سه موضوع کنسولی در دستور کار قرار گرفت
اولین نشست ایران و کویت پس از هفت سال
روابط تهران و کویت از دی ماه ۱۳۹۴ متاثر از قطع روابط عربستان با ایران به سطح کاردار تنزل یافت، اما از سال گذشته و به دلیل مذاکرات ایران و عربستان سعودی و همچنین فرآیند تنش‌زدایی منطقهای بهبود یافته و مجددا به سطح سفارت ارتقا یافته است. «بدر عبدالله المنیخ» از دیپلماتهای برجسته کویتی سفیر جدید این شیخ‌نشین در تهران است. بر اساس گزارش منتشره از سوی وزارت خارجه، این نشست قرار بود ماه پیش برگزار شود که به دلیل ایجاد تغییرات در اداره کل کنسولی وزارت امور خارجه ایران به تعویق افتاد. از سوی جمهوری اسلامی، مدیرکل کنسولی وزارت امور خارجه، ریاست هیات ایرانی را عهده‌‌دار خواهد بود.
این رویداد در شرایطی برگزار می‌شود که چهارشنبه هفته گذشته رئیس‌جمهور ایران در مراسم دریافت استوارنامه سفیر جدید کویت تاکید کرد که کارشکنی دشمنان خللی در اراده ایران برای توسعه همکاری‌‌های منطقهای ایجاد نخواهد کرد. سیدابراهیم رئیسی در دیدار با «بدر عبدالله المنیخ» گفت: ظرفیت‌‌های موجود در ایران و کویت این امکان را فراهم می‌کند که دو کشور همکاری‌‌های اقتصادی و روابط تجاری خود را تا چندین برابر سطح فعلی افزایش دهند. المنیخ نیز در این دیدار به رئیسی گفت که با ماموریت تحکیم بیشتر روابط ایران و کویت به تهران آمده است و قصد دارد چشمانداز و افق گسترده‌‌تری در روابط دو کشور بگشاید. سفیر کویت تصریح کرد: دولت کویت با استقبال از سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تعامل بر پایه گفت‌وگو، بر این باور است که راهکار صحیح رفع چالش‌‌های موجود در منطقه و نیز کمک به ارتقای سطح همکاری‌‌های منطقهای گفت‌وگو است.
المنیخ همچنین از رویکرد رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در اولویت دادن به گفت‌وگو و تعامل با کشورهای منطقه قدردانی کرد. ساعاتی پیش از دیدار رئیسی و بدر عبدالله المنیخ، وزیر امور خارجه ایران نیز طی تماس تلفنی با «شیخ سالم عبدالله الجابر الصباح» انتصاب وی به عنوان وزیر امور خارجه جدید دولت کویت را تبریک گفت. امیرعبداللهیان در جریان این گفت‌وگو با اشاره به اولویت همسایگان در سیاست خارجی دولت، اهمیت همکاری‌‌های منطقهای را مورد تاکید قرار داد. وزیر خارجه کویت نیز با تشکر از این پیام تبریک اعلام کرد که دولت کویت تلاش خود را برای حل و فصل مشکلات ایرانیان مقیم به کار خواهد بست. شیخ سالم الصباح بیان کرد که کویت به دنبال همکاری مشترک با جمهوری اسلامی ایران است تا روابط تاریخی و دوستانه فی‌‌مابین به روابطی عالی ارتقا یابد.
فراز و فرود یک رابطه
روابط ایران و کویت از زمستان ۱۳۴۰ با گشایش سفارت کویت در تهران آغاز شد. تا سقوط شاه در ایران، روابط دو کشور متاثر از روابط ایران و عربستان در قالب استراتژی دو‌ستونی ریچارد نیکسون در منطقه و نقش هژمونیک ایالات متحده در خلیج فارس قرار داشت. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تا مقطع کنونی این روابط فراز و فرودهایی را به خود دیده که ناشی از رقابت تهران و ریاض و خصومت ایران و آمریکا در منطقه بوده است. مثلا سردی روابط در پی حمله سال ۱۳۹۴ به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد یا کاهش و قطع روابط در سال ۱۳۶۰ به خاطر جنگ تحمیلی و جانبداری کویت از رژیم بعث عراق. با پایان جنگ و ناشی از سیاست خارجی توسعه‌گرای دولت سازندگی در ایران کویت سفارت خود را در تهران بازگشایی کرد و ایران هم در سال ۱۳۶۹ نخستین کشوری بود که حمله صدام و اشغال کویت را محکوم کرد و خواستار عقب‌نشینی ارتش عراق از این کشور شد.
