جوزپ بورل: در مراحل نهایی مذاکرات وین هستیم
خوش بینی اروپا به توافق از ایستگاه واشنگتن
در مراحل نهایی مذاکرات وین هستیم
عکس: AFP
در همین خصوص جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که اخیرا به آمریکا سفر کرده بود، در گفتوگو با شبکه فرانس ۲۴، درباره پیشرفت مذاکرات وین گفت: نمی‌‌‌دانم یک‌‌‌هفته، دو هفته یا سه هفته طول خواهد کشید اما مطمئنا در آخرین مراحل مذاکره هستیم. بورل گفت: رسیدن به یک توافق در زمینه لغو تحریم‌ها و بازگرداندن اقدامات هستهای ایران به حالت قبل، «مهم‌ترین مساله است.» او ابراز امیدواری کرد که گشایشی صورت گیرد، «چون دو طرف از خود آمادگی نشان داده‌‌‌اند.» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین گفت که پیش از خروج دولت قبلی آمریکا از توافق هستهای، ایران به توافق پایبند بوده است. جوزپ بورل علاوه بر این، مطرح کرد که روسیه نقش سازنده‌‌‌ای در مذاکرات وین ایفا می‌کند.
پیش‌تر مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگکننده ارشد مذاکرات وین شامگاه شنبه نیز در تماس تلفنی با وزیر امور خارجه ایران در خصوص روند مذاکرات جاری وین گفتوگو و رایزنی کرده بود. بورل در این تماس تلفنی با اشاره به اینکه هم اکنون مذاکرات در برهه زمانی مهمی قرار دارد، اظهار کرد: انتظار این است همه طرفها با یک دستور کار مشخص و در راستای رسیدن به توافق به وین بیایند و آماده اتخاذ تصمیم‌های سیاسی باشند.
امیرعبداللهیان نیز در این گفتوگو ضمن تشکر از تلاش‌های بورل، انریکه مورا معاون او و اتحادیه اروپا در جهت هماهنگ کردن مذاکرات خاطرنشان کرد: تحولات مثبتی در مذاکرات رخ داده است اما هنوز انتظارات ما را برآورده نمی‌سازد. ما با قاطعیت و صراحت به دنبال توافق خوب هستیم، اما با همین صراحت و قاطعیت بر حراست از خطوط قرمز و منافع ملی خود تاکید داریم.
وزیر امورخارجه در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: متاسفانه برجام در سال‌های اخیر منافع اقتصادی برای ایران نداشته است. ما تنها در صورتی به یک توافق خوب می‌رسیم که تامین‌کننده منافع اقتصادی ما به صورت پایدار و قابل اتکا باشد. امیرعبداللهیان در پایان بار دیگر تاکید کرد: ایران برای رسیدن به یک توافق خوب مصمم است و در این راستا با اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگکننده برجام در ارتباط مستمر و نزدیک خواهد بود.
وزیر خارجه ایران در خصوص پیش‌بینی روند مذاکرات پیش رو در وین نیز گفت: «ما بر آخرین متونی که در نتیجه مذاکرات ایران با گروه ۱+۴ و Non-Paperهایی که از طریق آقای مورا تبادل شده تمرکز کردیم. در مرور آخرین متون به دست آمده از مذاکرات وین، هنوز در حوزه رفع تحریم‌ها بخش‌‌‌هایی از مطالباتمان مورد توجه قرار نگرفته است.»
دور هشتم مذاکرات وین روز سهشنبه با برگزاری جلسه دوجانبه میان علی باقری مذاکره‌‌‌کننده ارشد جمهوری اسلامی و انریکه مورا هماهنگکننده گفتوگوها از سر گرفته شد. علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی روز سهشنبه و همزمان با ادامه دور هشتم مذاکرات در وین بین ایران و ۱+۴ برای رفع تحریم‌ها در توییتی نوشت: ظرفیت‌‌‌ها و توانمندی‌‌‌های اقتصادی و تکنولوژیک کشور دارای ساختار یکپارچه‌ای است و رفع تحریم‌ها با هر شناسه‌‌‌ای باید برای همه بخش‌‌‌ها ماهیت یکسانی داشته باشد. تجربه قبلی ثابت کرد که بدون رفع جامع و موثر تحریم‌ها، انتفاع اقتصادی پایدار از برجام بیشتر شبیه یک سراب است.
دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران همچنین در توییتی دیگر نوشت: «انسجام لازم در این کشور (آمریکا) برای اتخاذ تصمیمات سیاسی در مسیر پیشبرد مذاکرات وین وجود ندارد.» علی شمخانی روز چهارشنبه، ۲۰ بهمن، در این پیام توییتری افزود: «دولت آمریکا نمی‌تواند هزینه اختلافات داخلی خود را با تضییع حقوق قانونی ملت ایران پرداخت کند.»
شمخانی توضیح بیشتری در این باره نداده، اما به نظر می‌رسد اشاره‌‌‌اش به نامه‌‌‌ای باشد که روز سهشنبه ۳۳ تن از سناتورهای جمهوری‌خواه به رئیس‌جمهوری آمریکا فرستادند و در آن هشدار دادند اگر بازگشت واشنگتن به توافق برجام به رای سنا منوط نشود، آنها از اختیارات خود برای جلوگیری از احیای آن استفاده خواهند کرد.
شرط پیشرفت در مذاکرات
در جدیدترین موضع برجامی وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگوی تلفنی با همتای روس تاکید کرد بدون واقع‌‌‌بینی طرف غربی و اقدامات ملموس و واقعی آنها، سرعت پیشرفت در مذاکرات حاصل نخواهد شد. به گزارش خبرگزاری تسنیم، حسین امیرعبداللهیان و سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه روز سهشنبه در تماس تلفنی در خصوص موضوعات مورد علاقه از جمله پیگیری توافق‌‌‌های انجام شده در جریان سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به روسیه و مذاکرات وین گفتوگو و تبادل نظر کردند. وزیر امور خارجه ایران، ضمن سازنده خواندن مواضع روسیه در قبال موضوع هستهای ایران، تاکید کرد جمهوری اسلامی ایران قاطعانه در پی یک توافق خوب و در چارچوب منافع و حقوق خود است.
امیرعبداللهیان در این گفتوگو اظهار کرد، جمهوری اسلامی ایران آماده رسیدن به چنین توافقی در اسرع وقت است، اما بدون واقع‌‌‌بینی طرف غربی و اقدامات ملموس و واقعی آنها، سرعت پیشرفت در مذاکرات حاصل نخواهد شد. وزیر امور خارجه تاکید کرد لغو موثر تحریم‌ها موضوع بسیار مهمی است و ایران در این مسیر به مشورتها و تماس‌‌‌های خود با مسکو و سایر طرفها ادامه خواهد داد.
وزیر امور خارجه روسیه نیز در این تماس، ضمن تبریک پیروزی انقلاب اسلامی و روز ملی جمهوری اسلامی ایران، با تاکید بر اهمیت احیای برجام و لغو تحریم‌های غیرقانونی، تصریح کرد همه طرفها و در وهله نخست ایالاتمتحده باید به تعهدات خود بازگردند.
لاوروف همچنین یادآور شد که مسکو همواره بر لزوم توقف اقدامات مخرب در قبال برجام تاکید داشته است و نگرانی‌های ایران را درک می‌کند. وزیر خارجه روسیه همچنین از مواضع طرف ایرانی در مورد لزوم افزایش سرعت و نتیجه‌‌‌محور بودن مذاکرات استقبال کرد.
پیش‌تر میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات نیز درخصوص روند گفتوگوها تاکید کرد فکر می‌‌‌کنم می‌توان گفت مرحله فعلی، مرحله آخر است. کارهای زیاد‌‌ی انجام شده است. سند نهایی پیش‌‌‌نویس شده است. این سند بند‌‌‌های متعد‌‌‌دی دارد که باید بیشتر روی آن کار شود، اما سند روی میز است، طولانی است و بیش از ۲۰صفحه دارد. این مبنای به پایان برد‌‌‌ن مذاکرات در مد‌‌‌تی کوتاه است.
