آنها با دهان می‌نوازند

رهام وزیری

صف طویلی از تماشاگران در جلوی گیشه مرکز موسیقی سکوئنس‌هال در کالیفرنیا کشیده شده است. علاقه‌مندان به موسیقی مشتاقانه در انتظار ورود به سالن هستند. قرار است یکی از اولین کنسرت‌های موسیقی سبک «بیت‌باکس» در این سالن برگزار شود. بیت‌باکس هنوز نامی ناآشنا حتی برای بسیاری از طرفداران پروپاقرص سبک‌های جدید موسیقی است. هنوز هیچ سی‌دی یا دی‌ودی‌دی بیت‌باکس به بازار نیامده است و دسترسی به آهنگ‌های آنها از طریق دانلود از اینترنت و دست به دست شدن در گوشی‌های تلفن‌همراه انجام می‌گیرد. وارد سالن که می‌شوید با منظره‌ای روبه رو هستید که کمتر به صحنه برگزاری یک کنسرت موسیقی می‌خورد. روی سن آمفی‌تئاتر تنها چند پایه میکروفون و لامپ‌های فلاش رنگی قرار داده شده است. از هیچ ساز و وسیله موسیقی خبری نیست. کنسرت شروع می‌شود در حالی که همچنان هیچ سازی خواننده را همراهی نمی‌کند...

بیت‌باکس نام سبکی جدید و البته جنجال‌ساز در عرصه موسیقی است که حرفش از سال‌های پس از شروع قرن بیست و یکم بر سر زبان افتاد. هرچند نزدیک به دو سال است که رشد خود را در میان هواداران موسیقی آغاز کرده است. بیت‌باکس از هیچ وسیله‌ای برای تولید آهنگ و موسیقی استفاده نمی‌کند. از قبل سبک‌هایی بوده‌اند که بر یک ساز استوار شده‌اند اما اینکه از هیچ سازی برای اجرای موسیقی استفاده نشود چیزی است که بیت‌باکس را از جمیع سبک‌های موسیقی متمایز می‌کند. در بیت‌باکس همه چیز حول محور خواننده گروه که به آن بیت‌باکسر می‌گویند دور می‌زند. بیت‌باکسر با دهان خود هم آواز را می‌خواند و هم اینکه موسیقی را اجرا می‌کند. کلیه اصوات بیس، زیر و آرپژها از طریق خواننده و با دهان اجرا می‌شوند. برخی گروه‌ها دو یا چند نفره به اجرای برنامه می‌پردازند و یکی نقش خواننده را برعهده می‌گیرد و نفرات دیگر موسیقی ترانه را اجرا می‌کنند، البته آن هم با دهان اجرا می‌شود. درست همین‌جا است که اختلاف‌ها نیز آغاز می‌شود. نوازندگان و خوانندگان دیگر سبک‌ها که به طور معمول از آلات موسیقی استفاده می‌کنند، اصلا بیت‌باکس را به عنوان یک سبک موسیقی قبول ندارند. آنها می‌گویند که بیت‌باکس بیشتر سبکی از تقلید صدا است که با توجه به توانایی حنجره بیت‌باکسرها ارائه می‌شود. باب دیلن، خواننده برجسته آمریکایی در مورد بیت باکسرها عقیده محافظه‌کارانه‌ای دارد. او در این مورد می‌گوید که بیت‌باکسر‌ها به طور حتم هنرمند هستند چرا که می‌توانند اصوات فوق‌العاده‌ای را با دهان خود اجرا کنند. باب دیلن که با شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی در این مورد صحبت می‌کرد، پس از اینکه از او پرسیده شد آیا بیت باکسرها هنرمند موسیقی هستند یا نه، شانه‌هایش را بالا انداخت و لبخند زد. یکی دیگر از ایرادهای وارد شده بر بیت باکس عدم داشتن روش‌شناسی در ساختن آهنگ‌ها است و همچنین عدم داشتن روش مدونی برای آموزش. تقریبا نمی‌توان توالی آهنگ‌های بیت باکس را به خط نت درآورد و یا به کسی آموزش داد. هر بیت باکسری با توجه به توانایی حنجره خود تنها می‌تواند بخشی از آهنگ‌ها را اجرا کند.

اما بیت باکسر‌ها نیز برای خودشان حرف‌هایی دارند. آنها از اینکه به آنها مقلد صدا و هنرمند حنجره گفته شود، بسیار خشمگین می‌شوند. دنی فرون یک بیت باکسر ۲۳ساله که برای شرکت و اجرا در جشنواره کالیفرنیا در سکوئنس هال حضور پیدا کرده عقیده دارد که بیت باکس سبکی از موسیقی است و همه شاخصه‌های یک موسیقی را دارد. او می‌گوید وقتی شما زنجیره‌ای از اصوات منظم و غیرگوش خراش را تولید می‌کنید، در واقع موسیقی ایجاد کرده‌اید. این مهم نیست که این زنجیره منطقی را با ساز یا با دهان یا هر چیز دیگری ایجاد می‌کنید.

بیت باکسرها برای جا انداختن هنر خود تلاش فراوانی می‌کنند. برگزاری جشنواره و همایش و کنسرت‌های دانشجویی گوشه‌ای از این تلاش‌ها است. آنها اگر چه تنها چند سال است که به فکر مدون کردن هنر خود افتاده‌اند، اما سابقه بیت‌باکس به دهه هفتاد میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی که گروه‌های موسیقی در نیویورک به فکر افتادند تا جایگزینی برای آلات گران قیمت موسیقی پیدا کنند. آنها چون پول خرید وسایل موسیقی چند ده هزار دلاری را نداشتند با استفاده از وسایل مختلف یا دهان شروع به تولید موسیقی کردند. واژه بیت باکس نخستین بار در کوچه‌های نیویورک دهه ۷۰ رواج پیدا کرد. اما برای اینکه به یک سبک موسیقی تبدیل شود، نزدیک به ۳دهه زمان لازم بود. پایگاه اینترنتی بیت‌باکسرها تا دو سال پیش دوهزار عضو داشت اما اکنون تعداد اعضای آن از ۴۶هزار نفر گذشته است.

پیش‌بینی می‌شود بیت باکسرها با مخالفت شرکت‌های تولیدکننده آلات موسیقی روبه‌رو شوند چرا که همه‌گیر شدن سبک بدون ساز آنها می‌توان زیان‌هایی را برای شرکت‌های تولیدکننده به همراه داشته باشد.