مجلس هشتم چگونه بر خود نظارت می‌کند؟

پیشنهاد نظارت مستمر شورای نگهبان بر نمایندگان مجلس رای نیاورد

دنیای اقتصاد- ملیحه ابراهیمی: مجلس بالاخره روز گذشته بررسی «طرح نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان» را آغاز کرد و پس از تلاشی طولانی موفق به تصویب تنها یک ماده از این طرح ۱۲ ماده‌ای شد. براین اساس، نمایندگان مصوب کردند که هیات هفت نفره‌ای متشکل از یکی از نواب رییس، یک نفر از اعضای کمیسیون قضایی، یک نفر از کمیسیون اصل ۹۰ و ۴ نفر از سایر نمایندگان، بر رفتار نمایندگان نظارت کنند.

به نظر می‌رسد پس از تصویب نهایی، «قانون نظارت مجلس بر نمایندگان» لازم‌الاجرا باشد، اما آیا اجرایی شدن این قانون به مجلس هشتم می‌رسد یا این قانونی است که مجلس هشتمی‌ها برای مجلس نهم می‌نویسند؟

ایده تدوین طرحی برای نظارت مجلس بر مجلس، زمانی شکل گرفت که مقام معظم رهبری در دیدار با نمایندگان در خرداد ماه ۸۹، نمایندگان را ملزم کردند که سازوکاری نظارتی برای مجلس و نمایندگان تعریف کنند.

پس از آن، نمایندگان در خردادماه سال ۸۹ به تدوین طرحی برای نظارت مجلس بر نمایندگان پرداختند که این طرح به دلایل مختلف از جمله «کارشناسی نبودن» و «ناپخته بودن» نتوانست در صحن علنی مطرح شود و پس از چند بار بررسی در کمیسیونی که برای این کار تشکیل شده بود، بالاخره اردیبهشت ماه ۹۰ کلیات آن تصویب شد و روز گذشته مجلس بررسی جزئیات را آغاز کرد.

از سوی دیگر، مجلس هشتم نیز به دلیل تاخیر در بررسی «طرح نظارت مجلس بر نمایندگان» بارها و بارها مورد انتقاد رسانه‌های اصولگرا قرار گرفته بود.

تلاش ۱۰۰ دقیقه‌ای مجلس

نمایندگان مجلس صبح روز گذشته در آغاز جلسه علنی به ریاست علی لاریجانی، پس از تلاش یک ساعت و ۴۰ دقیقه‌ای برای تصویب یک ماده از طرح نظارت بر نمایندگان، به دلیل وجود پیشنهادهای زیاد از سوی نمایندگان که البته هیچ یک به نتیجه‌ای نرسید، این طرح را ناتمام گذاشتند. اما ادامه بررسی این طرح مجددا پس از شنیدن نطق‌های میان دستور نمایندگان با ریاست محمدرضا باهنر که مدیریت ادامه جلسه را بر عهده داشت، از سر گرفته شد. تلاش مجدد مجلس به تصویب یک ماده از این طرح ۱۲ ماده‌ای منجر شد.

کلیات این طرح اردیبهشت سال ۹۰ در مجلس به تصویب رسید و به دلیل وجود ابهاماتی در این طرح با تشخیص هیات رییسه مجلس برای رسیدگی شور دوم به کمیسیون مشترک ارجاع شد.

براساس اظهارات محمد دهقانی، عضو هیات رییسه مجلس این طرح ۴ بار مورد بازبینی قرار گرفته است و روز گذشته مجددا برای بررسی جزئیات در صحن علنی مجلس مطرح شد.

ترکیب هیات نظارت بر نمایندگان

نمایندگان مجلس در جلسه روز گذشته با تصویب ماده یک طرح نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان ترکیب ۷ نفره هیات نظارت بر نمایندگان را مشخص کردند.

مجلس ماده یک طرح نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان را بدون تغییر به تصویب رساند.

طبق این ماده به منظور حفظ شان و منزلت نمایندگان و نظارت بر آنها در ابتدای هر دوره مجلس شورای اسلامی و حداکثر سه ماه پس از انتخاب هیات رییسه دائمی، هیات نظارت مرکب از افراد زیر برای همان دوره تشکیل می‌شود:

الف- یکی از نواب رییس به انتخاب هیات رییسه

ب- یک نفر از اعضای ثابت کمیسیون اصل ۹۰ به انتخاب مجلس

پ- یک نفر از اعضای کمیسیون قضایی و حقوقی به انتخاب مجلس

ت- ۴ نفر از سایر نمایندگان به انتخاب مجلس

براساس تبصره یک این ماده، هیات رییسه مکلف است برای ثبت نام متقاضیان عضویت در هیات یک هفته مهلت تعیین نماید.

در تبصره دو نیز آمده است: هیات رییسه مجلس از بین داوطلبان کمیسیون‌های یاد شده و نمایندگان مجلس به جز اعضای هیات رییسه شش نفر را انتخاب و به مجلس معرفی می‌نماید.

در ادامه این ماده آمده است:ملاک انتخاب در هر صورت رای اکثریت مطلق نمایندگان حاضر در مجلس است و در صورت عدم انتخاب افراد دیگری توسط هیات رییسه معرفی می‌شوند.

ماده یک طرح نظارت بر نمایندگان در حالی تصویب شد که تابلوی اعلام رای، رای نمایندگان مجلس به این ماده را به نمایش نگذاشت، اما در گفت‌وگوی خبرنگاران با محمد دهقانی عضو هیات رییسه مجلس مشخص شد نمایندگان با ۱۱۸ رای موافق از ۱۹۷ نماینده حاضر در مجلس ماده یک را به تصویب رساندند.

