم به طرز گیج‌کننده‌ای رو به فزونی دارد، فقط تا نیمه سال ۲۰۰۷ دارایی خالصش ۱۲‌میلیارد دلار جهش داشته است. ثروت او با ۲۳‌میلیارد دلار افزایش در طول ۱۳‌ماه تا حدود ۶۰‌میلیارد دلار در آگوست ۲۰۰۷ سریع‌تر از هر فرد دیگری در زمان مذکور رشد داشته است. در حالی که ارزش بازاری سرمایه‌گذاری او در شرکت‌های سهامی عام هر لحظه ممکن است رو به نزول بگذارد، تا آن زمان میزان ثروتش از بیل گیتس که مجله فوربس در مارس ۲۰۰۷ دارایی او را معادل ۵۶‌میلیارد دلار برآورد کرده بود، بالاتر رفته است. جالب اینکه از سال ۱۹۹۰، یعنی زمانی که فوربس ردیابی ثروتمندان خارج از ایالات متحده را شروع کرد، این نخستین باری است که فردی از کشورهای در حال توسعه در بالاترین نقطه می‌ایستد. به هر حال فوربس بنابر آخرین محاسبات خود از دارایی‌های میلیاردرهای جهان مدعی است که کارلوس اسلیم الو هنوز در جایگاه دوم نسبت به بیل گیتس قرار دارد و به‌علاوه اعلام کرده است که قصد ندارد ثروت کارلوس اسلیم را تا سال ۲۰۰۸ مجددا محاسبه نماید. اما مجله فورچون در ۸ آگوست ۲۰۰۷ گزارش داد که ثروت کارلوس اسلیم از بیل گیتس پیشی گرفته است.

در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۷ اسلیم در مصاحبه‌ای با وال استریت جورنال در حالی که سیگار برگ خاموشی بر لبش داشت، گفته بود: «ما مسابقه نمی‌دهیم. تاجر بودن با این گونه مسابقه دادن‌ها کاری ندارد. آنجایی که مسابقه می‌دهند، بازار فروش است.» وی پس از کسب عنوان ثروتمندترین مرد جهان گفته است که احساس ثروتمندتر شدن نمی‌کند، چرا که تنها روی کاغذ پولدارتر شده است، به‌علاوه در مصاحبه‌ای خطاب به خبرنگاران خارجی گفته است: «این مثل آبی است که از پشت یک اردک به من بپاشد، من کاری ندارم که شماره یک هستم یا ۲۰ یا ۲۰۰۰، اصلا برایم مهم نیست.»

اما چگونه پسر یک مهاجر لبنانی (غیرمسلمان) تا چنین سطحی بالا آمده است؟ پاسخ این سوال چیزی نیست، مگر برقراری پیوسته انحصارهای فروش، درست مشابه کاری که جان دی راکفلر با گسترش نفوذ منع‌آمیز خود روی پالایش نفت در عصر صنعت انجام داد. در جهان فراصنعتی، اسلیم نیز چنین نفوذ منع‌آمیزی را در مورد تلفن در مکزیک داشته است.

متوسط مکزیکی‌ها چنانچه از دستگاه خودپردازی استفاده کنند، اتومبیلی برانند، جایی برای نوشیدن قهوه بایستند و به‌خصوص به هنگام برداشتن گوشی تلفن با یکی از کسب و کارهای اسلیم سر و کار دارند. تلفنوس د مکزیکو

(اس.ا.بی)ی اسلیم ۹۲‌درصد از خطوط تلفن کشور مکزیک را کنترل می‌کند و سرویس ارتباطات سیار آمریکا، مویل او ۷۳‌درصد از این بازار سهم دارد. اسلیم نیز درست مانند راکفلر چنان قدرتی کسب کرده است که در وطن خود به عنوان یک شخص غیر‌قابل دسترسی تلقی می‌شود، اقتداری که خود در حد دولتمردان است. جورج دبلیو گریسون، استاد مدیریت دولتی در کالج ویلیام اند ماری، اصطلاح «ملک اسلیم» را برای مکزیک ساخته است تا شیوه تاثیر تجاوزکارانه شرکت‌های متعلق به خانواده اسلیم در زندگی روزانه مردم مکزیک را توصیف نماید. شرکت‌های او به مردم لاستیک اتومبیل می‌فروشند و جاده‌هایی که آنها رویش حرکت می‌کنند را می‌سازند. او مالک ۱۸۰‌شعبه سنبورن، رستوران زنجیره‌ای که مردم از آن خرید کرده و در آن غذا می‌خورند، است. بانک او به مردم وام می‌دهد، یکی دیگر از مجموعه‌های تولیدی‌اش نیز کاشی‌های سرامیک کف آشپزخانه‌های آنان را تولید می‌کند، دیگر اینکه تجهیزات حفاری چاه‌های نفت او سوختی را که خانه‌های مردم را گرم می‌کند از زیر زمین استخراج کند.

