کلانتری برکنار شد
برهوت ارومیه
شاید آخرین امید دولت برای احیای دریاچه ارومیه، برکناری عیسی کلانتری از دبیری ستاد احیای دریاچه ارومیه باشد که طی سال‌های گذشته مسوولیت نجات آن را برعهده داشته و البته عملکرد مجموعه‌اش عملا نتوانسته دریاچه ارومیه را از مرگ نجات دهد. خبر برکناری کلانتری روز گذشته در حاشیه جلسه هیات دولت از سوی سخنگوی دولت اعلام شد. علی بهادری‌جهرمی در این خصوص گفت: با توجه به تاکید رئیس‌جمهور مبنی بر تقویت کارگروه احیای دریاچه ارومیه، عیسی کلانتری از سمت خود در این بخش برکنار شد. بهادری جهرمی همچنین از انتصاب استاندار آذربایجان غربی به عنوان مدیر اجرایی احیا و دبیر کارگروه به انتخاب هیات وزیران خبر داد و گفت که استاندار آذربایجان شرقی به عنوان عضو جدید کارگروه برای احیای دریاچه ارومیه به این کارگروه پیوسته است. همزمان صولت مرتضوی، معاون اجرایی رئیس‌جمهور نیز اعلام کرد که برای احیای دریاچه ارومیه ۲۱۵ میلیارد تومان منابع تخصیص داده شد. این تغییرات در شرایطی رخ داده است که طی روزهای گذشته نمایندگان مجلس در اعتراض به وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه خواستار تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه شده بودند. به گفته نمایندگان مجلس، ستاد احیای دریاچه منابع مالی را که برای نجات دریاچه درنظر گرفته شده بود، در محل‌های دیگر و برای سایر پروژه‌ها و پروژه‌هایی که ارتباطی با ستاد احیای دریاچه ارومیه نداشت، هزینه کرده است. در همین ارتباط روز ۲۱تیرماه در جریان موافقت مجلس با «تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه»، جلال محمودزاده، نماینده مردم مهاباد تصریح کرد: «قرار بود ستاد احیای دریاچه ارومیه با هزینه‌کرد اعتبارات بر اساس نقشه ۱۰ ساله کاهش تراز آبی دریاچه ارومیه که از سال ۱۳۷۴ و با شیب متوسط ۴۰ سانتی‌متر در هر سال آغاز شد در درجه اول طی ۸ سال برنامه احیا به تراز ۱/ ۱۲۷۴ متر برساند اما نتیجه آن شد که در حال حاضر بخش عظیمی از دریاچه ارومیه خشک شده و بیش از ۳۰ میلیارد مترمکعب آب نسبت به دوره‌های پرآبی کاهش یافته است.»
احیای دریاچه ارومیه ؛ سریال تکراری دولت‌ها
اما احیای دریاچه ارومیه نخستین بار نیست که در دستور کار دولت‌ها قرار می‌گیرد. نجات این دریاچه یکی از مهم‌ترین وعده‌‌های دولت حسن روحانی هم بود. حسن روحانی سال ۱۳۹۲ در فیلم کوتاه تبلیغاتی‌اش چند دقیقه را به لزوم احیای این دریاچه اختصاص داد. سخنانی که با توجه به نگاه یک کاندیدای ریاست‌جمهوری به مسائل زیست محیطی مورد توجه قرار گرفت و بسیاری را برای رای دادن به او به پای صندوق‌های رای کشاند. به دنبال این وعده ستاد احیای دریاچه ارومیه در زمستان سال ۹۲ تشکیل شد و هیات دولت، معاون اول رئیس‌جمهور سابق به عنوان رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه و عیسی کلانتری را نیز به عنوان دبیر و مجری ستاد منصوب کرد. براساس گزارش‌ها ستاد احیای دریاچه در شرایطی آغاز به کار کرد که دریاچه با افت ۱۰ سانتی‌متری تراز مواجه شده بود. پس از آغاز به کار ستاد، طی سال‌های پس از آن و مشخصا در سال‌های ۹۴ و ۹۵ وضعیت دریاچه تا حدی بهبود پیدا کرد. اما روند کاهشی تراز آن مجددا در سال‌های بعد ادامه پیدا کرد. در ادامه یک بار دیگر بهار سال ۹۸ تراز آب دریاچه ارومیه بالا رفت تا آنجا که بسیاری بازگشت جریان زندگی به دریاچه ارومیه را جشن گرفتند. اما همان زمان هم منتقدان دولت و البته برخی کارشناسان محیط زیست بر این نظر بودند که آنچه دریاچه ارومیه را نجات داده نه عملکرد ستاد احیا، بلکه سیل و بارندگی‌های بهار ۹۸ بوده است. انتقادی که در مقابل بسیاری آن را قبول ندارند و معتقدند دولت روحانی با توقف ساخت سدها و انتقال آب به این دریاچه آن را از خشک شدن حتمی نجات داده است. پیش از روحانی، محمود احمدی‌نژاد هم سال ۹۱دستور احیای دریاچه ارومیه را در زمان خود صادر کرده بود. هرچند او معتقد بود هر ۵۰۰ سال بحران زیست محیطی به ارومیه باز می‌گردد. به هرحال دریاچه ارومیه و مردمی که در این منطقه زندگی می‌کنند، سال‌هاست که با پدیده خشکی آن دست و پنجه نرم می‌کنند. در واقع خشک شدن دریاچه برای بسیاری از مردم به معنای پایان زندگی در این منطقه است. از سوی دیگر حیات وحش این دریاچه نیز به‌شدت در معرض خطر و نابودی قرار گرفته است. دریاچه ارومیه در سال‌هایی که زنده بود، محل مهاجرت پرندگانی چون فلامینگو بود که از میگوی آب شور به نام آرتمیا که در این دریاچه زندگی می‌کردند تغذیه می‌کرد. اما با خشک شدن آب دریاچه دیگر نه خبری از پرواز فلامینگوها به دریاچه ارومیه هست و نه خبری از مهم‌ترین منبع غذایی فلامینگوها. بنا به گفته امیرعباس جعفری، مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان غربی، بیش از ۲ دهه گذشته، هرسال به‌طور متوسط ۴۰ سانتی‌متر از ارتفاع دریاچه ارومیه کاسته شده و اکنون ۹۵ درصد از آب این دریاچه خشک شده و تنها ۵درصد از این دریاچه باقی مانده است.
خشکسالی، تبخیر آب، توسعه بی‌رویه کشاورزی و استفاده نادرست از آب دریاچه برای کشت محصولات زراعی پرآب‌بر و ساخت صدها سد در مسیر رودخانه‌هایی که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار گرفته‌اند، از مهم‌ترین عوامل خشک شدن دریاچه ارومیه ذکر شده است. البته که افزایش دمای هوا و گرم شدن زمین نیز بر این معضل اضافه شده است. حالا از دریاچه‌ای که روزگاری به مشهورترین دریاچه دائمی ایران و نمک‌هایش در دنیا شهره بود زمینی خشک برجا مانده است. دریاچه ارومیه نفس‌های آخرش را می‌کشد، با این حال شاید تغییرات و جابه‌جایی‌ها در کنار برنامه‌های جدید بتواند مانع مرگش شود.
