طی ماه‌‌های گذشته، ایالات متحده بار‌‌ها تکرار کرد که به همراه متحدان اروپایی و خاورمیانه‌‌ای خود، به دنبال رسیدن به توافقی در مورد برنامه‌‌های هسته‌‌ای ایران است تا نگرانی‌ها در این باره برطرف شود. این در حالی است که وزیر خارجه آمریکا، آنتونی بلینکن بار‌‌ها تاکید کرد کشورش با هم پیمانان خود در حال بررسی پرونده ایران است و در صورت دست نیافتن به توافق، تمام گزینه‌‌ها از جمله گزینه نظامی، مطرح است. رئیس‌جمهور ایران در تاریخ ۱۰ فوریه ۲۰۲۲ تمام آنچه در مورد ساخت سلاح هسته‌‌ای توسط کشورش مطرح است را دروغ و باطل خواند. روز چهارشنبه ۹ فوریه ۲۰۲۲، ایالات متحده از فرصت آخری برای احیای توافق هسته‌‌ای صحبت کرد که موعد آن، پایان ماه جاری است و گفت که در صورت شکست مذاکرات، راه‌‌های دیگر را بررسی می‌کند. رابرت مالی، نماینده آمریکا در مسائل ایران، گزارش پیچیده‌‌ای را در مورد آنچه در مذاکرات هسته‌‌ای وین جریان دارد، ارائه داده و کاخ سفید هم سناریو‌‌هایی را مطرح کرده بود. در این میان، ۳۳ نماینده جمهوری‌خواه در کنگره، در نامه‌‌ای به بایدن در تاریخ ۸ فوریه ۲۰۲۲ اظهار کردند مادامی که هر توافق جدیدی با ایران به کنگره ارائه نشود، آن را قبول نمی‌‌کنند.

توافق نزدیک

به عقیده تحلیلگران، حمله نمایندگان آمریکا به مذاکرات وین و فشار مداوم آنها به بایدن، نشانه نزدیکی رسیدن به توافق بوده و حاکی از آن است که بایدن با وجود هزینه‌‌های سیاسی احتمالی که در این باره متحمل می‌شود، به دنبال نهایی کردن این توافق است. الجزیره انگلیسی به نقل از یک روزنامه نگار و تحلیلگر ایرانی آمریکایی آورد: اشاره واضحی مبنی بر نزدیکی توافق وجود دارد و تعدادی از گزارش‌ها این فرضیه را تایید می‌کند. وی در تاریخ ۹ فوریه ۲۰۲۲ گفت: مذاکره‌کنندگان به هدف نهایی نزدیک شده‌اند و این دلیل بالا گرفتن صدای مخالفان در آمریکاست، چرا که ایشان نزدیک بودن توافق را دریافته‌اند و می‌‌خواهند آن را متوقف کنند.

در هفته گذشته، ایالات متحده بخشی از تحریم‌های ایران را رفع کرده تا به کمک آن، ایران از بعضی کشور‌‌ها برای پیشبرد برنامه‌‌های هسته‌‌ای صلح‌آمیز خود استفاده کند، واشنگتن این گام را برای از سر‌گیری توافق و بازگرداندن تهران به توافق قبلی، ضروری دانست. این در حالی است که یک مسوول آمریکایی در ماه گذشته، تصریح کرد مذاکرات به مرحله آخر خود نزدیک می‌شود.

دیدگاه جدید

دکتر خالد الجابر، مدیر مرکز مطالعات «مینا» معتقد است که متغیر‌‌های متعددی رئیس‌جمهور آمریکا را به سمت تماس با پادشاه سعودی سوق داد، ضمن آنکه واشنگتن می‌‌داند منطقه خلیج فارس نقش زیادی را در مرحله بعدی ایفا خواهد کرد. وی در گفت‌وگو با الخلیج آنلاین تصریح کرد که مذاکرات وین به مراحل پیشرفته خود رسیده و ما تا پایان سال‌جاری شاهد یک توافق جدید هستیم. این امر نیازمند اطمینان دهی به دولت‌‌های خلیج فارس در خصوص امنیت آنهاست. الجابر گفت: این عملیات دشوار است، به‌ویژه آنکه مساله تنها به برنامه‌‌های هسته‌‌ای ایران محدود نیست و به موشک‌‌های آن نیز مرتبط است. همان‌طور که حمایت ایران از حوثی‌‌ها در یمن و حزب الله در لبنان، موجب نگرانی آمریکا شده و واشنگتن را بر آن داشته است تا در سایه توافق جدید، به شکل تازه‌‌ای وارد تعامل با ایران شود.

به گفته الجابر، دیدار شیخ تمیم بن حمد با رئیس‌جمهور آمریکا، دربردارنده وعده‌‌ها و اطمینان دهی‌‌های آمریکا بود مبنی بر اینکه ایالات متحده همچنان در منطقه حاضر است و از امنیت دولت‌‌های عربی خلیج فارس محافظت می‌کند. این‌گونه تماس‌‌ها و دیدار‌‌ها نشان‌دهنده دیدگاه جدید آمریکاست که بر اساس آن می‌‌کوشد به هم پیمانان خود این احساس را القا کند که واشنگتن همچنان متحد قابل اعتماد آنهاست، حتی اگر وارد توافق جدیدی با ایران شود.

این تحلیلگر قطری خاطرنشان کرد که آمریکایی‌‌ها با چالش‌های بزرگی مواجه هستند که به تعامل ایران با دولت‌‌های منطقه به شکلی که خطری برای آنها نداشته باشد، بازمی‌گردد. چالش بزرگ فعلی ایالات متحده، میزان قدرت آن در اطمینان دهی به دولت‌‌های خلیج فارس در سایه توافق احتمالی با ایران است. این متغیر‌‌ها کاخ سفید را بر آن داشت تا در شیوه تعامل خود با منطقه و به‌ویژه در رابطه با عربستان سعودی، تجدید نظر کند، چرا که این کشور نقش استراتژیکی در بازار جهانی نفت دارد.

دیدگاه فعلی آمریکا، مبتنی بر اصل استقرار سیاسی و اقتصادی برای تحقق اهداف مهم است، که در مقدمه آنها، تضمین استقرار در منابع انرژی منطقه است. الجابر ضمن اشاره به سفری که امیر قطر به ایالات متحده داشت، خاطرنشان کرد که سفر مذکور، منعکس‌کننده اهمیت منطقه در تامین نفت و گاز در جهان است.

تحولات سیاسی بزرگ

در کنار نیاز‌‌های اقتصادی، متغیر‌‌های سیاسی بزرگی در منطقه وجود دارد که مربوط به اوضاع امنیتی است، همان‌طور که حملات اخیر حوثی‌‌ها به امارات نشان داد این حملات می‌تواند به دیگر کشور‌‌های منطقه نیز برسد. به عقیده این تحلیلگر قطری، واشنگتن تلاش می‌کند استقرار امنیتی را در منطقه‌‌ای محقق کند که هم پیمانان استراتژیک ایالات متحده در آن حضور دارند، یعنی کشور‌‌هایی که از مهم‌ترین خریداران سلاح آمریکا هستند.

ایالات متحده نمی‌‌خواهد دولت‌‌های منطقه از خرید سلاح از این کشور منصرف شده و به سمت دولت‌‌هایی مثل چین بروند. از سوی دیگر، ایالات متحده امروز به منطقه از جنبه‌‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی نگاه می‌کند و از این رو به ناچار در تعامل با برخی دولت‌‌های منطقه، مسائل مربوط به حقوق بشر را نادیده می‌گیرد.