غوغای «خنیا» گران

رهام وزیری

غروب پنج‌شنبه‌ای که گذشت، علاقه‌مندان موسیقی شاهد اجرای دیگری از گروه خنیا بودند. پری ملکی، خواننده نسلی که حالا دیگر می‌توان نام نسل قدیم را بر آن نهاد، به همراه گروهش که اکثر اعضای آن را نسل جدید نوازندگان موسیقی ایرانی تشکیل می‌دادند به تالار وحدت آمده بود تا در سالی که هنرمندان و اهالی موسیقی در اجرای کنسرت سنگ تمام گذاشته‌اند، او نیز پاسخگوی مخاطبان خود باشد. پری ملکی، از جمله کسانی است که با تلاش و علاقه شمع لرزان موسیقی بانوان را در تندباد روزگار روشن نگاه داشته است. برنامه‌ای که این بار گروه خنیا در دستگاه‌های چهارگاه و ماهور و آواز اصفهان ارائه کرد، به نسبت کارهای قبلی رنگ و حال و هوایی جدیدتر داشت. ترکیب ارکستر نیز در مقایسه با اجرای قبلی با تغییراتی همراه بود. پاره‌ای از این تغییرات برای افزایش توان گروه است و پاره‌ای دیگر حاصل جبری که بر سرپرست می‌رود.رفت‌وآمدهای ارکسترها در ایران در مقایسه با دیگر نقاط جهان بسیار زیاد است و همین مساله رسیدن به حس مشترک و درک بیان موسیقیایی اعضای گروه را از یکدیگر مشکل می‌کند که به طور حتم در کلیت کار اثرگذار خواهد بود.موسیقی را که گروه خنیا ارائه می‌کند، می‌توان حدفاصل موسیقی جدی یا همان دستگاهی مبتنی بر ردیف و موسیقی شیرین نوازی نام گذاشت. موسیقی که از یک سو به دنبال شنوندگان خاص نیست و از سوی دیگر به شدت از فروافتادن به ورطه موسیقی عامه‌پسند دوری می‌کند. از این رو است که در کنسرت گروه خنیا آواز حضور پررنگی ندارد و تنها به عنوان بخشی در میان تصانیف متعدد ارائه می‌شود. حضور کم‌رنگ آواز و کم‌توجهی به بداهه‌نوازی در اجرا که وجه تمایز موسیقی ردیفی ایران و نمایانگر قابلیت‌ها و ظرفیت‌های موسیقی دستگاهی ایران است، موجب شده تا برخی آنچه را که گروه خنیا ارائه می‌کند، در مقوله موسیقی جدی ایرانی به حساب نیاورند. با این حال کاری که گروه خنیا ارائه می‌کند، همواره با استقبال مخاطبان عمومی موسیقی روبه‌رو می‌شود و به قول بزرگی صحبت در مورد موسیقی خوب زیاد است؛ اما خرم آن نغمه که مردم بسپارند به یاد! گروه خنیا در حالی به روی صحنه تالار وحدت که پس از تالار رودکی مناسب‌ترین سالن برای اجرای موسیقی در ایران است، آمدند که فاروق کسمایی، حمیرا مظاهری، نیما نیک‌طبع و آوا ابویی، پری ملکی را به عنوان همخوان همراهی می‌کردند.گروه ده‌نفره خنیا در حالی به روی سن آمد که وجود یک پیانوی رویال در گوشه صحنه حاکی از آن بود که باید در انتظار نفر یازدهم نیز باشیم. اتفاقی که تا شروع پارت دوم برنامه به طول انجامید. بخش اول کنسرت به اجرای برنامه در دستگاه چهارگاه و آواز اصفهان اختصاص داشت. برنامه با تک‌نوازی سنتور پویاسرایی، نوازنده جوان سنتور آغاز شد. او پیش درآمد چهارگاه از ساخته‌های میلاد علیپور نوازنده تار گروه را اجرا کرد. اولین تصنیفی که گروه خنیا اجرا کرد، تصنیف «نگارا» از تصانیف قدیمی ایران بود. ارائه گروه خنیا برگرفته از روایتی بود که استاد عبدا.... خان دوامی، گنجینه تصنیف ایران، به یادگار گذاشته بود. ارائه یک پیش‌درآمد به صورت گروه نوازی می‌توانست فضای بهتری برای شروع تصنیف مهیا کند. در جایی که گروه قصد شروع برنامه را با تصنیف و بدون آواز دارد، اجرای تک‌نوازی پیش‌درآمد چندان نمی‌تواند برای مخاطب فضاسازی کند. تنظیم این قطعه را برای ارکستر مسلم علیپور نوازنده ۲۵ساله کمانچه گروه انجام داده بود.

