تهران بلوک گسترده‌تر از قدرتهای نوظهور را می‌خواهد
ایران کنار «دوستان بریکس»
در این نشست موضوعاتی چون مسائل منطقهای و جهانی، حفاظت از چندجانبهگرایی، توسعه پایدار، تاثیرات اقتصادی تحریم‌‌‌های بین‌المللی یکجانبه و مبارزه با تروریسم، مورد بررسی اعضا قرار گرفت. استفاده از واحد پول مشترک بین کشورهای بریکس و پذیرش اعضای جدید از دیگر موضوعات مورد بحث در این نشست بود. گروه «بریکس» شامل کشورهای برزیل، روسیه، چین، هند و آفریقای جنوبی است که همکاری اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را در دستور کار دارند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران پنج‌شنبه در راس هیاتی برای شرکت در این اجلاس که «دوستان بریکس» نام دارد، وارد آفریقای جنوبی شد. برای اجلاس علاوه بر اعضای اصلی حدود ۱۵ کشور دعوت شده‌اند که برخی به صورت مجازی در اجلاس سخنرانی کردند. قرار است نشست سران بریکس در ماه آگوست در آفریقای جنوبی برگزار شود. سال گذشته رئیس‌جمهور چین به عنوان رئیس دوره‌ای بریکس از سید‌ابراهیم رئیسی برای شرکت و سخنرانی در اجلاس سران بریکس دعوت کرد.
«دنیای‌اقتصاد» در ۶تیر ۱۴۰۱ طی گزارشی با عنوان «نظام جهانی فقط چین و روسیه نیست» به اهمیت عضویت ایران در سازمان‌هایی چون بریکس اشاره کرده بود. در بخشی از آن گزارش با اشاره به پیدایش قدرتهای نوظهور آمده بود: «آنچه به قدرتهای نوظهور توان حرکت در ساختار نظام بین‌الملل در حال تغییر را داد، دو مولفه اقتصادهای در حال شکوفایی و قدرت نرم این کشورها بود. در واقع فارغ از برخورداری از قدرت مادی، بهره‌‌‌مندی از قدرت گفتمانی و ایده نیز یکی از متغیرهای تاثیرگذار در افزایش قدرت کشورهای در حال ظهور بود. در واقع از آنجا که نرم‌‌‌ها و هنجارها صرفا توسط قدرتهای بزرگ تعریف و پیاده‌سازی و اعمال می‌‌‌شد، رویکرد مشارکتی این کشورها در سازمان‌ها و هنجارها به سود منافع آنان تعریف شد. از این منظر فلسفه وجودی بریکس ایجاد یک بلوک جدید است که می‌تواند ایجادکننده هنجار در سطح جهانی باشد و در فضای طرح نظریات غیرغربی روابط بین‌الملل، تبدیل به الگو -مفهوم برای قدرتهای متوسط شود.» در ادامه این گزارش به دستگاه دیپلماسی پیشنهاد شده بود: «تغییر جهت نظام بین‌الملل به سمت چندقطبی زمینه را برای ظهور قدرتهای نوظهور و شکل‌‌‌گیری اتحادیه‌‌‌های اقتصادی و سیاسی فراهم می‌کند. این زمینه، می‌تواند برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت منطقهای حائز فرصت‌‌‌ها و دستاوردهایی باشد. از یک منظر ایران می‌تواند با پیوستن به این اتحادیه‌‌‌ها مانند سازمان شانگهای و بریکس ضمن تامین منافع اقتصادی، بازیگری خود را نیز از سطح منطقهای به فرامنطقه‌‌‌ای ارتقا دهد و در فضای به‌‌‌هم‌پیوستگی مسائل جهانی، نقش مهمی در ارائه راهکارها و مواجهه هوشمندانه با موضوعات داشته باشد.»
شریک مهم برای بریکس
وزیر امور خارجه صبح دیروز با حضور در اجلاس یادشده، سخنرانی کرد. حسین امیرعبداللهیان در این نشست با بیان اینکه دوستان بریکس قبل از هرچیز دوستانِ همکاری و مشارکت و در یک کلام «دوستانِ چندجانبهگرایی» هستند، گفت: جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهای پیشرو در عرصه چندجانبهگرایی است. روابط سیاسی و اقتصادی دوجانبه ما با کشورهای عضو بریکس در سطح بسیار خوبی است و تجارت فی مابین به بیش از ۳۰ میلیارد دلار رسیده است. سازوکارهای چندجانبه‌ای که ایران و برخی کشورهای عضو بریکس در آن عضویت دارند مهم است. امیرعبداللهیان با بیان اینکه ما به زودی روابط خود را با سه کشور عضو بریکس یعنی روسیه، چین و هند در قالب سازمان همکاری شانگهای توسعه خواهیم داد، افزود: جمهوری اسلامی ایران، هند و جمهوری آفریقای جنوبی از اعضای فعال اتحادیه کشورهای حاشیه اقیانوس هند (آیورا) هستند و در حوزه‌های مختلف اقتصادی همکاری دارند. همچنین جمهوری اسلامی ایران، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی از اعضای فعال و همسو در گروه کشورهای در حال توسعه موسوم به «گروه ۷۷» هستند. برای جمهوری اسلامی ایران، بریکس می‌تواند هدف مهم بعدی در سیاست چندجانبهگرایی باشد. به همین جهت ما از جمله اولین کشورهایی هستیم که به‌طور رسمی علاقه‌‌‌مندی خود به حضور در چارچوب‌‌‌های بریکس و البته عضویت در آن را اعلام کردهایم. تعداد زیاد کشورهای علاقهمند به عضویت در بریکس، موید این است که ما انتخاب درستی کردهایم.