از این تاریخ تا اواسط دهه ۹۰ شمسی، روابط ایران و کویت همچون روابط ایران با دیگر دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس وضعیت نوسانی قابل توجهی به خود ندید و به شیوه کج‌دار و مریز ادامه پیدا کرد. اگرچه کویت همچون عمان و در سال‌های اخیر قطر روابط به نسبت بهتری از مثلث عربستان، امارات و بحرین با ایران داشته و تلاش کرده مواضع منعطف‌تری را نسبت به ایران به عنوان همسایه شمالی داشته باشد. با این حال دو اتفاق در چند سال گذشته روابط ایران و کویت را وارد فاز تنش کرد. بعد از اعدام شیخ نمر و حمله عده‌‌ای خودسر به سفارت عربستان در تهران، دولت کویت در اقدامی هماهنگ با تعداد دیگری از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تعداد دیپلماتهای خود را در ایران کاهش داد و سفیر خود را برای مشورت به کویت فراخواند چنان که در مدت ۷ سال اخیر سفارت این کشور در تهران در سطح کاردار در تهران مشغول به فعالیت بوده است.
همچنین در تیرماه ۱۳۹۶ فشار سیاست‌های مداخله‌‌جویانه عربستان و نیز اتهام واهی دخالت ایران در پرونده «گروهک العبدلی»، کویت اعلام کرد که باید تعداد دیپلماتهای ایرانی در این کشور کاهش پیدا کند. در همین چارچوب درآن مقطع وزارت امور خارجه کویت، سفیر ایران را احضار کرده و به صورت رسمی به وی اعلام کرد که ایران باید تعداد دیپلماتهای خود را در این کشور کاهش دهد.
چشمانداز روابط ایرانی-عربی
بازگشت روابط ایران و کویت به سطح سفارت و همزمان بازگشت سفیر امارات عربی متحده به تهران و ارتقای روابط ایران و امارات از کاردار به سفیر فرصت تازه‌ای را پیش روی ایران و شیخ‌نشین‌های خلیج فارس قرار داده است. در این میان پنج دور مذاکرات ایران و عربستان سعودی که از فروردین ۱۴۰۰ تا اردیبهشت ۱۴۰۱ به میزبانی بغداد برگزار شد، نقش مهمی در گرایش دو سوی ساحل به تنش‌زدایی دوجانبه و منطقهای داشته است. در واقع این مذاکرات عنصر تعیین‌کننده‌ای در چشمانداز روابط ایران و شورای همکاری در سال‌های پیش رو است. اگر تهران و ریاض موفق شوند بعد از ناآرامی‌ها و اعتراضات اخیر ایران که مجددا پای سرویس اطلاعات خارجی پادشاهی سعودی را به میان کشیده است، از این اختلاف عبور کرده و مجددا فضا را برای بازگشت به مذاکرات و رسیدن به توافقات دوجانبه فراهم کنند، طبیعتا می‌توان نسبت به ایجاد یک صفحه جدید در روابط خوش‌بین بود.
اگرچه عبور از این سوءتفاهمات با توجه به عمق رقابت تهران و ریاض پیچیده و بسیار دشوار است، اما هرگونه ترسیم سیاست همسایگی به عنوان شعار دولت سیزدهم منوط به حل و فصل اختلافات با عربستان است که به سرعت به بحرین به عنوان حوزه دیگری از اختلافات ایران و دولت‌های عرب خلیج فارس سرایت پیدا خواهد کرد. در این میان متغیر برجام عنصر دیگری در ذهنیت اعراب نسبت به نقش منطقهای ایران است و طبیعتا بلاتکلیفی مذاکرات برجام که خود عنصر تعیین‌کننده‌ای در بازگشت مجدد ایران و غرب به فاز تنش دارد، تاثیر مستقیمی بر روابط ایران و شیخ نشین‌های خلیج فارس بر جای خواهد گذاشت.
