مطالبات جامعه بهداشت و درمان در دولت چهاردهم محقق می‌شود؟
پرستاران بین زمین و آسمان
اکنون بعد از گذشته دو ماه محمدرضا ظفرقندی می‌گوید: «مقدار زیادی از مطالبات پرستاران در زمینه اضافه‌کاری پرداخت شده است.» حال باید دید که شرایط در جامعه پرستاری چگونه است. آیا آنها می‌توانند به آینده امیدوار باشند. آیا از آمار مهاجرت سالانه ۲ هزار پرستار کم می‌شود؟ آیا ۵۰ هزار پرستار فارغ‌التحصیل سالانه به جامعه پرستاری ایران می‌پیوندند؟ آیا پرستارانی که در اسنپ کار می‌کنند، حاضرند دوباره به بیمارستان‌ها برگردند؟ به جز مطالبات پرستاران یکی دیگر از چالش‌برانگیزترین مطالب مطرح شده در جامعه، بحث سهمیه‌بندی رشته‌های پزشکی بود که باید دید آیا این مطالبه مردمی به نتیجه می‌رسد؟ بر اساس آخرین خبرها، ۱۸۰۰ دانشجوی ایرانی فقط در یکی از دانشگاه‌های غیرمجاز روسیه پزشکی می‌خوانند و بسیاری در آرزوی تحصیل در رشته پزشکی از ایران مهاجرت می‌کنند.
در حیاط هیات دولت چه گذشت؟
پرسش و پاسخ‌ها در حیاط هیات دولت حکایت از آن دارد که تحرکاتی برای برآورده‌کردن مطالبات پرستاران در جریان است. ظفرقندی در زمینه پاسخ‌گویی به مطالبات پرستاران می‌گوید: «هم برای پرستاران و هم شرکت‌های تولیدی دارو از صندوق ذخیره ارزی و هم از دولت و بیمه مطالباتی که مدت‌ها به تعویق افتاده بود، بخش عمده‌ای پرداخت شده است.» منظور او بیشتر مطالبات پرستاران در زمینه اضافه‌کاری بود که در حدود هفت ماه از ۱۴۰۲ باقی مانده و پرداخت نشده بود.
وزیر بهداشت این نوید را هم می‌دهد: «در زمینه دارویی هم به همین شکل عمل شده و بخشی از مطالبات پرداخت شده و بقیه نیز به همین ترتیب پرداخت می‌شود.» ظفرقندی درباره تامین ارز داروهای کمیاب برای بیماری‌های صعب‌العلاج می‌گوید: «برنامه دولت این است که در این زمینه تامین ارز برای داروهایی که مواد اولیه آن وارداتی است، صورت گیرد و برای داروهایی که در داخل تولید می‌شود نیز تامین لازم انجام شود و سعی می‌کنیم در این زمینه کمبود زیادی نداشته باشیم.»
وزیر بهداشت همچنین از افزایش حقوق دستیاران و کارورزان پزشکی از ابتدای مهر ماه سال جاری خبر می‌دهد: «افزایش حقوق دستیاران و کارورزان پزشکی متاهل نسبت به مجردها بیشتر است. پس از افزایش حقوق دستیاران و کارورزان، حقوق این افراد در برخی از رشته‌های تخصصی و فوق‌تخصصی به ۲۵ میلیون تومان رسیده است. افزایش حقوق کنونی دستیاران و کارورزان پزشکی، یک افزایش قابل‌توجه است.» او درباره وضعیت اضافه حقوق دستیاران و کارورزان پزشکی مجرد می‌گوید: «دریافتی دستیاران پزشکی با افزایش حقوق، حدود ۱۹ میلیون تومان است. همچنین دریافتی کارورزان مجرد نیز حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یافته است.» ظفرقندی همچنین از افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی حقوق کارورزان پزشکی می‌گوید منوط به تاهل یا مجرد بودن آنها.
جامعه پرستاری در وضعیت معلق
جامعه پرستاری اما به نظر می‌رسد هنوز نتوانسته است به مطالبات خود دست پیدا کند. چراکه بسیاری از نتیجه‌گیری‌ها پشت درهای بسته مانده. یکی از فعالان پرستاری که نخواست نامش آورده شود، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «هنوز معلوم نیست؛ کمیته پرستاری که در مجلس قرار بود تشکیل شود به کجا رسیده و در حال حاضر کدام یک از مطالبات پیگیری شده است.» بحث اصلی که او با توجه به صحبت‌های اخیر وزیر بهداشت مطرح می‌کند، این است: «ما واقعا نمی‌دانیم که تا کنون چه تصمیماتی گرفته شده و قرار است چه کار‌هایی برای رفع مشکلاتی که در ادوار مختلف ایجاد شده، صورت بگیرد. بنابراین نمی‌توان به راحتی قضاوت کرد.»
