در ماه آوریل،  از انتصاب سفیر در امارات متحده عربی برای اولین بار پس از سال ۲۰۱۶ خبر داد. ابراهیم رئیسی در همین ماه به سوریه سفر کرد و چند وقت بعد مجددا سوریه یکی از متحدان کلیدی تهران،  در اتحادیه عرب پذیرفته شد. بر اساس گزارش‌‌‌های رسانه‌‌‌های مختلف،  عمان نیز در حال میانجی‌‌‌گری برای بهبود روابط تهران و قاهره است.به گزارش «انتخاب»،  در ادامه این مطلب آمده است:  در حلقه‌‌‌های تصمیم‌‌‌گیری ایران،  ایالات متحده و اروپا ظاهرا در حال افول هستند،  در حالی که شرق - از جمله خاورمیانه - در حال صعود است و می‌تواند در برابر انزوا،  برای ایران فرصت اقتصادی و دیپلماتیک فراهم کند. اما مشخص نیست آیا چنین روندی در برابر انبوه چالش‌‌‌های داخلی،  منطقه‌‌‌ای و بین‌‌‌المللی،  موفق باشد. ناآرامی‌های سال گذشته کاهش یافته اما نارضایتی‌‌‌های اجتماعی و اقتصادی حل و فصل نشده است.با بدتر شدن روابط با آمریکا و اروپا بر سر سه موضوع کلیدی،  چشم‌انداز لغو تحریم‌‌‌ها کاهش یافته است.

اولین مورد،  وضعیت حقوق بشر است که منجر به دور‌‌‌های پی در پی تحریم‌‌‌های غرب شده است و تمایل به تعامل با دولت ایران را کاهش داده است. دوم آن چیزی است که واشنگتن و متحدانش آن را همدستی ایران در جنگ روسیه در اوکراین می‌‌‌دانند و منجر به دور‌‌‌های متوالی تحریم‌‌‌های غرب شده است.سومین مورد،  بن بست مذاکرات احیای برجام است. تلاش‌‌‌ها برای احیای توافق بین پیروزی و شکست کامل در نوسان بود. به‌رغم پیشنهادهای ایران،  از جمله در همین ماه،  مبنی بر اینکه هنوز هم می‌توان توافق را اجرایی کرد،  به نظر می‌‌‌رسد این توافق رو به نابودی است. اما تا آنجا که به واشنگتن و سه طرف اروپایی توافق مربوط می‌‌‌شود،  به نظر می‌‌‌رسد که آنها اراده سیاسی خود را برای احیای برجام کنار گذاشته‌‌‌اند.خواسته‌‌‌های ایران،  مانند توقف تحقیقات آژانس درباره فعالیت‌‌‌های گذشته در سایت‌‌‌های هسته‌‌‌ای اعلام‌‌‌نشده یا تضمین پایبندی دولت‌‌‌های آینده آمریکا به توافق،  بسیار فراتر از آن چیزی است که آمریکا آماده پذیرش آن،  حتی قبل از حوادث اخیر در ایران و انتقال پهپاد به روسیه برای استفاده در اوکراین،  بود. در همین حال،  تنش‌‌‌های ایران و آمریکا همچنان بالاست،  به‌‌‌ویژه در سوریه و در خلیج‌‌‌فارس جایی که کشتی‌‌‌های تجاری هدف فعالیت‌‌‌های تلافی‌‌‌جویانه شده‌‌‌اند.

نتیجه،  بن‌‌‌بست استراتژیک،  هم برای ایران و هم برای قدرت‌‌‌های غربی است:  تهران می‌گوید خواهان توافق است،  هرچند متن مورد توافق طرف‌‌‌های دیگر در اوت گذشته را رد کرده بود. برای ایالات متحده و اروپایی‌ها،  که از آن زمان تنها شاهد افزایش نگرانی‌‌‌های خود در مورد فعالیت هسته‌‌‌ای ایران بوده‌اند،  این متن دیگر مناسب تلقی نمی‌‌‌شود.اما ایالات متحده و اروپا هنوز جایگزینی قابل اجرا برای برجام پیشنهاد نکرده اند. برجام اکنون در بهترین حالت به تعبیر بیانیه مشترک G۷،  صرفا یک «مرجع مفید» است که می‌توان بر اساس آن تغییراتی محدود یا جدول زمانی کوچک‌تری را تدوین کرد تا فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران در ازای لغو برخی تحریم‌‌‌ها،  متوقف یا به عقب برگردانده شود. هر یک از این گزینه‌‌‌ها از تشدید نگرانی‌‌‌های مربوط به اشاعه تسلیحات هسته‌‌‌ای در کوتاه‌‌‌مدت جلوگیری می‌‌‌کند،  اما هیچ‌‌‌کدام نمی‌تواند خواست دو طرف را برآورده کند.با ابهام درباره خواست دو طرف،  شرایط فعلی بیشتر مبتنی بر اجتناب از چیزی است که دو طرف خواهان آن نیستند. با توجه به میزان پیشرفت برنامه هسته‌‌‌ای ایران و اینکه مقامات آمریکایی زمان گریز هسته‌‌‌ای را ۱۲ روز تخمین می‌‌‌زنند،  به نظر نمی‌‌‌رسد که هیچ یک خواهان تشدید تنش‌‌‌ها باشند. آنها این مساله را از طریق پیام‌‌‌های دیپلماتیک نشان داده‌‌‌اند.

تهران به نوبه خود به تعامل با آژانس در مورد دسترسی به تاسیسات هسته‌‌‌ای خود ادامه داده است تا از ارجاع پرونده‌‌‌اش از شورای حکام به شورای امنیت اجتناب کند،  اما این کار را بدون برآوردن کامل فهرست طولانی نگرانی‌‌‌های آژانس در مورد دسترسی،  نظارت و شفافیت در مورد گذشته انجام داده است. با توجه به فاصله حدود یک هفته تا برگزاری نشست شورای حکام،  و افزایش فعالیت‌‌‌های غنی‌‌‌سازی ایران،  مرز میان وضعیت عمیقا نگران‌‌‌کننده و شرایط کاملا خطرناک،  اکنون بسیار باریک شده است.ظاهرا هدف ایران از بهبود روابط با عربستان سعودی و دیگر همسایگان خلیج فارس،  تعمیق روابطش با روسیه و چین،  فراهم کردن فضای دیپلماتیک و البته سود اقتصادی است که به آن نیاز دارد. با این حال،  با توجه به مقیاس چالش‌‌‌ها، آورده زیادی برای ایران به دنبال نخواهد داشت.

 

اخبار مرتبط