وزیر خارجه در ادامه اظهار کرد: گروه بریکس به دلیل توان خود و به جهت تلاش برای رفع برخی کاستی‌ها در نظام بین‌الملل و تقویت چندجانبهگرایی، جایگاه مهمی در عرصه مبادلات جهانی کسب کرده است. قطعا این جایگاه با پیوستن دیگر قدرتهای منطقهای و همسو، تقویت خواهد شد. یک «بریکسِ گسترده» می‌تواند الگوهای موفقی از «حکمرانی جمعی و شمولی»، «همکاری‌های نوینِ جنوب-جنوب» و «ائتلاف اقتصادهای نوظهور» را ارائه دهد. حسین امیرعبداللهیان با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران در کنار دیگر کشورهای همسو و علاقهمند می‌تواند شریکی مطمئن برای بریکس در آینده باشد، ابراز کرد: ایران با تجربه بالای حضور فعال در نهادها و ابتکارات بین‌المللی؛ برخورداری از ذخایر کامل انرژی؛ شبکه‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل و ترانزیت کوتاه و ارزان؛ نیروی انسانی آموزش‌‌‌دیده و دستاوردهای علمی چشمگیر و بالاتر از همه اراده‌ای قوی برای مشارکت در ایجاد نظمی عادلانه در جهان، می‌تواند شریک مهمی برای بریکس باشد. البته اهداف بریکس و اهداف جمهوری اسلامی ایران به‌قدری هم‌راستا هستند که ما از هم اکنون، راه‌های همکاری و مشارکت با بریکس را در دست بررسی داریم. به‌زودی کنفرانسی را در تهران با همکاری سفارتخانه‌های کشورهای عضو بریکس میزبانی خواهیم کرد تا ظرفیت‌های همکاری ایران با بریکس را تبیین کنیم. از همه کشورهای عضو دعوت می‌کنم در این کنفرانس شرکت کنند.
سازوکار عضویت ایران مشخص شود
وزیر امور خارجه ایران پیش از حضور در نشست با خانم نالدی پاندور، وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی به‌طور دوجانبه دیدار و گفتوگو کرد. وزیر امور خارجه با تشکر از پاندور به‌خاطر دعوت به عمل آمده جهت حضور و مشارکت جمهوری اسلامی ایران در نشست مشترک با گروه بریکس، ابراز امیدواری کرد که سازوکار عضویت ایران و دیگر کشورهای علاقهمند به عضویت در بریکس هرچه زودتر توسط اعضای اصلی مشخص شود. امیرعبداللهیان با اشاره به نظم جهانی در حال تغییر افزود: شانگهای و بریکس می‌توانند در نظم جدید جهانی نقش مهمی ایفا کنند. امیرعبداللهیان با اشاره به برنامه‌ریزی انجام‌شده جهت برگزاری اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در پرتوریا، این نشست را در توسعه مناسبات فی‌مابین حائز اهمیت خواند. وی همچنین بر اهمیت اجرایی شدن اسناد قبلی امضا شده میان دو کشور تاکید کرد و افزود: لازم است کمیته‌های فرعی کمیسیون مشترک دو کشور هر چه سریع‌تر فعال شوند. برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی پایه‌گذار نهادی به نام بریکس شدند که با گذشت ۱۴ سال از تشکیل رسمی آن ۱۹ کشور متقاضی عضویت در آن هستند. گروه بریکس اکنون یک‌‌‌چهارم تولید ناخالص ملی و حدود یک‌‌‌سوم خاک جهان را در اختیار دارد. ماجرای بریکس به همین داشته‌‌‌ها و نقش‌آفرینی آنها در اقتصاد جهانی محدود نمی‌شود.
این گروه درصددند با تاسیس بانک بریکس با سرمایه اولیه ۱۰۰ میلیارد دلار در دنیای تغییر نظم جهانی، قطبی موثر در نظام پولی و مالی جهان باشند و مانع از یکه‌تازی دلار در اقتصاد جهانی شوند؛ کما اینکه تجارت با ارزهای محلی و کشورهای عضو را در دستور کار قرار داده‌اند. همین مولفه‌‌‌ها سبب شده تا کشورهای در حال توسعه همچون ایران نیز متقاضی عضویت در بریکس باشند تا در نهادی که بر پایه گفتوگو و شراکت بنا نهاده شده است سهم بیشتری از تجارت جهانی ببرند. وجود فهرست بلند کشورهای متقاضی عضویت در بریکس موید همین مطلب است؛ اما اینکه چرا با وجود تقاضای این کشورها برای عضویت در بریکس هنوز اعضای اصلی با این تقاضاها موافقت نکرده‌‌‌اند به ساختار بریکس بازمی‌گردد. بریکس همچون دیگر مجامع بین‌المللی برای پذیرش عضو جدید باید موافقت همه اعضا را جلب کند، اما هنوز پنج عضو اصلی در این زمینه تصمیم نگرفته‌‌‌اند که درهای ورود خود را باز کنند. همین موضوع محور اجلاس وزرای خارجه بریکس در آفریقای جنوبی بود که یکم ژوئن - ۱۱ خرداد- برگزار شد و نتایج این نشست پیش‌درآمد نشست سران در اواسط تابستان امسال خواهد بود.
