بیست و ششم اکتبر سال ۲۰۰۷ میلادی قیمت هر بشکه نفت‌خام از مرز ۹۲‌دلار گذشت. این بالاترین رکورد قیمت در طول تاریخ نفت در عرصه تجارت جهانی بود و سبب شد تا نرخ رشد قیمت هر بشکه نفت از آغاز سال جاری تا به امروز به ۵۲‌درصد برسد. قیمت نفت از آغاز سال جاری تا به حال ۵۲‌درصد رشد کردو انتظار می‌رود روند افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی همچنان ادامه یابد و قیمت هر بشکه نفت‌خام از مرز ۱۰۰‌دلار بگذرد.

برخی بر این باورند که در صورت حل نشدن مساله هسته‌ای ایران در سطح بین‌الملل و بالا گرفتن مناقشات ایران و غرب در مورد برنامه هسته‌ای ایران، قیمت هر بشکه نفت‌خام به ۲۰۰‌دلار برسد که این بحرانی ویران‌کننده برای اقتصاد جهان خواهد بود.

البته وقوع این پیش بینی چندان محتمل نیست؛ زیرا سران هسته‌ای ایران در طی ملاقات‌های اخیر خود اخبار رضایت بخشی را به ایران آورده‌اند. اینان از موفقیت آمیز بودن مذاکرات هسته‌ای و حل شدن سهم زیادی از مسایل ایران در این عرصه خبر دادند که می‌تواند ثبات بیشتری به بازار نفت ببخشد.

از آنجا که خاورمیانه بیشترین حجم از ذخایر نفتی جهان را در خود جای داده است، تنش‌های سیاسی و اقتصادی این منطقه روی قیمت نفت تاثیر‌گذار است.تضعیف زیرساخت‌های اقتصادی کشورها یا بی‌ثباتی سیاسی در منطقه سبب می‌شود فرآیند تولید و استخراج نفت با اختلال مواجه شود و قیمت این محصول ارزشمند جهان افزایش یابد.

این بار نیز دلایل مختلفی برای افزایش قیمت نفت ذکر شده است که بیشترین آنها به کشورهای نفت خیز خاورمیانه ارتباط دارد.

از جمله دلایلی که برای صعود قیمت نفت ذکر شده است می‌توان به درگیری‌های‌ترکیه با کردهای شمال عراق،تنش بر سر مسائل هسته‌ای ایران در عرصه بین‌المللی، تحریم‌های جدید اقتصادی ایران از طرف دولت آمریکا، در گیری‌های کشور عراق و در نهایت تعرض جنگنده‌های اسراییلی به حریم هوایی لبنان که واکنش شدید نیروهای لبنانی را در پی داشت، اشاره کرد.

انتظار می‌رود بالا گرفتن در گیری بین‌ترکیه و عراق سبب تنزل حجم تولید این کشور شود. در این صورت کشور جنگ زده عراق که به تازگی اقدام به افزایش سطح تولید نفت خود کرده بود، دوباره وارد رکود بازار نفت می‌شود و توان تولید خود را از دست می‌دهد.

این تحول منفی در کشوری که سومین کشور بزرگ مالک ذخایر نفتی است و حجم ذخایر تایید نشده آن در مقایسه با دیگر کشورهای نفت‌خیز بیشتر است، می‌تواند تاثیر بسزایی روی بازار نفت بگذارد.

از طرفی‌ترکیه نیز مسیر انتقال نفت و گاز خاورمیانه به اروپا است و تزلزل سیاسی و یا جنگ در این کشور در روند انتقال تولیدات خاورمیانه به بازار مصرف، اختلال ایجاد خواهد کرد.

تنش‌های لبنان و اسراییل که با تعرض اخیر جنگنده‌های اسراییل به حریم هوایی لبنان، بیشتر نمایان شد نیز می‌تواند عاملی برای افزایش قیمت نفت باشد. البته کشورهای مذکور، مالکان منابع و ذخایر نفتی به شمار نمی‌آیند، ولی احتمال می‌رود بالاگرفتن تنش‌های این دو کشور سبب بی‌ثباتی خاورمیانه شود و به دنبال خود زمینه صعود قیمت نفت را فراهم آورد.

از طرفی کشورهای عضو اوپک که در جلسه قبلی تصمیم گرفتند برای پاسخگویی به نیاز جهان، ظرفیت تولید خود را ۵۰۰‌هزار بشکه در روز اضافه کنند، اعلام کردند در جلسه دسامبر سطح تولید را افزایش نخواهند داد. تصمیمات اوپک که ۴۰‌درصد از کل نفت جهان را تولید می‌کند، روی بازار نفت تاثیر‌گذار است.