بخش بعدی برنامه قطعه‌سازی «امید» اثر حمید بهروزی‌نیا بود. در این قطعه نوازندگان اندکی ناهماهنگ نشان دادند. در چند جای کار برخی سازها از نظر ضرب از بقیه عقب افتادند؛ اما ماحصل کار به گونه‌ای نبود که لطف اثر را از بین ببرد. پس از آن تصنیفی بر روی شعر «حیلت رها کن عاشقا» مولانا خوانده شد. چهار مضراب و پس از آن تصنیف «کشته یار» بر روی شعری از سیمین میرحسینی با مطلع «ای یار چه گویم که از عشق تو چونم» باز هم از ساخته‌های حمید بهروزی‌نیا اجرا شد. قطعه هم‌نوازی «هجوم» و تصنیف «در شاهوار» بر روی غزلی از مولوی با مطلع «باز آمد باز آمدم از پیش آن یار آمدم» پایان بخش اول کنسرت گروه خنیا بود.

بخش دوم اجرا به طور کامل به دستگاه ماهور اختصاص داشت. در این بخش آوا ابویی همخوان و نوازنده تار باس و جلال امیر پورسعید نوازنده رباب گروه را ترک کرده و در مقابل بردیا صدرنوری در پشت پیانوی بوزندورفر تالار وحدت قرار گرفت. بردیا صدر نوری از نوازندگان خوب پیانوی ایرانی است که می‌تواند از این ساز غربی حال و هوای ایرانی را بیرون بیاورد. پیش‌درآمد ماهور از ساخته‌های او آغازگر بخش دوم برنامه بود. با ورود پیانو به ترکیب ارکستر فضای ارائه موسیقی تغییر کرد. در این بخش تکیه گروه علاوه بر تصنیف بر روی قطعات حزبی بود. اجرای تصانیف دنیای من با شعری از اسماعیل نواب صفا و گلشن دل با شعری از ابوالقاسم حالت ساخته نصرا... زرین‌پنچه بسیار مورد توجه حاضران در سالن قرار گرفت. در پارت دوم شاهد دونوازی تار و کمانچه نیز بودیم که توسط برادران علیپور به اجرا درآمد. در دو نوازی آن گونه که باید و شاید سازها نتوانستند جوابگوی یکدیگر باشند و به اصطلاح صحنه را بگیرند. نیما نیک‌طبع نوازنده دف گروه خنیا، یکی از بهترین گروه در اجرای پنج‌شنبه بود. تسلط او در نواختن دف و دایره چندین بار تماشاگران را به تحسین واداشت؛ اما شاید جالب توجه‌ترین وجه اجرای گروه خنیا خود پری ملکی باشد. او چنان در اجرا غرق می‌شود که ناخودآگاه هر بیننده‌ای را به سوی خود جلب می‌کند. ملکی از رها کردن احساسش در هنگام خواندن دریغ نمی‌کند و همین مساله برگ برنده او نسبت به بسیاری از گروه‌های دیگر است. او همواره در طول اجرا با نگاه، با تک‌تک اعضای گروهش ارتباط برقرار می‌کند و همین مساله حسی مشترک را بین او و نوازندگان ایجاد می‌کند که در پایان رضایت شنوندگان را به همراه دارد.