عربستان سعودی به ایران چه پیامی داده است؟
مذاکرات تهران و ریاض علنی می‌شود
در همین ارتباط حسین امیرعبداللهیان پنج‌شنبه ۳۰ تیر در برنامه صف اول شبکه خبر به تشریح آخرین تحولات در حوزه سیاست خارجی پرداخت. امیرعبداللهیان در این برنامه گفت: پنج دور مذاکره با عربستان داشتیم که مذاکرات در سطح امنیتی انجام شد و پیشرفت‌هایی حاصل شد و توافقاتی درباره چگونگی برگزاری حج تمتع داشتیم که امسال شاهد برگزاری حج خوبی بودیم. رئیس دستگاه دیپلماسی در ادامه درباره آماده‌سازی بازگشایی سفارتخانه‌ها نیز افزود: در هفته گذشته پیامی از وزیر خارجه عراق دریافت کردیم که طرف سعودی این آمادگی را دارد که گفت‌وگوها از فاز امنیتی وارد فاز سیاسی و علنی شود که ما نیز اعلام آمادگی کردیم که این گفت‌وگوها در سطح سیاسی ادامه یابد و در نهایت منجر به بازگشت روابط دیپلماتیک ایران و عربستان به حالت طبیعی خودش شود.
وی درباره دور بعدی مذاکرات با عربستان سعودی هم گفت: در حوزه همسایگان حاشیه جنوبی خلیج فارس، بعد از سال ۱۳۹۵ عربستان تصمیم به قطع رابطه دیپلماتیک با ایران گرفت و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس در همراهی با عربستان سطح مناسبات دیپلماتیک را از سفیر به کاردار کاهش دادند. با اقداماتی که در شروع به کار دولت جدید انجام شد کشورهای حوزه خلیج فارس برای تحلیف رئیسی دعوت شدند و تلاش شد با برنامه‌های عملی از همه ظرفیت‌‌های سیاسی، دیپلماتیک و... در تقویت مناسبات با این کشورها استفاده کنیم. وزیر خارجه بیان کرد: امارات تصمیم گرفت سفیر به تهران وارد کند و به زودی سفیر این کشور وارد تهران می‌شود. کویت سفیر خودش را معرفی کرد و ما هم موافقت کردیم و ظرف روزهای آینده سفیر جدید کویت وارد تهران می‌شود.
جمعه ۲۴ تیر ماه وزیر مشاور دولت امارات متحده عربی در سیاست خارجی اعلام کرد ابوظبی سفیر خود را به تهران می‌فرستد و می‌خواهد روابط خود را با ایران بازسازی کند. انور قرقاش تاکید کرد که «امارات متحده عربی بخشی از یک محور و ائتلاف علیه ایران نخواهد بود، حتی اگر اقدامات تهران در منطقه به تلاش‌‌های دیپلماتیک کمک نکند.» قرقاش وزیر مشاور رئیس امارات متحده عربی در امور سیاست خارجی اواخر فروردین ماه گذشته نیز در سخنانی گفت این کشور به دنبال بهترین روابط با ایران است.
سخنان وزیر مشاور دولت امارات عربی متحده در بحبوحه سفر رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه و بازدید از اسرائیل و عربستان سعودی مطرح شد. سفری که مقامات رژیم صهیونیستی آن را با هدف تشکیل یک ائتلاف علیه ایران مطرح کردند، با این حال مقامات عربی از جمله وزیر خارجه عربستان ساعاتی پس از پایان اجلاس روز شنبه ۲۵ تیر سران شورای همکاری به‌علاوه مصر، اردن و عراق در جده، مطرح شدن هرگونه موضوع مربوط به «ناتوی عربی» در کنفرانس جده را رد کرد و مدعی شد که «نمی‌‌داند این اسم از کجا آمده است». وزیر امور خارجه عربستان با بیان اینکه هیچ بحثی درباره همکاری دفاعی بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و اسرائیل وجود ندارد، گفت: راه‌‌حل‌‌های دیپلماتیک بهترین راه‌حل و تنها راه تعامل با ایران است. ما به‌شدت به اقدامات چند‌جانبه باور داریم و از حل و فصل اختلافات از طریق سازمان‌های بین‌المللی حمایت می‌کنیم. فیصل بن فرحان تاکید کرد: مذاکرات با ایران مثبت بوده است ولی هنوز به هدف خود نرسیده است. وزیر خارجه عربستان پیش‌تر نیز در روز۱۱ خرداد پس از نشست وزیران امورخارجه شورای همکاری خلیج فارس گفته بود که گفت‌وگو با ایران باید بر اساس موضع یکسان کشورهای خلیج فارس باشد و دست ما به سوی ایران دراز است.
