ایران از ابتدا برجام را به‌طورکامل اجرا می‌کرد تا اینکه ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌های علیه ایران را مجدد برگرداند و ایران هم متقابلا و به تدریج تعهدات برجامی خود را کاهش داد. اکنون از نظر ایران، احیای برجام یعنی رفع تمام تحریم‌های توافق شده دربرجام با قابلیت راستی‌آزمایی به نحوی که ایران بتواند از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند شود تا رفع تحریم فقط روی کاغذ نماند. دراین صورت ایران هم متقابلا تمام تعهدات هسته‌ای را طبق برجام انجام خواهد داد. ضمنا این بار تهران از واشنگتن تضمین می‌خواهد که آمریکا مجدد تعهداتش را زیر پا نگذارد. مذاکره‌کنندگان آمریکایی هم گفته‌اند که قادر به دادن چنین تضمینی نیستند چون حق محدود کردن اختیارات رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا را ندارند. بنابراین اکنون نه تنها احیای برجام ضروری است بلکه به طرحی برای تامین ماندگاری و پایداری برجام نیاز داریم.

باقری رئیس هیات مذاکره‌کننده ایران درمصاحبه با شبکه الجزیره گفته که: سایرقدرت‌های جهانی عضو مذاکرات دو اصل تضمین دادن و راستی‌آزمایی را پذیرفته‌اند و آمریکا هم باید بپذیرد. ایران سند سومی را آماده کرده که نحوه اجرای تضمین‌ها و راستی‌آزمایی‌های رفع تحریم‌ها و موضوع جبران خسارت ایران به خاطر خروج ایران از برجام، در آن ذکر شده است.  تا اینجای کار یک مشکل کاملا آشکار است و آن هم تفاوت برداشت طرف‌های غربی و ایران درمورد اولین دورمذاکرات است. دلیل بروز این مشکل هم این است که احیای برجام منوط به توافق آمریکا و ایران است، در حالی که این دوکشور باهم مستقیم حرف نمی‌زنند و نظرات دوطرف از نماینده کشورهای اروپایی منتقل می‌شود.  ایرانی‌ها ضرب المثلی دارند که می‌گویند یک دیوانه سنگی درچاه می‌اندازد که صد عاقل نمی‌توانند دربیاورند. ترامپ با خروج از برجام این سنگ را در چاه انداخت که منجر به وضعیت بی‌سابقه فعلی شد. او با خروج از برجام و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، بیش از ۱۵۰۰ تحریم علیه ایران اعمال کرد که نیمی از آنها مربوط به تحریم‌های هسته‌ای و نیم دیگر مربوط به مسائل غیرهسته‌ای مثل تروریسم و حقوق بشر است. درپاسخ ایران هم تعهدات برجامی خود را کاهش داد و ابتدا غنی‌سازی درسطح ۲۰درصد و سپس ۶۰درصد را انجام داد وباتولید فلز اورانیوم و فعال کردن سانتریفیوژهای پیشرفته، به کشوری درآستانه بمب هسته ای، نزدیک شد. به این جهت اکنون بسیاری از آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که خروج ترامپ از برجام یک اشتباه فاجعه بار بود.  رئیس‌جمهور رئیسی قصد بهبود و توسعه اقتصاد ایران رادارد در حالی که ابقای تحریم‌های ترامپی مانع تحقق منافع اقتصادی ایران از برجام می‌شود. باوجودی که مذاکره‌کنندگان هسته‌ای دولت بایدن اعلام کرده‌اند که درصدد احیای برجام هستند، اما به‌نظر نمی‌رسد همه تحریم‌های اعمال شده دردوره ترامپ را بردارند. علاوه برآن، همان‌طور که دولت اوباما نتوانست برجام را به خاطر تحریم‌های اولیه آمریکا (که قبل ازبرجام اعمال شده) درست و کامل اجرا کند، دولت بایدن هم با همین مشکل مواجه است. حقیقت این است که تحریم‌های اولیه آمریکا موجب می‌شود که ایران نتواند از مزایای اقتصادی برجام به‌طور کامل بهره‌مند شود. همان‌طوری که دولت اوباما از شرکت‌های اقتصادی جهان می‌خواست که با ایران همکاری اقتصادی کنند، اما آنها نگران مجازات‌های آمریکا به خاطر تحریم‌های اولیه این کشور بودند.  دولت بایدن باید درک کند که اقتصاد ایران براثر خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم‌ها، ‌هزار میلیارد دلار خسارت دیده است. این میزان خسارت معادل تولید ناخالص ملی کشوربزرگی مثل مکزیک است. بنابراین دولت نوپای رئیسی می‌خواهد اطمینان پیدا کند که تجربه تلخ دوره ترامپ مجدد تکرار نشود.  بنابراین رمز موفقیت احیای برجام در این است قدرت‌های جهانی و ایران بتوانند تدبیری بیندیشند تا احیای برجام با پایداری و استمرار اجرای آن همراه باشد و هردوطرف بدون وقفه و کامل آن را به‌طور مستمر اجرا کنند.  برای احیای برجام و ماندگاری آن دو اقدام لازم است: اول: آمریکا و قدرت‌های جهانی تحریم‌ها را طبق برجام درست و کامل بردارند و ایران نیز متقابلا تعهدات برجامی را کامل اجرا کند.  دوم: شورای امنیت سازمان ملل یک قطعنامه جدید صادرکند که طی آن، اجرای کامل، درست و بدون تبعیض برجام براساس قطعنامه ۲۲۳۱ توسط همه امضا کنندگان و همه کشورهای عضو سازمان ملل؛ را الزامی و تعهد آورکند. علاوه برآن یک «دادگاه بین‌المللی ویژه»تعیین کند تا مشخصا به دعاوی آتی ایران و آمریکا درمورد نقض برجام توسط طرف مقابل، رسیدگی کند. همچنین شورای امنیت در این قطعنامه یک «اعتبار مالی امانی امنیت» پیش‌بینی کند تا خسارت هریک از طرفین براثر نقض برجام توسط طرف دیگر، از این حساب پرداخت شود.  در این صورت صد مرد عاقل ممکن است بتوانند سنگی که آن دیوانه درچاه انداخته را بیرون آورده، برجام درحال سقوط را نجات دهند و توافق کنند که برجام حلال همه مشکلات نخواهد بود اما موجب خوش‌بینی خواهد شد.

 

اخبار مرتبط