حمله به مرز‌میلیون دلاری‌ها
شهرام شریف
عکس :۹۹ سنت-آندریاس گورسکی، گران ترین عکس جهان
سال‌ها گذشته تا همگان باورشان شود عکس هم می‌تواند یک اثر هنری قلمداد شود. در آغاز بسیاری تصور می‌کردند تصویرنگاری موبه‌موی عکاسی از واقعیت اساسا نمی‌تواند خود یک بازنمایی هنری به شمار آید.

اما تغییر تعاریف هنر مدرن همگان را به این باور رساند که لزوما هر بازنمایی کاری هنری و فرآیند آن ایجاد اثر هنری نیست. با این حال عکاسی طی دهه‌های گذشته توانسته خود را به عنوان یک ابزار و محصول هنری به جهان بازشناسد و به همین نسبت آثار آن در حراجی‌های گوناگون به فروش رود. هر چند هنوز قیمت آثار ارائه شده عکاسی در حراجی‌ها قابل مقایسه با آثار حجمی‌و نقاشی و حتی میزان فروش آنها نیست، اما طی چند سال اخیر رکوردهای مربوط به فروش اثار عکاسی بارها در حراجی‌ها جابه جا شده و تنها طی چند سال اخیر سه عکس بالای یک‌میلیون دلار قیمت‌گذاری شده و به فروش رفته‌اند و میزان فروش عکس‌های با قیمت متوسط طی دو سال اخیر در حراجی‌ها بیش از ۴۰‌درصد افزایش‌یافته است که این موضوع نشان‌دهنده توجه بیشتر بازار هنر به عکس است.
1 - 99 سنت قیمت: 3‌میلیون و 340هزار دلار
برخلاف نقاشی که بر صدرنشینان جدول گران‌قیمت‌ترین آثار آنان،‌ سال‌ها است از این کره خاکی رخت بربسته‌اند،‌ در هنر عکاسی گران‌قیمت‌ترین اثر مربوط به آندریاس گورسکی یک عکاس آلمانی است که در سال ۱۹۵۵ در لایپزیک به دنیا آمده و اثر به ظاهر شلوغش تحت عنوان «۹۹ سنت» حال به عنوان گران‌ترین اثر عکاسی فروخته شده در جهان به شمار می‌آید. «۹۹ سنت» که بعضی اوقات به همراه ۱۹۹۹ نیز به کار می‌رود،‌ و ترکیب رقمی‌عجیبی را ایجاد می‌کند که بی‌شباهت با فضای خود عکس نیست. اثر اول جهان از نظر قیمت،‌ برخلاف تصور همه از یک سوپرمارکت و یک فضای بسیار عادی عکسبرداری شده و در جایی که اجناس مختلف و رنگارنگ روی قفسه‌ها به چشم می‌خورد در حالی که قیمت همه آنها ۹۹ سنت است. عکس که گفته می‌شود ویرایش شده و پرسپکتیو آن تا اندازه‌ای بیشتر شده،‌ در هفتم فوریه سال ۲۰۰۷ در حراج ساتربی نیویورک ۳‌میلیون و ۳۴۰هزار دلار به فروش رفت که این سومین باری بود که یک عکس در حراجی‌ها بیش از ۲‌میلیون دلار به فروش می‌رفت که از قضا بار دوم نیز مربوط به نسخه دیگری از همین عکس می‌شد که در ماه مه سال قبل از آن (۲۰۰۶) به قیمت ۲‌میلیون و ۲۵۰هزار دلار به فروش رسیده بود.


۲ - تالاب - نورماه قیمت : ۲‌میلیون و ۹۲۸‌هزار دلار
یکی از نخستین عکس‌های موجود که در سال 1904 توسط ادوارد اشتیخن عکسبرداری شده و برای مدت‌ها عنوان گران‌قیمت‌ترین عکس را یدک می‌کشید. عکس منظره یک دریاچه را نشان می‌دهد که نور ماه در‌هاله‌ای رنگین از لابه‌لای درخت‌ها روی سطح دریاچه منعکس شده است. در این عکس در حالی رنگ به چشم می‌آید که عکاسی رنگی تازه سه سال بعد از آن یعنی از سال 1907 آغاز شد همین موضوع شاید ارزش این عکس را به عنوان نخستین عکس رنگی جهان افزایش داده است.
اشتیخن از لایه‌های مختلفی از ماده حساس برای ایجاد این رنگ در عکس خود بهره گرفته بود. او سه نسخه از این عکس چاپ کرد که به جز نسخه فروخته شده در حراجی ساتربی سایر نسخه‌ها در کلکسیون موزه‌ها قرار دارد.






۳ - بدون عنوان (‌کابوی) قیمت : ۱‌میلیون و ۲۴۸‌هزار دلار
هنوز خیلی‌ها دقیقا نمی‌دانند که چرا عکس کابوی ریچارد پرنس ناگهان به قیمتی بالای یک‌میلیون دلار در حراج کریستی فروخته شد، اما این قیمت در سال 2005 این عکس را هم اکنون در رتبه سومین عکس گران‌قیمت جهان قرار داده است. عکس احتمالا حدود 1989 عکسبرداری شده و به نظر یک عکس اورجینال به شمار نمی‌رود، اما عکس در واقع بخشی از تبلیغ مارلبورو است. عکاس علاقه بسیاری به عکاسی تبلیغات برای مجلات داشت و در دهه هفتاد کارهای مختلفی را در این زمینه ارائه داد.


4 - معبد ژوپیتر آتن قیمت : 922‌هزار دلار
فهم این که عکس قدیمی‌از یک اثر تاریخی می‌تواند به عنوان یک اثر گران‌قیمت مطرح شود، چندان دشوار نیست. معبد ژوپیتر آتن توسط عکاس فرانسوی ژوزف فیلبرت گیرالت پرانگی در سال ۱۸۴۲ عکسبرداری شده و در حراج سال ۲۰۰۳ کریستی لندن به قیمت ۹۲۲‌هزار دلار فروخته شد. شاید یکی از دلایل چنین قیمتی برای این عکس این باشد که احتمال داده می‌شود این عکس قدیمی‌ترین عکس از این معبد باشد.


۵ - The Great Wave, Sete قیمت :‌۸۳۸‌هزار دلار
هنوز مشخص نیست دقیقا چه چیزهایی ممکن است یک اثر را برجسته و اثر دیگری که لزوما همان مشابهت‌ها را دارد، بی‌اهمیت سازد. یک عکس ساده سیاه و سفید از امواج و منظره‌ای از ابر می‌تواند بدون دلیل خاصی ناگهان تا هشتصد هزار دلار به فروش رود. این قیمت برای این عکس گوستاو لوگری در حراج ساتربی لندن در سال 1999 به دست آمد. اما شاید آنچه این عکس گوستاو لوگری را برجسته کرده این است که شاید او نخستین عکاسی باشد که در عکاسی منظره می‌توانست اختلاف نوری میان زمین و آسمان را با استفاده از تمهیدی در عکاسی اصلاح کند. او برای این منظور یک نگاتیو برای دریا و یک نگاتیو برای آسمان تهیه کرد و تکنیکی را به کار برد که امروزه به آن کولاژ گفته می‌شود. امروزه البته برخی نرم افزارهای ویرایش عکس به راحتی اختلاف نوری زمین و آسمان (‌یا زمین و دریا) را به شکل قابل توجهی کاهش می‌دهند.