البته در رفتار اسلیم تناقضاتی نیز یافت می‌شود. او مدعی است که رقابت در کسب و کار را دوست دارد، ولی در تمامی مراحل جلوی این کار را سد می‌کند، با اینکه عاشق صحبت کردن درباره فن‌آوری است از کامپیوتر استفاده نمی‌کند و کاغذ و قلم را ترجیح می‌دهد. در حالی که در کاخ خود در مکزیکوسیتی پذیرای هر مهمان از رییس‌جمهوری سابق ایالات متحده، بیل کلینتون گرفته تا گابریل گارسیا مارکز نویسنده هست. در بسیاری از مسائل کوته فکر است، زیاد سفر نمی‌کند و با افتخار اظهار می‌کند که به جز مکزیک خانه‌ای ندارد. در کشور طرفداران فوتبال، او طرفدار بیس بال است و نیویورک یانکیز، قوی‌ترین تیم ورزشی است که مورد تشویق او قرار دارد. واقعیت این است که طریقه معاش اسلیم، این شخص دچار مرض بی خوابی که شب‌ها برای مطالعه تاریخ تا دیر وقت بیدار می‌ماند و علاقه خاصی به چنگیز خان مغول و راهبردهای نظامی فریب آمیزش دارد، چه در کسب و کار و چه در زندگی شخصی طرحی از مهار در منطقه‌ای است که تاجران بزرگ و پر زرق و برق آمریکای لاتین، مراکز تجاری فراوان خود را برپا می‌کنند و برای گردش و شکار به آفریقا پرواز می‌نمایند.از دیدگاه منتقدان، ترقی اسلیم حرف‌های زیادی درباره مشکلات عمیق مکزیک، از جمله فاصله بین فقیر و غنی دارد. آخرین رتبه‌بندی ملل متحد، مکزیک را در ردیف ۱۰۳ در بین ۱۲۶ کشور که از نظر مساوات سنجیده شدند، قرار داده است. باعث شگفتی است که اسلیم در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷، روزی ۲۷‌میلیون دلار به دست آورده است. در حالی که هم‌اکنون یک پنجم مردم مکزیک کمتر از دو دلار در روز درآمد دارند. البته در دست گرفتن انحصار کالاها مدت‌ها است که به صورت جزء لاینفک اقتصاد مکزیک در آمده است. با این تفاوت که در گذشته، سیاستمداران نقش ترمز تجارت‌های بزرگ را بازی می‌کردند تا اطمینان پیدا کنند که طبقه تجار هیچ تهدیدی برای قدرت ایشان ایجاد نمی‌کند، ولی در سال ۱۹۹۰ با خصوصی‌سازی قسمت اعظم اقتصاد مکزیک و با مرگ تدریجی حزب اتحاد انقلابی که تا سال ۲۰۰۰ به مدت ۷۱‌سال قدرت را در دست داشت، این کنترل سیاسی کمرنگ شد. ادواردو پرز موتا، رهبر مخالفان انحصار اقتصادی در مکزیک می‌گوید: «شگفت‌آور است که چگونه شرکت‌های بزرگ، مکزیک را اسیر کرده اند. این امر خطری جدی برای دموکراسی ما به شمار می‌رود، و در حال خفه کردن اقتصاد ما است.» بسیاری از مکزیکی‌ها همواره آرزوی خصوصی‌سازی را که در اوایل دهه ۱۹۹۰ شروع شد، در دل داشته‌اند تا شاید این امر ایجاد رقابت نموده قیمت‌ها را به طرز موثری پایین بکشد. اما آن آرزو به وقوع نپیوست. گریسون می‌گوید: «اسلیم یکی از کله گنده‌های مکزیک است که رشد کشور را به دلیل انحصارگرایی یا انحصار چندجانبه متوقف نموده است. اقتصاد مکزیک بسیار ناکارآ است و به خاطر وجود افرادی همچون اسلیم در حال از دست دادن وجهه رقابتی خود در مقابل سایر کشورها است.»

گفتنی است که صرفه‌جویی مشهور اسلیم ( او عادت دارد ساعت پلاستیکی ارزان قیمت خود را در نشست‌های تجاری به سایرین نشان دهد) تمامی شرکت‌هایش را در برگرفته است. او سال‌ها پیش مجموعه اصول اداری خود را برای مجموعه صنعتی‌اش، گروپو کارسو، نوشته است. یکی از این اصول بیان می‌کند: «در زمان شکوفایی اقتصادی به ریاضت ادامه بدهید، این امر به پیشرفت شرکت شتاب می‌بخشد و در زمان بحران جلوی نیاز برای تغییرات شدید را می‌گیرد.» مثالی از این امر این است که آمریکا مویل، یعنی بزرگترین عهده‌دار خدمات ارتباطات سیار در آمریکای لاتین، در محل یک کارخانه لاستیک‌سازی قرار دارد که بعدا تبدیل شده است.