ورود مذاکرات به مرحله سرنوشت‌‌‌ساز
در ادامه واکنش‌های برجامی، سخنگوی وزارت خارجه چین خواستار بازبینی در سیاست «فشار حداکثری» آمریکا علیه ایران و رفع تحریم‌های غیرقانونی علیه جمهوری اسلامی شد. به گزارش «ایسنا»، ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین روز سهشنبه در کنفرانسی خبری درخصوص مذاکرات وین گفت: مذاکرات بر سر احیای پایبندی به برجام وارد مرحله سرنوشت‌‌‌ساز شده است. چین قبول دارد که تمامی طرفین باید حس فوریت قوی‌‌‌تری داشته باشند و همچنین حسن نیت و انعطاف‌‌‌پذیری از خود نشان بدهند. طرفین باید به دنبال حصول هرچه سریعتر توافق باشند.
وی ادامه داد: در عین حال ما باور داریم که ضرب‌‌‌الاجل‌‌‌های ساختگی برای مذاکرات سازنده نیستند. تمامی طرفین باید شکیبایی لازم را از خود نشان بدهند، اختلافات را به طرز مناسب حل و فصل و شرایطی مطلوب برای مذاکرات ایجاد کنند. لیجیان افزود: آمریکا که مقصر اصلی بحران هستهای ایران است باید سیاست غلط «فشار حداکثری» علیه ایران را بازبینی کند و تمامی تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران و اشخاص ثالث را بردارد. بر همین اساس ایران نیز باید پایبندی کامل را ادامه دهد. وی در انتها گفت: چین به شرکت در مذاکرات به طور سازنده ادامه خواهد داد و با تمامی طرفین جهت بازگرداندن هرچه سریعتر برجام به مسیر درست خود همکاری خواهد کرد.
آلمان خواستار «توافق سریع» شد
در ادامه وزارت امور خارجه آلمان که کشورش به عنوان یکی از سه کشور اروپایی تاکنون به تعهداتش در برجام عمل نکرده در پیامی در توییتر خواستار تصمیم‌گیری سریع درباره مذاکرات وین شد.
به گزارش خبرگزاری فارس، وزارت امور خارجه آلمان در پیامی در صفحه خود در توییتر نوشت: «مذاکره‌کنندگان تروئیکای اروپا برای گفت‌‌‌وگوهای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به وین بازگشتند. ما اکنون در مراحل پایانی هستیم. راه‌حل دیپلماتیک امکانپذیر است اما نیازمند آن است که به سرعت به تصمیم‌گیری‌‌‌ها برسیم.»
در آستانه ازسرگیری ادامه دور هشتم مذاکرات وین برای رفع تحریم‌های یکجانبه علیه ایران، یکی از سخنگویان وزارت امور خارجه آمریکا نیز تصریح کرد رسیدن به توافق با ایران درباره موضوع هستهای این کشور امکانپذیر است اما به واسطه پیشرفت توانمندی‌‌‌های هستهای ایران، باید هرچه سریعتر نهایی شود.
دیپلمات‌‌‌های غربی از هشتم آذرماه که نخستین دور مذاکرات رفع تحریم‌ها در دولت سید ابراهیم رئیسی بود، سعی کرده‌‌‌اند با ارائه چارچوب‌‌‌های زمانی تیم ایران را برای موافقت با خواسته‌‌‌های خود تحت فشار قرار دهند. با این حال، نمایندگان ایران در مذاکرات وین تصریح کرده‌‌‌اند برای تهران نتیجه مهم‌تر از زمان است. تهران در تلاش است برجام را که از نخستین روزهای اجرایی شدن در اثر برخی سیاست‌های آمریکا و کشورهای غربی به توافقی تهی از منافع اقتصادی برای طرف ایرانی تبدیل شد به سمت توافقی دوجانبه و متوازن پیش ببرد.
«دونالد ترامپ» رئیسجمهور سابق ایالاتمتحده در سال ۲۰۱۸ به طور یکجانبه از برجام خارج شد و تحریم‌هایی را با هدف اعمال فشار علیه ایران وضع و ایران ناگزیر شد که پس از یکسال پایبندی به برجام بعد از خروج آمریکا، گام‌‌‌هایی را در جهت کاهش تعهدات برجامی در چارچوب این توافق بردارد. مقام‌‌‌های کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا از زمان آغاز مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین همواره تلاش کرده‌‌‌اند در موضع‌‌‌گیری‌‌‌های رسانه‌‌‌ای این‌طور وانمود کنند که پیشرفت مذاکرات هستهای در گرو اقدامات ایران است.
