الجزیره عملکرد دولت چهاردهم در یک ماه و نیم گذشته را بررسی کرد
هفت‌هفتگی مسعود پزشکیان
از زمان تحلیف پزشکیان به‌این سو چه گذشت؟
ساعاتی پس از اینکه پزشکیان دست اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس را در مراسم تحلیف خود در مجلس ایران بالا گرفت، هنیه در ۳۱ ژوئیه در شمال تهران ترور شد. رئیسجمهور و دیگر مقامات ارشد سیاسی و نظامی ایران، اسرائیل را مقصر دانسته‌‌‌اند و قول داده‌‌‌اند که انتقام ترور هنیه را بگیرند؛ اما در بحبوحه نگرانی‌ها مبنی بر اینکه واکنش گسترده ایران می‌تواند منجر به جنگ منطقه‌‌‌ای شود، تاکنون از حمله متقابل خودداری کرده‌‌‌اند.
ایران همچنین گفته است که اقدامات تلافی‌‌‌جویانه خود را به گونه‌‌‌ای تنظیم و زمان‌بندی می‌کند که چشم‌انداز آتشبس غزه را به خطر نیندازد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌‌‌وزیر اسرائیل، به طور فزاینده‌‌‌ای، حتی از سوی بخشی از اسرائیلی‌ها، به عنوان مانعی برای صلح تلقی می‌شود. او اخیرا با بزرگ‌ترین اعتراضات ضد دولتی اسرائیل از اکتبر تاکنون مواجه شد. با این حال نتانیاهو و برخی از متحدانش تلاش کرده‌‌‌اند حماس و دیگر متحدان ایران از جمله حزب‌‌‌الله و حوثی‌‌‌ها را مسوول تنش‌‌‌های منطقه‌‌‌ای معرفی کنند.
رئیسجمهور ایران اولین سفر خارجی خود را هفته گذشته آغاز کرد و با مقامات ارشد در بغداد و اربیل دیدار کرد. او این ماه برای سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر خواهد کرد. علاوه بر این پزشکیان بر سیاست داخلی متمرکز شده است؛ مساله‌ای که می‌تواند برایش پیروزی کلیدی به همراه داشته باشد. کل لیست وزرای کابینه او توسط پارلمان تصویب شد که برای نخستین بار از سال ۲۰۰۱ این اتفاق افتاد. اگرچه این موفقیت با جنجال‌هایی همراه بود.
پزشکیان خود را برای جنگ آماده می‌کند؟
رئیسجمهور ایران خود را به‌‌‌عنوان چهره میانهرو معرفی کرده و قول داده انتقام هنیه را بگیرد و خود را متعهد به حمایت چند دهه‌‌‌ای ایران از آرمان فلسطین کرده است. وی در دیدار با فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش ایران از اقدام نظامی علیه اسرائیل حمایت کرده است. او همچنین قول داده است که با تلاش برای لغو تحریم‌‌‌های ایالات متحده و تصویب قوانین شفافیت مالی، ثبات بیشتری را ایجاد کند و به انزوای اقتصادی ایران پایان دهد. اینها اهدافی هستند که اگر ایران از نظر نظامی درگیر تشدید تنش منطقه‌‌‌ای در بحبوحه عواقب گسترده جنگ در غزه باشد، نمی‌تواند به آنها دست یابد.
هفته گذشته آمریکا و متحدان اروپایی آن به‌طور رسمی ایران را به ارسال موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین متهم کردند. اما تهران به صراحت چنین اتهامی را رد کرده است. بر اساس ادعای کشورهای غربی، قرارداد ارسال این موشک‌‌‌ها ظاهرا در اواخر سال ۲۰۲۳ قبل از ریاست جمهوری پزشکیان امضا شده بود، اما دولت او باید با تحریم‌‌‌های ناشی از تحریم‌‌‌های غرب علیه هواپیمای شاخص ایران و سایر محدودیت‌ها مقابله کند.
چرا کابینه رئیسجمهور سروصدا به پا کرد؟
باور عمومی بر این بود که او در هنگام ثبت‌نام به عنوان نامزد، شانس کمی برای رئیسجمهور شدن دارد، اما به سرعت شانس‌اش از طریق حمایت اصلاح‌طلبان و برخی چهرههای میانهرو افزایش پیدا کرد. او وعده‌‌‌های اصلاح‌‌‌طلبی را مبنی بر بهبود اقتصاد و مدیریت تورم، پرهیز از توسل به زور هنگام رسیدگی به موضوع پوشش، باز کردن فضای اینترنت و شنیدن حرف رای‌‌‌دهندگان داد. تیم پزشکیان به رهبری محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق، شورایی را با کارگروه‌‌‌هایی تشکیل داد تا بهترین نامزدها را برای پست‌های وزارتی معرفی کنند. ظریف در تلویزیون ملی وعده داد که جوان بودن، زن بودن یا عضوی از یک اقلیت مذهبی یا قومی بودن شانس نامزدها را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
اما وقتی پزشکیان کابینه‌‌‌ای را معرفی کرد که شامل نام‌‌‌های متعددی از دولت‌‌‌های قبلی و جناحهای سیاسی‌‌‌ای بود که آن معیارها را نداشتند، بسیاری از کسانی که در انتخابات از او حمایت کرده بودند، تا حدودی ناامید شدند. از ۱۹ وزیر، سه وزیر از دولت ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور فقید، پنج وزیر در دولت روحانی و دو نفر از نمایندگان مجلس تحت رهبری اصولگرایان بودند. دو نفر از جوان‌ترین وزیرها، از جمله دومین وزیر زن پس از انقلاب ۱۹۷۹، ۴۷ سال دارند. میانگین سنی کابینه نزدیک به ۶۰ سال است. در میان وزرا هیچ نماینده‌ای از اقلیت‌‌‌های مذهبی وجود ندارد، هرچند در میان معاونان تعدادی وجود دارد. واکنش به چینش کابینه به قدری زیاد بود که خود پزشکیان مجبور به پاسخ شد و در پستی در شبکه اجتماعی ایکس از ایرانیان خواست که «منتظر کار کابینه باشند و سپس بر اساس عملکرد آن از آن انتقاد کنند.» محمدجواد ظریف که به عنوان «معاونت امور راهبردی رئیسجمهور» انتخاب شده بود، پس از رونمایی کابینه استعفا کرد. اما سپس گفت که هرگز از حمایت از پزشکیان پشیمان نیست و در سمت خود باقی خواهد ماند.
