رئیس مرکز تحقیقات و آزمایشگاه ویروس‌شناسی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»:
امکان اپیدمی شدن تب دنگی منتفی نیست
علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات و آزمایشگاه ویروس‌شناسی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «تب‌دنگی، بیماری ویروسی بسیار خطرناکی است و هر چه سریع‌تر باید اقدامات ضروری از سوی مسوولان برای ردیابی پشه آئدس که عامل اصلی این بیماری است، انجام شود. هر چند از ۱۵۱موردی که تاکنون دیده شده بیشتر مسافر بودند و تنها ۱۱ مورد بومی در شهرهای جنوبی ایران گزارش شده است و این به معنای فراگیرشدن این بیماری نیست.»
او با این حال بر ضرورت همکاری سازمان‌ها و ارگان‌های مربوطه برای کنترل این پشه تاکید می‌کند و همچنین هشدارهایی هم در زمینه آنفلوآنزای طیور می‌دهد، چرا که معتقد است: «باید آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقی، پژوهش‌های گسترده‌ای در این زمینه انجام دهند.» گفته می‌شود؛ بعد از کووید-۱۹محققان هشدار می‌دهند که بیماری‌های ویروسی آینده جهان را در خطر قرار داده است. روزنامه «دنیای اقتصاد» از ابتدای دیده‌شدن نخستین مبتلایان در هرمزگان با ویروس‌شناسان متعددی مصاحبه کرده و هشدار داده بود که این بیماری امکان فراگیری دارد و به زودی پس از سفر تهرانی‌ها به شمال ایران در تعطیلات به تهران می‌رسد. آخرین خبرها هم نشان می‌دهد که هشدارها دارد به وقوع می‌پیوندند و همچنین در شهرهای دیگر هم دیده شده است. حال باید دید که مسوولان وزارت بهداشت چه اقداماتی برای کنترل جمعیت این پشه انجام می‌دهند تا مانع فراگیری آن شوند.
تب دنگی؛ بلای جان ایرانی‌ها
ماجرای تب دنگی هر روز افراد بیشتری را درگیر می‌کند. معاون وزیر بهداشت در گفت‌وگویی با صداوسیما این خطر را با پایان تابستان تمام‌شده نمی‌داند، چرا که تحقیقات نشان داده‌اند، احتمال اینکه با بارش باران‌های پاییزی همچنان این پشه‌ها امکان تخم‌ریزی داشته باشند، بسیار زیاد است. این در حالی است که آمیتیس رمضانی، دبیر انجمن عفونی ایران درباره کمبود متخصصان بیماری‌های عفونی و احتمال مواجهه با بحران هشدار داده و گفته است: «اکنون کمتر از ۴۰۰ متخصص این حوزه در ایران مشغول به کارند.»
هر چند بسیاری از ویروس‌شناسان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفته‌اند که درمان این بیماری در بسیاری از بیمارستان‌های ایران امکان‌پذیر است و حتی افراد نوجوانی که یک بار مبتلا شده‌اند، می‌توانند واکسن بزنند. با این حال اطلاعات دقیقی از تعداد واکسن‌ها وجود ندارد. علیرضا ناجی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی همچنین می‌گوید: «تب دنگی معضل بهداشتی بزرگی در دنیاست، اما بیشتر مربوط به مناطق گرمسیری است؛ آسیای مرکزی، آفریقا و آمریکای جنوبی شرایط بحرانی دارند. بر اساس آخرین گزارش‌های داده شده، افراد مبتلا بیشتر از خارج از کشور بودند و فقط ۱۱ انتقال محلی در هرمزگان بوده و متاسفانه این پشه در آنجا بومی شده است.»
طبیعت ما را سورپرایز می‌کند؟
یکی از مهم‌ترین راه‌های کنترل این پشه ردگیری و جلوگیری از تخم‌گذاری آن در شهرهای مختلف است. ناجی می‌گوید: «امکان انتقال به شهرهای دیگر وجود دارد و ما باید ردگیری آئدس را در همه استان‌های ایران داشته باشیم. البته ما باید دو کار را حتما انجام دهیم. اول اینکه ردیابی مریض‌ها را انجام دهیم و همچنین کنترل جمعیت بندپا و مبارزه با تخم‌گذاری آئدس.» او تاکید می‌کند: «این بیماری، یک خطر قابل توجه برای ایرانی‌هاست. در حال حاضر نیمی از مردم جهان در خطر احتمال گرفتن دنگی هستند و همیشه هم آمارها بین ۱۰۰ تا ۴۰۰میلیون عفونت خبر می‌دهند اما بیشتر در مناطقی است که پشه بومی شده، به ویژه در کمربند گرمسیری ممکن است رخ دهد و بدترین سناریو در آمریکای جنوبی و آسیای شرقی و آفریقاست. اما این به معنی نیست که امکان اپیدمی در ایران وجود ندارد.
