چرا برجام احیا نمی‌شود؟ دکتر قهرمان‌‌‌پور پاسخ داد
معمای گام آخر برجام
رحمن قهرمان‌‌‌پور در گفت‌‌‌وگو با «ایسنا» گفت: قرار دادن نام سپاه در فهرست گروه‌‌‌های تروریستی خارجی (FTO) از سوی مایک پمپئو وزیر امور خارجه ترامپ پیشنهاد شد در حالی که نهادهای امنیتی آمریکا مخالف آن بودند. این اقدام دولت ترامپ بخشی از تلاشی بود تا بازگشت به برجام در دولت‌های آینده ناممکن شود و امروز می‌بینیم که این تاکتیک کار را برای بایدن سخت کرده است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تاکید کرد: در حالی که تعداد زیادی از جمهوری‌خواهان در سنا و مجلس خواهان توافق با ایران هستند اما دولت بایدن از ترس برخی جمهوری‌خواهان مخالف و ترس از اینکه از این مساله در انتخابات کنگره بهره‌‌‌برداری کنند، فعلا با برداشتن نام سپاه از لیست FTO موافقت نکرده است. به علاوه اینکه برخورد بایدن با جنگ اوکراین مزید بر علت شده و اعتماد به نفس دولت بایدن را بیشتر کرده است. در قیاس با قبل از حمله روسیه به اوکراین، آمریکا تصور می‌کند در موقعیت بهتری است و می‌تواند امتیازات بیشتری در مذاکرات هسته‌‌‌ای بگیرد.
قهرمان‌‌‌پور با اشاره به اخباری که هفته گذشته به طور نیمه رسمی در رسانه‌‌‌های غربی منتشر شد مبنی بر اینکه بایدن با خارج کردن نام نیروی قدس سپاه مشکل دارد اما امکان خروج نام سپاه از فهرست FTO هست، اظهار کرد: این موضع‌‌‌گیری رسمی اعلام نشد و خبر نداریم که اگر در پشت پرده چنین پیشنهادی شده واکنش ایران چه بوده است؟ به نظر می‌رسد دو طرف بر سر موضوع سپاه همچنان در حال چانه‌‌‌زنی هستند. از سویی می‌بینیم که انریکه مورا به نمایندگی از اتحادیه اروپا در مذاکرات، مقامات قطر، عراق و عمان نیز در حال میانجی‌گری هستند با این حال باید منتظر باشیم ببینیم ابتکار عملی هست که در این شرایط سخت دولت بایدن نسبت به آن رضایت داشته باشد یا نه. وی درباره پافشاری ایران و تاکید بر خارج کردن نام سپاه از لیست FTO در راستای انتفاع ایران از مزایای اقتصادی برجام تصریح کرد: واقعیت این است که نیروی قدس سپاه قبل از قرار گرفتن نام سپاه به طور کلی در لیست FTO، در این لیست قرار گرفته بود. اما معتقدم خارج کردن نام سپاه از این فهرست بیشتر از اینکه جنبه عملی داشته باشد، جنبه نمادین برای هر دو طرف ایرانی و آمریکایی دارد. در آمریکا با توجه به اینکه مساله ایران و برجام در دعواهای داخلی‌‌‌شان وارد شده است، دولت بایدن نگران است با خارج کردن نام سپاه از این فهرست، برخی جمهوری‌خواهان از این مساله در رقابت انتخاباتی پیش رو سوءاستفاده کنند این درحالی است که برخی از جمهوری‌خواهان می‌دانند که خارج کردن سپاه از این فهرست خیلی هم موضوع حادی نیست.
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: خارج کردن نام سپاه از این فهرست از یکسو برای ایران مهم است، چون قرار گرفتن بخشی از نیروی نظامی کشور به طور رسمی و سیاسی در فهرست تروریست‌‌‌ها قابل قبول نیست. از سوی دیگر حتی اگر نام سپاه از این فهرست خارج شود، همچنان در سایر فهرست‌‌‌ها جزو گروه‌‌‌های تحریمی است و از این منظر خیلی تاثیر عمیقی روی سپاه و فعالیت‌هایش ندارد.
وی درباره تاثیر برداشته شدن نام سپاه از فهرست FTO بر انتفاع بیشتر ایران از اجرای برجام با بیان اینکه نفس اجرای برجام مهم است اما باید به طور کلی در نظر داشته باشیم جو حاکم میان ایران و آمریکا و به طور کلی غرب باعث می‌شود این انتفاع اقتصادی محدود باشد، افزود: فرض کنید با اجرای برجام اعلام شود که همه شرکت‌ها می‌توانند برای تعامل اقتصادی به ایران بیایند اما این مساله یک‌روزه و یک ماه و حتی یکساله انجام نمی‌شود، به‌ویژه شرکت‌های آمریکایی امکان این مساله را ندارند چون تحریم‌های ثانویه همچنان برقرار است. بنابراین حتی اگر برجام احیا شود شرکت‌های خصوصی با یک رویکرد محتاطانه به سرعت از آن استقبال نمی‌‌‌کنند و بیشتر شرایط برای شرکت‌هایی که قبلا در ایران کار کرد‌ه‌اند، فراهم است.