«سعید خطیب‌‌‌زاده» سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه در خصوص ازسرگیری مذاکرات وین گفت: «پاسخ‌هایی که آمریکا به وین می‌‌‌آورد مشخص می‌کند که چه زمانی می‌توانیم به توافق برسیم. ما در زمینه‌‌‌های مختلف مذاکرات وین پیشرفت قابل‌‌‌توجهی داشته‌‌‌ایم از جمله تضمین‌‌‌هایی مبنی بر اینکه ایران به دنبال این است که دولت جدید آمریکا یک بار دیگر توافق را نقض نکند.»
دولت فعلی آمریکا به ریاست «جو بایدن» مدعی است قصد دارد از طریق مذاکرات جاری در شهر وین، پایتخت اتریش زمینه‌‌‌های لازم را برای بازگشت کشورش به توافق هستهای برجام فراهم کند. تاکنون ۸ دور مذاکره در شهر وین میان ایران و اعضای گروه ۱+۴ از یک طرف و آمریکا و اعضای گروه ۱+۴ از طرف دیگر در این خصوص برگزار شده است.
دولت آمریکا تاکنون در این مذاکرات از انجام اقدامات لازم برای بازگشت به برجام خودداری کرده و عملا سیاست دولت گذشته این کشور موسوم به «فشار حداکثری» را علیه ایران ادامه داده است. دولت بایدن، در عوض با مانور روی برخی حرکات نمایشی تلاش کرده توپ تصمیم‌گیری را در مذاکرات وین به زمین ایران بیندازد. از جمله جدیدترین اقداماتی که آمریکا با این هدف انجام داده بازگرداندن معافیت‌‌‌های تحریمی مربوط به همکاری‌‌‌های صلح‌‌‌آمیز با برنامه هستهای ایران است. این معافیت‌‌‌ها در دوران ریاست جمهوری قبلی آمریکا لغو شده بودند، اما ناظران و تحلیلگران می‌‌‌گویند بازگرداندن آنها به جهت آنکه در بردارنده انتفاع اقتصادی برای ایران نیست را نمی‌توان امتیاز در نظر گرفت.
«ند پرایس» در نشست خبری شامگاه دوشنبه در خصوص معافیت‌‌‌های تحریمی ایران تاکید کرد: «هدف از صدور این معافیت‌‌‌ها تامین پول برای ایران نیست. واقعیت این است که اگر ما در نقطه‌‌‌ای قرار بگیریم که بخواهیم به پایبندی دوجانبه به برجام برگردیم، این معافیت‌‌‌ها برای برداشتن گام‌‌‌هایی که برنامه هستهای ایران را کم‌‌‌خطرتر می‌کنند ضروری خواهند بود. اگر هم نتوانیم به پایبندی دوجانبه برگردیم باز هم این گام‌‌‌ها در راستای منافع ماست.» او در ادامه گفت: «اگر ما بخواهیم به توافقی برای پایبندی دوجانبه به برجام دست پیدا کنیم این گام (صدور معافیت‌‌‌های تحریمی) به ما برای آن کمک می‌کند.»
بازگشت به برجام با تایید کنگره
همزمان با این تحولات، یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در کنفرانسی خبری به سوالاتی درباره روند مذاکرات وین و برنامه دولت آمریکا برای به تایید رساندن هر گونه توافق در وین در کنگره آمریکا پاسخ داد.
به گزارش «ایسنا» به نقل از وبگاه وزارت امور خارجه آمریکا، جالینا پورتر معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک کنفرانس خبری در پاسخ به اینکه ازسرگیری دور هشتم مذاکرات وین چگونه پیش رفته و آیا پیشرفتی انجام شده است یا نه، بیان کرد: رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در واقع تازه به وین بازگشته است.
