دود سفید از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برنمیخیزد
گره کور وین
رافائل گروسی در یک گفت‌وگو با اشاره به اینکه ایران به سرعت در حال افزایش ظرفیت غنی‌‌‌سازی است، از کاهش همکاریهای ایران با آژانس انتقاد کرد. گروسی گفت: «ما برخی فعالیت‌های بازرسی را در ایران انجام می‌‌‌دهیم و این طور نیست که آژانس اصلا در ایران حضور نداشته باشد. اما ظرفیتی که ما [در بازرسی] داریم، پی‌‌‌درپی کاهش یافته است. حرف ما این است که این ایده خوبی نیست؛ با آژانس همکاری کنید، کارتان شفاف باشد و با ما کار کنید.»
گروسی با تاکید بر اینکه وی تضمین‌‌‌کننده و بازرس است، ادامه داد که اگر ایران ظرفیت بازرسی آژانس را کاهش دهد او چطور می‌‌‌خواهد متضمن این شود که اطلاعات درباره مبنای کار در فعالیت هسته‌‌‌ای ایران موثق [و طبق معیارهای تعیین‌‌‌شده در توافق] است. او درباره همکاریهای ایران و آژانس نیز توضیح داد که سطح همکاری‌‌‌ها اصلا به سطحی که باید باشد، نزدیک نیست. گروسی در عین حال تاکید کرد که «پاسخ به سوالات آژانس، اختیاری و انتخابی نیست، یک وظیفه است.»
اما از سوی ایران، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی در آخرین اظهارنظرش درباره سه مکان ادعایی صحبت‌‌‌های قابل تاملی داشت؛ به گزارش پایگاه خبری انتخاب، اسلامی در گفت‌وگو با همشهری درباره ذرات اورانیوم کشف شده در برخی مکان‌‌‌هایی که از سوی بازرسان آژانس بازدید شده، توضیح داد: «مکان‌‌‌هایی که بازرسی کرده‌‌‌اند، یکی گاوداری، یکی معدن متروکه و یکی ضایعات‌‌‌فروشی است که به گفته سرویس‌‌‌های بیگانه و منافقین، محل فعالیت هسته‌‌‌ای ایران بوده است. در یک ضایعاتی نمونه‌‌‌برداری کرده‌‌‌اند و این ضایعات از کشورهای مختلف، وارد کشور شده است.»
رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه ممکن است جایی ضایعاتی وارد شده باشد که آلودگی داشته باشد، افزود: «ضایعات از عراق و کشورهای مختلف می‌‌‌آید. در موارد بسیاری شاهدیم ضایعاتی که از عراق، از سوی بخش خصوصی یا افرادی که در کار خریدوفروش ضایعات هستند وارد می‌شود، آلودگی‌‌‌هایی دارد. این آلودگی است و مواد هسته‌‌‌ای نیست. می‌‌‌خواهند بدانند منشأ آلودگی چیست؛ ما نیز پاسخ‌‌‌های مستند و مستدل به آنها داده‌‌‌ایم. حالا ابهام دارند و اصرار دارند این را تکرار کنند. اما صادقانه برخورد نمی‌‌‌کنند و اراده سیاسی برای تحت فشار قرار دادن ایران دارند.»
در واقع ایران با این صحبت‌‌‌های اخیر اسلامی آب پاکی را روی دست آژانس ریخت و تاکید کرد که درباره سه مکان ادعایی، هم توضیحات لازم داده شده و هم از اساس دیگر امروز این ادعاها علیه ایران جای بحث ندارد. این در حالی است که آژانس معتقد است شاید بتوان با همکاری با این نهاد بین‌المللی تا حدودی از این وضعیت خارج شد.
پایان ضرب‌‌‌الاجل مارس
همچنین در قطعنامه آخر شورای حکام که اواخر آبان ماه منتشر شد از ایران خواسته شده بود که تا پایان ماه نوامبر یک نشست فنی با آژانس داشته باشد.
در یکی از بندهای مهم این قطعنامه تاکید شده بود که ایران باید همکاریهای موثر خود را که شامل توضیحات معتبر فنی در ارتباط با موضوعاتی شامل دسترسی به محل‌‌‌‌‌‌ها، مواد هسته‌‌‌ای و برداشتن نمونه‌‌‌های موردنیاز در سه سایت گفته شده است، انجام دهد.
نهم آذر ماه آخرین روز ماه نوامبر بود اما هیچ نشستی بین ایران و آژانس تا به امروز که اواسط دسامبر است برگزار نشده است. همچنین تا دو ماه دیگر نشست فصلی بعدی آژانس در ماه مارس برگزار می‌شود که اگر تا آن زمان روند مناسبات ایران و آژانس هیچ تغییری پیدا نکند احتمالا باید در انتظار یک چشم‌‌‌انداز منفی باشیم؛ زیرا شکاف بین تهران و آژانس هر روز بیشتر می‌شود.