قهرمان‌‌‌پور تاکید کرد: درست است حرف از انتفاع اقتصادی با اجرای برجام جذاب و واقع‌‌‌بینانه و بحق است اما در این‌باره باید مراقب باشیم که تحت هر عنوانی سطح انتظارات را با اجرای برجام بالا نبریم؛ با توجه به واقعیت‌‌‌های ایران و آمریکا این انتفاع محدود است.
وی درباره درخواست ایران برای انجام یک یا دو اقدام از سوی آمریکا از جمله آزاد‌سازی منابع مالی ایران به عنوان اقدام اعتمادساز گفت: واقعیت این است که دیوار بی‌‌‌اعتمادی این‌‌‌قدر بلند است که شاید با انجام اقدامات اعتمادساز معمولی نشود گفت این بی اعتمادی رفع یا کم می‌شود. در گذشته هم مقاطعی بوده است که دو طرف از نظر خود اقدامات اعتمادساز انجام دادند، اما طرف مقابل آن را کافی ندانسته است. در عین حال می‌‌‌دانیم که برخی کشورهای دوست ایران در تلاش هستند که این موضوع به نحوی حل شود. معتقدم اگر اراده سیاسی در واشنگتن باشد دستیابی به راه‌‌‌حلی که دو طرف بتوانند بر سر آن به توافق برسند، دشوار نیست. تحریم سپاه برای آمریکا بیش از آنکه یک اقدام محدودکننده واقعی باشد، یک امر نمادین و سمبلیک است و برای ایران هم خارج شدن نام سپاه از فهرست FTO همین اثر و نتیجه را دارد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: به طور مشخص فعلا دو طرف در شرایط عقب‌‌‌نشینی از خواست‌‌‌شان بر سر مساله سپاه نیستند، باید منتظر باشیم ببینیم میانجی‌گری‌‌‌ها تا چه اندازه در این رابطه جواب می‌دهد. دو طرف الان همه ابزارهای چانه زنی را به کار گرفتند که طرف مقابل را به پذیرش خواسته‌‌‌اش مجاب کند.
قهرمان‌‌‌پور درباره طولانی شدن روند اختلافات و وقفه در مذاکرات و توافق احتمالی اظهار کرد: شکی نیست که هم ایران، هم آمریکا به این توافق نیاز دارند؛ آمریکا نیاز دارد چون می‌خواهد تکلیفش با خاورمیانه مشخص شود. سخنگوی وزارت دفاع آمریکا اخیرا گفته بود که استراتژی آمریکا در بخش خاورمیانه را بیشتر ارزیابی می‌کند و هنوز جای کار دارد، این یعنی به خاطر بلاتکلیف بودن برجام استراتژی آمریکا هم هنوز شکل نهایی به خودش نگرفته است و با تحولات در نظام بین‌الملل و جنگ اوکراین آمریکا ناگزیر است که تکلیف خودش را هر چه زودتر روشن کند، اما می‌خواهد تا حدی که ممکن است امتیاز کمتری دهد تا برگ‌‌‌های برنده جمهوری‌خواهان علیه دولت بایدن در رقابت انتخاباتی آتی را خنثی کند.
وی ادامه داد: ایران هم به برجام نیاز دارد هم به لحاظ منطقه‌‌‌ای و هم اینکه سعی دارد در مذاکرات با عربستان اعتماد‌سازی کند و به نوعی محور ابراهیم (عادی‌سازی اعراب با اسرائیل) را تضعیف کند. به لحاظ داخلی هم دولت آقای رئیسی به توافق نیاز دارد تا مقداری از فشارهای اقتصادی کم کند. بنابراین هر دو طرف روی کاغذ به این توافق نیاز دارند اما تصمیم‌گیرندگان در هر دو طرف نگران توافق کردن و وضعیت خودشان در رقابت‌های سیاسی هستند. دولت رئیسی و بایدن هر دو فکر می‌کنند که باید امتیازات بیشتری بگیرند و امتیازات کمتری بدهند و این کار را مشکل کرده است. باید دید در هفته‌‌‌های آینده گره از این اختلاف باز می‌شود یا نه! من خوش‌بین هستم که راهی باز خواهد شد اما اینکه چه زمانی اتفاق می‌‌‌افتد، نمی‌دانم.