او روز سهشنبه برای از سرگیری مذاکرات به وین رسید. هنوز چیزی برای اطلاع‌رسانی از اینجا ندارم. مسلما او در حاشیه با شرکایمان در وین دیدار خواهد کرد. همچنین به طور مجازی کنگره را در جریان امور می‌‌‌گذارد اما خارج از این چیزی برای گفتن ندارم و مطمئنا نمی‌‌‌خواهم چیزی را با پیش از مذاکرات مطرح کنم. البته اگر اطلاعات جدیدی به دستمان برسد، در اسرع وقت شما را در جریان آنها می‌‌‌گذاریم.
او در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه با توجه به نامه اخیر سناتورهای جمهوری‌خواه به رئیسجمهور آمریکا مبنی بر اینکه هر گونه توافق با ایران باید به تایید کنگره برسد و طبق قانون بازبینی توافق هستهای ایران(INARA)باشد، دولت آمریکا چطور قرار است به اعضای کنگره این اطمینان را بدهد که هر گونه توافق در وین را به تایید قانونی کنگره خواهد رساند، توضیح داد، دولت آمریکا به دقت بررسی خواهد کرد هرگونه بازگشت این کشور به برجام (توافق هستهای)، با در نظر گرفتن الزامات قانونی از جمله همین قانون بازبینی توافق هستهای ایران باشد و دولت آمریکا نسبت به اطمینان یافتن از اجرای این قانون تعهد دارد.
به گفته این سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، «رئیسجمهور آمریکا نیز بر این باور است که رویکردی دو حزبی‌‌‌نسبت به ایران، مستحکم‌‌‌ترین روش برای صیانت بلندمدت از منافع آمریکاست. مقامات دولتی نیز در تمامی سطوح با اعضای کنگره و کارکنان آن ارتباط برقرار کرده‌‌‌اند تا درباره رویکردشان در قبال ایران گفتوگو کنند. رابرت مالی همزمان با پیشبرد سیاستمان در قبال ایران، عمیقا نسبت به همکاری تنگاتنگ دو حزبی با کنگره متعهد است.»
احتمال مذاکره مستقیم با آمریکا
در تحولی دیگر، کوثری نماینده اصولگرای مجلس مذاکره مستقیم با آمریکا را مشروط به لغو تحریم‌ها و تعهدات دیگر این کشور دانست. اسماعیل کوثری در مصاحبه با خبرنگار عصر ایران با اشاره به مذاکرات هستهای وین گفت: مذاکرات این دفعه با دفعات قبل بسیار متفاوت است به دلیل اینکه این دفعه دست ما بسیار پر است چون آنها توافقشان را به هم زدند پس باید این دفعه آنها دنبال ما بدوند. عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اظهار کرد: چون آنها نمی‌خواهند امتیاز بدهند پس مذاکرات مقداری طولانی می‌شود. آنها خلاف کردند و زیر توافق زدند و مجبورند که دنبال ما بدوند. ما هم کار خودمان را می‌کنیم. کوثری ادامه داد: هم در حال غنی‌سازی ۶۰درصد هستیم و هم اینکه در منطقه نفوذ مان را قطع نمی‌کنیم. جلوی اینها ایستاده‌ایم و اینها باید بدانند به توافقی که انجام می‌دهند احترام بگذارند. وی در پاسخ به این سوال که ایران ممکن است تحت شرایطی تن به مذاکره مستقیم با آمریکا بدهد گفت: تا زمانی که تحریم‌ها را لغو نکنند و تعهد ندهند که بازی جدیدی در نمی‌آورند قطعا ما سر میز مذاکره با آنها [آمریکا] نمی‌نشینیم اما اگر تعهد دادند و تحریم‌ها را برداشتند و لغو کردند راه‌ها که باز شد و اطمینان حاصل شد آن موقع هم می‌شود مذاکره کرد. او در مورد مذاکره مستقیم ایران و آمریکا ادامه داد: از زمانی که تحریم‌ها لغو شود ما این کار را انجام می‌دهیم. احتمال مذاکره با آمریکا را نیز می‌دهیم چراکه آنها دچار مشکل شده‌اند روند کار مشخص است و چیزی نیست که پنهان باشد و آنها باید حالا حالاها دنبال ما بدوند.