او از مسوولان وزارت بهداشت می‌خواهد که در این زمینه شفاف‌سازی کنند و اطلاعات دقیقی در اختیار جامعه پرستاری قرار دهند که در سال‌های گذشته به‌شدت زخم‌خورده شده‌اند. به گفته این فعال پرستاری همچنان تصاویری از اعتراضات پرستاران منتشر می‌شود، به عنوان مثال تعدادی از پرستاران جلوی دانشگاه علوم پزشکی در اصفهان تحصن کرده‌اند. حتی یک هفته پیش هم‌اندیشی درباره مطالبات پرستاری در تبریز برگزار شد که بسیاری از پرستاران در آن شرکت نکردند. چرا که همچنان دلسرد و نگرانند.» او بر این باور است که «تحرکاتی در حال انجام است اما این فقط ۱۰ درصد مطالبات پرستاران به شمار می‌رود و هنوز اتفاقاتی که مورد توجه و خواست آنها بود به وقوع نپیوسته است. به عنوان مثال جذب نیرو صورت نگرفته است یا حداقل برنامه‌ای که در آن عنوان شود قرار است این مشکل حل شود.»
پرداختی‌ها مربوط به معوقه‌های اجباری است
در همین زمینه به سراغ محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستاری رفتیم. او به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «در واقع بخشی از پرداختی‌هایی که تاکنون صورت گرفته مربوط به معوقه‌های اضافه کاری اجباری بوده است. لازم به یادآوری است، این اضافه‌کار اجباری خلاف میل پرستاران بوده است آنها ۸۰ ساعت کار کردند برای یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و همین مبلغ ناچیز هم چندین ماه است پرداخت نشده بود.» او مساله اساسی را مربوط به نحوه اجرای معوقه‌ها می‌داند: «این معوقه‌ها بر اساس تعرفه‌گذاری صورت نگرفته است. در واقع یکی از مطالبات اصلی پرستاران اجرای کامل خدمات پرستاری است که در سال ۱۳۸۶ به تصویب مجلس رسیده.
پس از تصویب هم هر سه قوه، مقننه، قضائیه و مجریه مکلف شدند که این قانون را اجرایی کنند. در سال ۸۸ بار دیگر در برنامه ششم بر اجرایی شدن این قانون تاکید شد، اما هیچ کدام از این قوانین به مرحله اجرایی شدن نرسید و فقط در سال ۱۴۰۱ یک شبحی از این قانون را اجرا کردند که به نظر من کاملا بی‌پایه و اساس بود. نه مبنای کارشناسی داشت، نه قانونی.» او تاکید می‌کند: «هیچ‌کدام آن چیزی نبود که جامعه پرستاری انتظار داشت و حتی ۵ شاخص ارزش‌گذاری در نظر گرفته نشد؛ شاخصه‌هایی همچون میزان خطر برای پرستار، میزان خطر برای بیمار، میزان زمانی که پرستار برای مریض می‌گذارد و اینکه چه کسی با چه پوزیشن و مدرکی خدمات ارائه می‌دهد.»
اگر مدیران قبلی کارآمد بودند، اتفاقات اخیر نمی‌افتاد
شریفی‌مقدم می‌گوید: «همه گروه‌ها به جز پرستاری کتاب ارزش‌های نسبی دارند که در آن نزدیک ۱۰ هزار خدمت ارزش‌گذاری شده است. مساله اینجاست که این کتاب هنوز برای پرستاران تدوین نشده است. شاخص‌ها محاسبه نشده است. مریضی که روی یک تخت می‌خوابد و پنج، شش نفر از پرستار تا سرپرستار درگیر آن هستند همه با هم ۲۷۰ هزار تومان دریافت می‌کنند. تازه ۱۴ درصد از این مبلغ هم در اختیار رئیس بیمارستان قرار می‌گیرد. این رقم بسیار کمی است و وقتی بین پرستاران توزیع می‌شود نهایت می‌شود ۲ تا ۳ میلیون. این برای گروه جراحی که ۵ تا۶ نفر باشند، کاملا متفاوت است. در این گروه پزشک معمولا چند صد میلیون دریافت می‌کند و پرستار نهایت ۲ یا ۳ میلیون. خب این عادلانه نیست و بارها گفته شده که طبق قانون باید در آن تجدیدنظر شود.»