چه چیزی در انتخاب کابینه پزشکیان تاثیر داشت؟
پزشکیان درصدد تشکیل یک دولت «وحدت ملی» بود که به گفته وی، با انتخاب نمایندگانی از جناحهای مختلف سیاسی، به اولویت‌های مقام معظم رهبری وفادار خواهد ماند. وی پس از پیروزی در کرسی ریاست جمهوری از مخالفان خود در این رقابت خواست تا نامزدهای خود را برای کابینه نیز اعلام کنند. اما رئیسجمهور وقتی در سخنرانی خود در مجلس برای دفاع از نامزدهای پیشنهادی حضور یافت گفت که رهبر ایران شخصا لیست نامزدها را تایید کرده است.
وی در بخشی از سخنانش گفت: «وزیر ارشاد که نمی‌‌‌آمد، آقا به او دستور داده و آمده، من نمی‌‌‌خواهم این حرف‌‌‌ها را بزنم، چرا مرا وادار می‌‌‌کنید این حرف‌‌‌ها را بگویم. ایشان را صدا کردم، آمد. صحبت کردیم، چند بار گفت نه و رفت، رفتم خدمت آقا گفتم، این لیست است و این افراد در لیست هستند و گفتم او نیامد، همان‌جا تلفن را گرفت و گفت به ایشان بگویید که بیاید.»
وی افزود: «من نمی‌‌‌خواهم جزئیات را بگویم، من می‌‌‌خواهم بگویم هماهنگ شده‌‌‌ایم و به اینجا آمده‌‌‌ایم. شما از ما بپذیرید، خانم صادق را خود آقا گفتند که باشد. همه این عزیزان با هماهنگی و تفاهم به اینجا آمده‌‌‌اند. خیلی از آدم‌‌‌هایی که یک ذره در آنها شک بود، بدون اینکه بگوییم در لیست‌‌‌ها نیاوردیم.» روزنامه کیهان در سرمقاله‌‌‌ای از رئیسجمهور به دلیل ارائه «روایت ناقص» که مورد سوءاستفاده رسانه‌‌‌های خارجی قرار گرفت، انتقاد کرد. پس از این اتفاقات، مقام معظم رهبری گفتند که پزشکیان با ایشان برای انتخابات وزیران کابینه «مشورت» کرده است. ایشان افزودند: «برخی را تایید و برخی را هم تاکید کردم. تعداد بیشتری را هم نمی‌‌‌شناختم و نظری نداشتم.»
پزشکیان، سید‌عباس عراقچی یک دیپلمات حرفه‌‌‌ای را به عنوان وزیر امور خارجه انتخاب کرد؛ عراقچی در یک دهه گذشته یکی از چهرههای اصلی مذاکرات با غرب بوده و در دستیابی به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران با قدرت‌های جهانی نقش بسزایی داشته است. توافقی که سرنوشت آن پس از خروج یک‌‌‌جانبه آمریکا در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
عراقچی گفت که اگر اروپا واقعا می‌‌‌خواهد اعتمادی ایجاد شود، راه آن گفت‌‌‌وگوهای عزتمندانه و از موضع برابر و بر اساس احترام متقابل است که نگرانی‌های دوطرف در آن مطرح شود. وی بر آمادگی ایران برای گفت‌وگو تاکید کرد. عراقچی در این مصاحبه تاکید کرد که دولت پزشکیان همزمان سیاست «حمایت بی‌حد و حصر» از «محور مقاومت» گروه‌های سیاسی و نظامی همسو با ایران در سراسر منطقه را دنبال خواهد کرد.
اسکندر مومنی، وزیر کشور که سابقه کار در اداره مبارزه با مواد مخدر نیروی انتظامی را دارد، گمان می‌رود که تا حدودی برای کمک به مدیریت مهاجرانی که از زمان تسلط طالبان در سال ۲۰۲۱ از افغانستان به ایران سرازیر شده‌‌‌اند، انتخاب شده است. انتصاب او در حالی صورت می‌گیرد که احمدرضا رادان، رئیس پلیس، وعده داده است تا ۲میلیون مهاجر غیرقانونی را تا ماه مارس اخراج کند.
عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع، خلبان سابق هواپیماهای جنگنده و فرمانده نیروی هوایی، قول داده است که دفاع هوایی ایران را تقویت کند، ماهواره‌‌‌برهای بیشتری را توسعه دهد، کشتی‌‌‌های جنگی بیشتری بسازد و از پهپادهای بیشتری استفاده کند. وزیر دفاع همچنین قول داده است که صادرات نظامی کشور را در چهار سال آینده حداقل دو برابر کند.