تقابل با آژانس
همچنین اسلامی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با همشهری گفت: «وقتی سه وزیر (وزرای تروئیکای اروپا) پای نامه‌‌‌ای را امضا می‌کنند و نامه‌‌‌ای تهاجمی می‌‌‌نویسند، مشخص است که سیاسی است و پایه درستی ندارد و ما نیز بر اساس اقدام راهبردی مصوب مجلس اقدام متقابل انجام می‌‌‌دهیم که موثر واقع شده است.» این اظهارنظر رئیس آژانس نیز بیانگر آن است که چون تهران معتقد است طرف غربی از آژانس به عنوان اهرم سیاسی علیه ایران استفاده می‌کند، ایران نیز می‌‌‌خواهد مقابله به مثل کند. از منظر دیگر ایران به دلیل بی‌‌‌‌اعتمادی به غرب می‌‌‌خواهد پیش از شروع مذاکرات برجامی، مساله پادمان حل و فصل شود یعنی به نوعی مذاکرات برجامی و توافق به حل مساله پادمان گره خورده است. اما آژانس می‌‌‌گوید که این نهاد جدای از بحث برجام باید به فعالیت‌هایش بپردازد. بنابراین حتی در خصوص چگونگی و زمان همکاری‌‌‌ها نیز ادراک‌‌‌های متفاوتی از سوی ایران و آژانس مشاهده می‌‌‌کنیم. در چنین شرایطی همان‌طور که اشاره شد، تا زمان برگزاری نشست مارس شورای حکام گره کور وین باز نمی‌شود.
قطعنامه در نشست مارس یا ژوئن؟
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران در این خصوص به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت که اگر روند بین ایران و آژانس به همین ترتیب پیش برود یعنی تحولی از سوی ایران و نشانه مثبتی از سوی آژانس دیده نشود، احتمال اینکه پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع دهند، وجود دارد.
احمدی افزود: «البته این گزینه هم مطرح است که سه ماه دیگر نیز به ایران فرصت دهند و در نشست بعدی یعنی ماه ژوئن این تصمیم را بگیرند.» وی تاکید کرد که مجموع تحولات و مسائل دیپلماتیک و مسائل داخلی ایران در تصمیم شورای حکام موثر است. این دیپلمات پیشین توضیح داد: «اما اگر تحول خاصی رخ ندهد احتمالا شورای امنیت در ماه مارس یا در نشست بعدی مکانیزم ماشه را فعال می‌کند.»
مسائل فنی، تابع سیاست است
همچنین دکتر رحمن قهرمانپور، پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل نیز در رابطه با دلایل کند شدن همکاریهای ایران و آژانس به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «روابط ایران و آژانس همیشه تابعی از اتفاقات سیاسی خارج از آژانس بوده است؛ درواقع اساسا کارکرد سازمان‌های بین‌المللی، متاثر از مسائل سیاسی بیرون است.»
وی افزود: «بنابراین من اختلاف اخیر بین ایران و آژانس را غیرقابل حل نمی‌‌‌دانم و اگر روابط ایران با آژانس به مراحل پیچیده و سختی رسیده به این دلیل است که در موضوع برجام نیز روابط ما سخت است.»
قهرمانپور با اشاره به اینکه مسائل فنی هسته‌‌‌ای همواره تابعی از مسائل سیاسی بوده و مستقل عمل نکرده است، تاکید کرد: «در این بین باید توجه داشت که سخت‌‌‌ترین مساله ایران با آژانس که پرونده مطالعات ادعایی بود حل شد؛ بنابراین وقتی پرونده‌‌‌ای به این سختی حل شده طبیعتا موضوع سه مکان ادعایی نیز قابل حل است.»
این پژوهشگر درباره عمده‌‌‌ترین اختلاف دیدگاه‌‌‌های ایران و آژانس یا غرب نیز گفت: «الان ایران می‌‌‌خواهد مساله سه مکان ادعایی، دستاویزی برای طرف مقابل نباشد؛ یعنی می‌‌‌خواهد پرونده سه مکان ادعایی یک جا حل شود اما آژانس می‌‌‌گوید ما بر اساس رویه آژانس کار می‌‌‌کنیم یعنی یک به یک مکان‌‌‌ها را بررسی می‌کنند. همچنین ایران می‌‌‌گوید قبل از توافق برجام این پرونده بسته شود اما آژانس می‌‌‌گوید الزامی ندارد.»
قهرمانپور در پاسخ به سوالی در مورد چشم‌‌‌انداز و آینده روابط ایران و آژانس هم تاکید کرد که چشم‌‌‌انداز مثبتی دیده نمی‌شود و ممکن است در اجلاس ماه مارس پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شود که در این صورت شرایط بسیار پیچیده می‌شود و تحریم‌ها بازمی‌گردد.