پیشنهاد تغییر نام طرح

پیشنهادهای جدید برای تغییر نام طرح نظارت بر نمایندگان تصویب نشد. مهدی کوچک زاده و حمید رسایی نمایندگان تهران در پیشنهادهای خود خواستار تغییر عنوان طرح نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان به طرح نظارت بر مجلس و رفتار نمایندگان بودند.

محمد دهقانی عضو هیات رییسه مجلس، اما در مخالفت با این پیشنهاد گفت: برخی خواستار نظارت دستگاهی از بیرون مجلس بر مجلس و نمایندگان هستند، اما کمیسیون مشترک طرح نظارت مجلس بر امور نمایندگان خواستار تشکیل کمیته‌ای از درون مجلس برای نظارت بر رفتار نمایندگان بود و در همین راستا طرح نظارت مجلس بر امور نمایندگان را مورد بررسی قرار داد.

وی افزود: کمیسیون اصل ۹۰ طبق آیین نامه داخلی مجلس موظف به نظارت بر مجلس است.

علی ادیانی راد، نماینده مردم قائم شهر به عنوان موافق این پیشنهاد به فرمایشات اخیر رهبر انقلاب در جمع نمایندگان استناد و اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب خواستار نظارت جداگانه‌ای بر مجلس و بر نمایندگان بودند. این پیشنهاد با مخالفت نمایندگان مجلس به تصویب نرسید.

لاریجانی: مرتب از سخنان رهبری نقل نکنید

علی لاریجانی رییس مجلس در واکنش به اظهارات ادیانی راد گفت: شما مرتب از مقام معظم رهبری نقل می‌کنید، اما اگر ایشان نظری داشته باشند به صورت علنی اعلام می‌کنند.

وی افزود: رهبر معظم انقلاب خواستار تصویب سازوکار درونی برای نظارت بر رفتار نمایندگان بودند شما نباید مرتب از ایشان نقل کنید؛ زیرا آنچه من فهمیدم از فرمایشات رهبری با آنچه شما می‌گویید یکسان نیست.

لاریجانی با تاکید بر اینکه نمایندگان نباید در سخنان خود مرتب از سخنان رهبر معظم انقلاب نقل کنند، یادآور شد: نمایندگان می‌توانند به عنوان موافق یا مخالف درباره طرح یا لایحه ای سخن بگویند، اما نباید تمام بارمطلب خود را به نقل از سخنان مقام معظم رهبری تعیین کنند.

رد نظارت مستمر شورای نگهبان بر مجلس

مهدی کوچک‌زاده نماینده تهران همچنین پیشنهاد دیگری مبنی بر جایگزین شدن ماده یک داشت.

براساس این پیشنهاد وی خواست که «به منظور حفظ شان و منزلت مجلس و نمایندگان، نظارت شورای نگهبان که مرجع تایید صلاحیت نامزدهای نمایندگی است در طول دوره نمایندگی نیز نسبت به نمایندگان استمرار ‌یابد تا در صورت وقوع رفتار خلاف شئون نمایندگی مراتب توسط شورای نگهبان به منظور اتخاذ تصمیم به مجلس اعلام شود.»

کوچک زاده در دفاع از این پیشنهاد با اشاره به اینکه موارد متعددی از تخلفات مجلس از آیین‌نامه داخلی وجود دارد که به دلیل برخی ملاحظات تا کنون مطرح نشده است، گفت: مثل اینکه مجلس موظف است عملکرد خود در بودجه سالانه را در کمیسیون برنامه و بودجه بررسی کرده و به اطلاع نمایندگان برساند، اما تا کنون چنین گزارشی به نمایندگان نرسیده است.

وی افزود: مجلس در راس امور است، برای حفظ شان در راس بودن مجلس امکان نظارت هیچ قوه‌ای بیرون از مجلس بر قوه مقننه وجود ندارد؛ مگر ولایت فقیه. اما شورای نگهبان به عنوان رابط و واسط ولایت می‌تواند نظارت مستمر در مجلس داشته باشد.

لاریجانی در توضیح پیشنهاد کوچک‌زاده گفت: رهبری فرمودند در درون مجلس خودتان سیستم نظارتی داشته باشید، شورای نگهبان نیز نهادی بیرون از مجلس است. کوچک‌زاده در واکنش به اظهارات لاریجانی گفت: ما شورای نگهبان را از خود مجلس می‌دانیم، باید این پیشنهاد به رای نمایندگان گذاشته شود.

علی اصغر یوسف نژاد نماینده ساری در مخالفت با این پیشنهاد گفت: این پیشنهاد نوعی دخالت در وظایف شورای نگهبان و قانون اساسی است و ما را از هدف اصلی دور می‌کند.

موسی قربانی سخنگوی کمیسیون مشترک بررسی طرح نظارت بر نمایندگان نیز با اعلام مخالفت کمیسیون با این پیشنهاد گفت: در فرمایشات مقام معظم رهبری نیز بر نظارت از درون مجلس تاکید شده بود.

وی افزود: در ماده ۴ طرح نظارت بر نمایندگان ۱۲ مورد مجازات وجود دارد که تنها یک موردش به شورای نگهبان بر می‌گردد که بررسی صلاحیت نمایندگان است.

این پیشنهاد نیز با مخالفت نمایندگان در صحن علنی مجلس به تصویب نرسید.