دبیرکل جامعه پرستاری تاکید می‌کند که این رقم بسیار پایین است و اصل این موضوع است که مورد اعتراض پرستاران قرار گرفته و واقعیت این است که این شیوه یک حرف بیشتر ندارد. اینکه وزارت بهداشت دارد به حقوق واقعی آنها بی‌توجهی می‌کند.» او می‌گوید که آینده را قضاوت نمی‌کنیم، اما یک شیفت اضافه کاری می‌شود؛ ۱۵۰ هزار تومان یعنی حتی پول ایاب و ذهاب پرستار هم نمی‌شود. این گرفتاری‌ها مربوط به امروز و دیروز نیست و همه در ادوار گذشته ایجاد شده است. با این وجود ما همچنان نگران هستیم.» شریفی‌مقدم می‌گوید: «دو ماه است که آقای ظفرقندی آمده‌اند، اما هنوز تغییر و تحولات اتفاق نیفتاده‌اند. مشکلات ما همه مربوط به ناکارآمدی مدیران قبلی است. روسای دانشگاه‌ها و معاونان وزارتخانه. در واقع پرستاران منتظر تغییر و تحول این افراد هستند. آنها دیگر انگیزه‌ای ندارند و سوالشان این است که این تعلل برای تغییر از چه روست؟ اگر قرار بود این مدیران مشکلات پرستاری ایران را حل کنند که پرستاران مجبور نمی‌شدند اعتراض کنند.»
۵۰ هزار پرستار در خانه مانده‌اند
او همچنین معتقد است که روند مهاجرت همچنان ادامه دارد، اما هنوز هم کانال رصد مشخصی برای آن وجود ندارد. وقتی پرستاری می‌تواند مهاجرت کند و در اروپا حدود ۴ هزار یورو، در استرالیا ۵ هزار دلار و عمان ۲هزار دلار بگیرد؛ چرا نباید برود و دریافتی‌اش باشد ۲۰۰ دلار. واقعیت این است که منطق حکم می‌کند مهاجرت کنند. اصلا خیلی‌ها در کنکور پرستاری شرکت می‌کنند تا آماده برای مهاجرت شوند.» او تاکید می‌کند که فقط مهاجرت نیست. خیلی از پرستاران تغییر شغل می‌دهند و در اسنپ کار می‌کنند.» او از ۵۰ هزار نفری خبر می‌دهد که فارغ‌التحصیل شدند، اما استخدام نمی‌شوند.
مهاجرت دانش‌آموزان در سودای پزشکی
مشکلات وزارت بهداشت اما فقط مطالبات پرستاران نیست یکی از پرچالش‌ترین بحث‌هایی که بسیاری از مردم به آن نقد دارند، وضعیت سهمیه ورودی رشته‌های پزشکی در دانشگاه‌هاست. اگر چه وزیر بهداشت می‌گوید: «اینکه سهمیه‌های ورودی رشته پزشکی بیش از حد است را همه اذعان دارند. این موضوع را در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح کردم و رئیس‌جمهوری دستور داد کارگروهی از وزارت علوم، وزارت بهداشت و سازمان سنجش این سهمیه‌ها را بازبینی کنند.» حال باید دید که این کارگروه چه زمانی به نتیجه می‌رسد؛ چرا که این‌طور به نظر می‌رسد که مهاجرت به دانش‌آموزان هم رسیده است که می‌خواهند پزشکی بخوانند.
بر پایه یک گزارش، ۱۸۰۰ دانشجوی ایرانی در یکی از دانشگاه‌های غیرمجاز روسیه پزشکی می‌خوانند. این آماری است که محمد مسعودی، مدیرکل بورس و اعزام دانشجویان اعلام کرده است. آماری که نشان از مهاجرت کنکوری‌ها برای تحصیل پزشکی دارد. آن هم در حالی که ایران با کمبود پزشک مواجهه است. آنچه امروز بیش از هر چیزی جامعه پرستاری را نگران می‌کند این است که بار دیگر خواسته‌های آنها محقق نشود و مطالباتشان روی زمین بماند. در آن صورت معلوم نیست که ایران با جمعیت ۸۵ میلیونی که همواره در زمینه پزشکی سرآمد بوده، از چالش بیرون بیاید؟