از سوی دیگر، ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز درباره مذاکرات ایران و عربستان و نتایج پنج دور مذاکراتی که بین دو کشور انجام شده است، گفت: خوشبختانه به دلیل درک مشترکی که هم در تهران و هم در ریاض شکل گرفته است؛ دو طرف به این اتفاق نظر رسیده‌اند که گفت‌وگوهای دوجانبه را انجام دهند. با نقش بسیار سازنده‌ای که دولت دوست و برادر عراق به عنوان کشور میزبان ایفا کرده است، پنج دور از گفت‌وگوهای مشترک ایران و عربستان سعودی در بغداد برگزار شد، ماحصل این گفت‌وگوها مثبت بوده است؛ به عبارتی این انگیزه و ادراک مشترک را ایجاد کرده است که ما نیازمند تداوم این مسیر برای ایجاد فهم مشترک و برداشتن گام اجرایی برای از سرگیری روابط دو کشور هستیم، و خوشبختانه در دو پایتخت این انگیزه و اراده سیاسی وجود دارد. دولت عراق هم همچنان به نقش سازنده و مثبت خود ادامه داده است. کنعانی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی العالم در پاسخ به این سوال که آیا زمان دور بعدی این مذاکرات مشخص شده است، اظهار کرد: در قالب رایزنی‌‌های مشترکی که از طریق برادران عراقی در حال انجام است، به‌طور عمومی توافق شده است که در آینده نزدیک دور جدید مذاکرات را برگزار کنیم اما درباره زمان هنوز به تاریخ دقیقی نرسیده‌‌ایم.
سوم اردیبهشت ماه، بغداد برای پنجمین بار میزبان مذاکرات ایران و عربستان بود، مذاکراتی که سعید خطیب‌‌زاده سخنگوی سابق وزارت خارجه ایران آن را رو به جلو و مثبت توصیف و ابراز امیدواری کرد موضوعات در دستورکار با ارتقای سطح گفت‌وگوهای سیاسی زودتر حل‌‌وفصل شود. فواد حسین وزیر خارجه عراق نیز روز دوشنبه پنجم اردیبهشت در گفت‌وگویی با شبکه الجزیره اعلام کرد که ایران و عربستان سعودی به یک یادداشت تفاهم ۱۰بندی دست پیدا کرده‌‌اند. از سوی دیگر هم سخنگوی وزارت خارجه عراق اعلام کرد مذاکرات بین عربستان و ایران، ممکن است زمینه را برای بازگشت روابط دیپلماتیک بین دو کشور مهیا کند.
اواخر فروردین ۱۴۰۰ بود که روزنامه «فایننشال تایمز» گزارش داد، مقام‌‌های ارشد ایران و عربستان سعودی برای بهبود روابط دو کشور در بغداد پایتخت عراق مذاکرات مستقیم برگزار کردند. منابع مورد استناد فایننشال تایمز مدعی شدند، نخستین دور مذاکرات مستقیم عربستان سعودی و ایران در تاریخ نهم آوریل (۲۰ فروردین) انجام شد و به گفته یکی از مقام‌‌ها، این گفت‌وگوها، «مثبت» بوده است.
از آن تاریخ تاکنون مقامات بغداد در تلاش بوده‌اند تا این گفت‌وگوها به سرانجام مشخصی برسد و عراق از عرصه تنش فراگیر ایران و عربستان سعودی در دوران ترامپ فاصله بگیرد. در همین ارتباط مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق ۵ تیر ۱۴۰۱ در صدر هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی برای دیدار با مقامات ایران وارد پایتخت شد. الکاظمی از جده و پس از دیدار با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی راهی تهران شد تا آخرین نتایج مذاکرات را با مقامات دو کشور در میان بگذارد. رئیس‌جمهور عراق اخیرا در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان با حمایت از بهبود روابط ایران و عربستان، گفت: عراق با تلاش برای میانجیگری بین سعودی‌‌ها و ایرانی‌‌ها، نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند. گفت‌وگوهایی میان ایران و دیگر همسایگان عرب در بغداد انجام شده و جو مهمی ایجاد شده است. در نهایت، ما باید سر یک میز بنشینیم و درباره مشکلاتی که دربردارنده پیامدهایی برای خودمان است، مذاکره کنیم. در نهایت، آمریکا اهمیت دارد، جهان اهمیت دارد اما اولویت‌های خودمان در این بخشی از جهان که هستیم نیز حائز اهمیت است.