چرا که همواره طبیعت می‌تواند انسان را سورپرایز کند.» بسیاری از مردم این بیماری را با کرونا هم مقایسه کرده‌اند، ناجی می‌گوید: «در حال حاضر با توجه به خصوصیات این بیماری نمی‌توان انتظار داشت که شرایطی مثل کووید را رقم بزند. با این وجود با توجه به تحقیقات ویروس‌شناسی و با توجه به اینکه این ویروس قدیمی است و قدمتی ۵۰۰ تا هزار ساله دارد اگر راه انتقال آن تغییر نکند، مانند کووید فراگیر نخواهد شد.» او در مقایسه این دو بیماری می‌گوید: «انتقال کووید از طریق تنفس بود و بسیار راحت اتفاق می‌افتاد؛ در حالی که روش انتقال آئدس پیچیده‌تر و دارای محدودیت‌های بیشتری برای انتقال است. بنابراین با توجه به شواهد و نوع انتقال مدرکی وجود ندارد که سناریوی فاجعه‌باری رخ دهد. اما تاکید می‌کنم که تب دنگی بیش از هر بیماری ویروسی دیگری افراد را مبتلا کرده است.»
پس از کووید، دنگی هم بیشتر شد
رئیس مرکز تحقیقات و آزمایشگاه ویروس‌شناسی تاکید می‌کند که این بیماری پس از کووید گسترش بیشتری پیدا کرده است، چرا که در دوران کووید، رفت‌وآمدها و همچنین حمل و نقل کم شده و از سوی دیگر مناسبات تجاری و اجتماعی هم کاهش پیدا کرده بود. بنابراین بسیاری از ویروس‌های تنفسی کمتر دیده می‌شد و این فرآیند گروه‌های سنی متفاوتی را هم درگیر کرده بود. بر همین اساس تب دنگی هم شیوع کمتری داشت اما پس از دوران کرونا، تب دنگی با قوت بیشتری شیوع پیدا کرد.» این استاد دانشگاه، این بیماری را یک معضل بهداشتی می‌داند که بیش از ویروس‌های دیگر موجب مرگ‌ومیر شده است. او توضیح می‌دهد که این افزایش به چند عامل بستگی دارد، اول رشد فوق‌العاده جمعیت جهان و همچنین نبود برنامه مشخص برای کنترل جمعیت پشه آئدس در مناطقی که بومی شده است.
دوم؛ افزایش سفر با هواپیما که باعث انتقال این پشه به کشورهای بسیاری شده است. سوم، وخامت بهداشتی در کشورهای توسعه‌نیافته و چهارم تغییرات اقلیمی که در سه دهه اخیر محیط مناسبی برای گسترش این بندپا به وجود آورده است.» او بر لزوم فعالیت‌های ضروری وزارت بهداشت و ارگان‌ها و سازمان‌های دیگر برای ردیابی و کنترل این پشه تاکید می‌کند، اما راه دیگری که پیشنهاد می‌کند این است، افراد هر کدام به صورت شخصی رعایت بهداشت را انجام دهند. از سفر به مکان‌های پرخطر پرهیز کنند، اگر سفر انجام دادند لباس‌های روشن و بلند بپوشند. همچنین پسماندهای خود را رها نکنند و مانع جمع‌شدن آب شوند؛ به خصوص در قوطی‌های کنسرو، لاستیک‌ها و هر جایی که آب راکد باقی بماند، چرا که پشه آئدس حشره کم‌توقعی است و احتمال اینکه در یک مقدار آب راکد هم تخم‌گذاری کند، بسیار است.»
چگونه از مبتلایان مراقبت کنیم؟
بر اساس آخرین توصیه‌های کارشناسان و متخصصان، مبتلایان باید در صورت ماندن در خانه استراحت کافی و مداوم در منزل(ماندن در بستر) داشته باشند. همچنین مایعات به میزان لازم بنوشند. دمای بدن را زیر ۳۹ درجه نگه دارند و در صورت دیدن این عوامل سریع به بیمارستان مراجعه کنند؛ حالت تهوع و استفراغ خونی، دشواری در تنفس، کم‌آبی بدن، وجود خون در ادرار، مشکل خونریزی بینی یا خونریزی لثه و کاهش پلاکت خون.