مناقشات ایجاد شده در مورد برنامه هسته‌ای ایران و برآیند آن؛ یعنی تحریم برخی از سازمان‌ها و بانک‌های ایرانی از طرف ایالات متحده آمریکا و چند کشور هم پیمان با آن در زمره دلایلی است که برای افزایش قیمت نفت عنوان شده است.

البته تنزل بی‌سابقه ارزش‌دلار در بازارهای جهانی، اعلام تصویب کاهش نرخ بهره آمریکا در جلسه دسامبر سال جاری،کاهش تولید نفت در آمریکا بالاخص خلیج مکزیک و در نهایت نزدیک شدن به فصل سرما و افزایش تقاضای سوخت در سراسر جهان نیز در این رشد قیمت موثر است.

کاهش ارزش‌ دلار سبب شد تا قیمت تمام کالاهای مبادله شده به‌ دلار برای کشورهای خریداری‌کننده ارتقا یابد. از طرف دیگر سقوط ارزش ‌دلار در کنار کاهش مداوم نرخ بهره آمریکا، نشانی از ضعف اقتصادی این کشور است.

از آنجا که اقتصاد آمریکا سهم بزرگی از اقتصاد جهان را به خود اختصاص داده است، بحران اقتصادی آمریکا سبب تشدید بحران اقتصاد جهانی و حرکت آن به سمت رکود و به دنبال آن افزایش قیمت کالاهای استراتژیک می‌شود.

کاهش تولید نفت آمریکا در کنار عدم تمایل اوپک به افزایش حجم تولید و افزایش تقاضا با کاهش دمای هوا در اکثر نقاط جهان سبب برهم خوردن تعادل بازار نفت و افزایش قیمت شد.

برخی بر این باورند که افزایش قیمت نفت آسیب‌های زیادی به اقتصاد جهانی وارد می‌کند و برای تایید این نظریه خود به آمار رشد تولید ناخالص داخلی جهان، طی یک سال اخیر اشاره می‌کنند.

از آغاز سال ۲۰۰۷ میلادی تا به حال نرخ رشد تولید ناخالص داخلی جهان تنها ۱۳‌درصد بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کمتر است. مهم‌ترین مساله‌ای که باعث این نزول شد، تغییرات قیمت نفت بود که هزینه کلانی را به کشورهای مصرف‌کننده جهان تحمیل کرد. کشورهایی که اغلب در زمره صنعتی‌ترین و تاثیر‌گذارترین کشورها در عرصه جهانی هستند.

برخی دیگر از تحلیل‌گران، تاثیر رشد قیمت نفت روی اقتصاد را بسیار‌اندک می‌دانند. این دسته از اقتصاددانان به ایجاد سوخت‌های جایگزین در صنایع و ساخت ماشین‌های صنعتی و خودروهایی با حداقل مصرف سوخت اشاره می‌کنند و همین مساله را عاملی برای کاهش تاثیرات مخرب افزایش قیمت نفت روی اقتصاد می‌شمارند.

آمریکایی‌ها نیز برای تنزل تاثیر افزایش قیمت نفت روی اقتصاد خود به بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید روی آورده‌اند. از طرف دیگر برای اینکه افزایش قیمت نفت و به دنبال آن بنزین روی اقتصاد خانوارهای این کشور کمترین تاثیر را به‌جای بگذارد، اقدام به افزایش سطح دستمزدها در کشور کردند.

به گزارش دولت آمریکا قیمت هر گالن بنزین بعد از افزایش قیمت نفت در جهان به بیشتر از ۹/۲‌دلار رسید. با این قیمت هر خانوار آمریکایی برای پر کردن باک بنزین وسیله نقلیه خود هزینه گزافی باید صرف کند؛ ولی دولت برای کمتر کردن تاثیر این صعود قیمت، دستمزدها را با نرخی بسیار بالاتر افزایش داد.

بدون شک افزایش قیمت نفت در جهان به اقتصاد تک‌تک کشورها و در نهایت به اقتصاد جهانی آسیب‌های قابل توجهی وارد می‌کند که تمهیدات یک دولت و یک کشور نمی‌تواند با آن مقابله کند.

برای حل شدن بحرانی که هر روز بیشتر اقتصاد جهانی را در بر می‌گیرد باید همه کشورها دست به دست هم دهند و سیاستی جهانی تدوین کنند. در غیر این صورت بحران مالی، اعتباری و اقتصادی جهان را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد.