در گفت‌وگو با اعضای برجام و متحدان منطقهای آمریکا صورت گرفت
تشدید رایزنی‌ها در آستانه مذاکرات
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در جریان سفر به منطقه
در همین ارتباط نماینده ویژه آمریکا در امور ایران شامگاه جمعه در پیامی توییتری از گفت‌وگوی تلفنی با معاونان وزیر خارجه روسیه و چین خبر داد. به گزارش خبرگزاری فارس، رابرت مالی در این پیام توییتری نوشت: «صبح امروز تماس تلفنی بسیار سازندهای با ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه و معاون وزیر خارجه چین داشتم. هر سه کشور، توافق قوی درباره ضرورت بازگشت به پایبندی کامل به برنامه جامع اقدام مشترک دارند.» مالی ادامه داد: «ما در حال کار با یکدیگر بوده تا با همسو کردن رویکردهایمان در حالی که به سوی هفتمین دور گفت‌وگوها می‌‌رویم، به آن (بازگشت به برجام) دست یابیم.» رابرت مالی در حالی از «بازگشت به برجام» سخن به میان آورده که ایران، بر خلاف آمریکا از توافق هسته‌‌ای خارج نشده است. دولت آمریکا اردیبهشت‌‌ماه سال ۱۳۹۷ با نقض تمامی تعهدات خود در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت اعلام کرد از این توافق هسته‌‌ای خارج می‌شود.
واکنش ظریف
در واکنش به ادعاهای رابرت مالی، وزیر امور خارجه پیشین ایران در صفحه توییترش به این ادعاها پاسخ داد. به گزارش «ایسنا»، محمدجواد ظریف در صفحه توییترش نوشت: نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از فرصت تغییر دولت در ایران و «فراموشکاری» تروئیکای اروپا و اتحادیه اروپا بهره می‌جوید تا تاریخ اخیر را بازنویسی کند. ایران هیچ‌گاه از «بازگشت دوجانبه به برجام» دست نشست. آمریکا این کار را کرد. برای بررسی اسناد «عدم اجرای» برجام از سوی آمریکا و تروئیکای اروپا، لطفا به آدرس اینترنتی undocs.org/A/۷۵/۹۶۸ مراجعه کنید.
نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در امور ایران پیش‌تر و در روز جمعه ۲۸ آبان در بحرین گفته بود، به نقطه‌‌ای نزدیک می‌‌شویم که شاید بازگشت به توافق هسته‌‌ای ۲۰۱۵، منافعی را که این توافق در پی دارد از دست بدهد. مالی در کنفرانس منامه گفت: زمانی فرا خواهد رسید که اگر ایران به پیشرفت‌های فعلی خود ادامه دهد، غیرممکن می‌شود که به توافق هسته‌‌ای برجام بازگردیم و منافع آن توافق را بار دیگر داشته باشیم. وی افزود: پیشرفت‌های ایران زنگ خطر را در تمام منطقه به صدا درآورده و این همان چیزی است که به گذر زمان سرعت بخشیده و همه ما را به این نقطه رسانده که بگوییم زمان اندکی برای بازگشت به توافق هسته‌‌ای برجام باقی مانده است.
او گفت ایالات متحده در این مورد با چین و روسیه «موضعی مشترک» دارد، «چرا که همه می‌خواهیم از وقوع بحران جلوگیری کنیم. همه ما خواهان جلوگیری از بحرانی هستیم که ایران در ادامه این راه ممکن است ایجاد کند.» رابرت مالی افزود: می‌خواهم تصریح کنم، هیچ ابهامی وجود ندارد که آنها [مقامات ایران] در حال حاضر مشغول چه کاری هستند؛ اینکه می‌خواهند مذاکرات را طولانی و پیشرفت در برنامه هسته‌‌ای‌‌شان را سرعت ببخشند.
نماینده ویژه آمریکا در امور ایران همچنین تصریح کرد با مقام‌‌های ارشد کشورهای عربی و اروپایی درباره دو راهی که ایران پیش رو دارد رایزنی کرده است. «رابرت مالی»، بعد از دیدار با نمایندگان سه کشور اروپایی و چند کشور خاورمیانه گفت که با آنها درباره «دو مسیر پیش روی ایران» رایزنی کرده است.
مالی در پیامی در توییتر نوشت: «با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی و مقام‌‌های ارشد مصر، اردن و اعضای GCC (شورای همکاری خلیج فارس) برای رایزنی درباره دو مسیر پیش روی ایران صحبت کردم: ادامه تنش‌‌زایی هسته‌‌ای و بحران یا بازگشت دوجانبه به برجام و ایجاد فرصت برای ارتباطات منطقهای، اقتصادی و دیپلماتیک. فرصت برای انتخاب، کوتاه است.»
بعد از گذشت یک سال از خروج آمریکا از برجام، تهران اعلام کرد با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌‌اند در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش خواهد داد. کاهش تعهدات ایران ذیل مفاد توافق هسته‌‌ای برجام صورت می‌گرفت.
جمهوری اسلامی ایران، بعد از برداشتن ۵ گام برای کاهش تعهدات، سرانجام ۱۵ دی‌‌ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.
نخستین دور مذاکرات هسته‌‌ای میان ایران و گروه ۱+۴ در دولت سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌‌جمهور ایران قرار است از هشتم آذرماه در وین با محوریت تلاش برای رفع تحریم‌های ضد ایرانی آغاز شود. البته با توجه به خروج غیرقانونی واشنگتن از برجام در دولت دونالد ترامپ، قرار نیست «رابرت مالی» نماینده آمریکا در امور ایران در نشست کمیسیون مشترک برجام شرکت کند اما او قرار است در وین حاضر شود و با دیگر نمایندگان کشورهای حاضر در مذاکرات وین رایزنی کند.
در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی، رئیس‌‌جمهور سابق ایران نیز شش دور مذاکره در وین برگزار شد که به دلیل اصرار آمریکا بر عدم رفع تمامی تحریم‌ها علیه ایران بدون حصول نتیجه‌‌ای مشخص پایان یافت.
از جمله دیگر موانع اصلی در آن مذاکرات این بود که دولت آمریکا از ارائه هر گونه ضمانت درباره عدم خروج مجدد از برجام خودداری کرده بود. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده تنها در صورتی که واشنگتن، به صورت قابل راستی‌آزمایی به تمامی تعهداتش عمل کند اقداماتی را که در واکنش به نقض عهد طرف‌‌های غربی در جهت کاهش تعهدات برجامی‌‌اش در پیش گرفته به عقب برخواهد گرداند. تهران گفته البته اصرار یا عجله‌‌ای برای بازگشت آمریکا به برجام ندارد.
پنتاگون: به راهحل دیپلماتیک متعهدیم
در ادامه تلاشهای دیپلماتیک برای احیای برجام، «لوید آستین» رئیس پنتاگون (وزیر دفاع آمریکا) که به بحرین رفته است، در اجلاس امنیتی منطقهای منامه مواضع دولت جو بایدن در قبال ایران و مذاکرات پیش رو در وین را بازگو کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، وزیر دفاع این کشور در اجلاس امنیتی منطقهای «گفت‌وگوی منامه» بر تعهد واشنگتن به ممانعت از دستیابی ایران به سلاح اتمی و پیگیری راهحل دیپلماتیک تاکید کرد. طبق گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، مقام ارشد وزارت دفاع آمریکا در نشست سالانه «گفت‌وگوی منامه» بر تعهد ایالات متحده در زمینه ممانعت از دستیابی ایران به سلاح اتمی و مقابله با به ادعای او، «استفاده خطرناک» ایران از پهپادهای انتحاری در منطقه تاکید کرد.
لوید آستین در این اجلاس امنیتی درباره مذاکرات با واسطه آمریکا و ایران در وین (هشتم آذر) اظهارنظر و ادعای نخ‌نما و بی‌اساس واشنگتن و متحدانش را درباره ماهیت برنامه هسته‌‌ای ایران تکرار کرد. رئیس پنتاگون تصریح کرد: «ایالات‌متحده همچنان متعهد به جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌‌ای است و ما همچنان متعهد به یک نتیجه (راهحل) دیپلماتیک در موضوع هسته‌‌ای هستیم.» این مقام ارشد آمریکایی سپس مدعی شد: «اما اگر ایران مایل به تعامل جدی نباشد، آن زمان به همه گزینه‌های لازم برای حفظ امنیت ایالات متحده نگاه خواهیم کرد.»
وزیر دفاع آمریکا در «گفت‌وگوی منامه» بارها با موضع‌‌گیری در مورد حضور منطقهای و برنامه هسته‌‌ای ایران اتهام‌‌زنی‌‌های آمریکایی‌‌ها علیه ایران را تکرار کرد. لوید آستین ادعا کرد: «ایران همه ما را با چالش‌‌های امنیتی جدی مواجه می‌کند؛ چالش‌‌هایی که فراتر از برنامه هسته‌‌ای آن است. تهران تنش‌‌ها را در این منطقه و فراتر از آن دامن می‌‌زند و صلح و ثبات را برای همه ما تضعیف می‌کند.» وی در ادامه علیه فناوری پهپادهای بومی ایران موضع گرفت و مدعی شد: «تکثیر پهپادهای تهاجمی ایران یک تهدید دائمی برای سربازان آمریکایی است... این سامانه‌ها احتمالا در درگیری‌‌های آینده نقش برجسته‌‌ای دارند... ما منطقه را برای مقابله با تهدید پهپادها دور هم جمع می‌کنیم.»
رئیس پنتاگون در ادامه خطاب به حاضران نشست امنیتی «گفت‌وگوی منامه» گفت: «تهدیدهای ایران و نیروهای نیابتی آن به حدی زیاد است که هیچ یک از ما به تنهایی قادر به مقابله با آنها نیستیم. ما باید برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات و حمایت از پدافند هوایی منطقهای و پیوستن به دفاع متقابل با یکدیگر همکاری کنیم.»
وزیر دفاع آمریکا مدعی شد: «ما با یکدیگر برای امن‌‌تر و باثبات‌‌تر کردن این منطقه همکاری خواهیم کرد. ما با یکدیگر برای اینکه این منطقه مرفه‌‌تر بشود، همکاری خواهیم کرد.» به ادعای او، «ما طی دهه‌ها دوشادوش هم همکاری کرده‌‌ایم و شما روی توانمندی‌‌ها برای دفاع از خودتان سرمایه‌‌گذاری کرده‌‌اید. ما شما را در این راه حمایت کرده‌‌ایم و همچنان هم همین کار را ادامه خواهیم داد.»
در بخش دیگری از سخنان لوید آستین او به «استراتژی ملی دفاعی جدیدی» آمریکا اشاره کرد و مدعی شد: «رهبری کردن با دیپلماسی و استفاده از تمام ابزارهای قدرت ملی ما در راهبرد جدید دفاع ملی نقش اساسی دارد.» وزیر دفاع آمریکا در بخش دیگری از سخنرانی خود برای اطمینان‌‌بخشی به متحدان واشنگتن در منطقه گفت: «بیایید واضح بگوییم: تعهد آمریکا به امنیت در خاورمیانه قوی و قطعی است.» وی ادعا کرد: «ایران نباید توهم داشته باشد که می‌تواند روابط قوی ما در منطقه را تضعیف کند و ما از خود، دوستان و منافعمان دفاع خواهیم کرد.»
واکنش پکن
در ادامه این واکنش‌ها، سخنگوی وزارت خارجه چین با ابراز امیدواری درباره پیشرفت مذاکرات «وین» تاکید کرد برجام تنها راهحل موثر برای مساله هسته‌‌ای ایران است. «ژائو لیجیان» در جمع خبرنگاران تاکید کرد حفظ برجام تنها راهحل مساله هسته‌‌ای ایران است.
بنا بر گزارش وبگاه اطلاع‌‌رسانی وزارت خارجه چین، لیجیان در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی درباره همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصریح کرد: «من گزارش‌های مربوطه (آژانس) را مشاهده کرده‌‌ام. چین امیدوار است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) و ایران بتوانند اختلافات مربوط به نظارت و راستی‌آزمایی را از طریق گفت‌وگو و مشورت بر اساس احترام متقابل به درستی حل کنند. ما همچنین از همه طرف‌‌های ذی‌‌ربط می‌خواهیم که در این زمینه نقش سازندهای ایفا کنند.» قرار است مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه ۱ آذر به تهران سفر و با مقامات ایران دیدار و رایزنی کند. سفری که به زعم تحلیلگران در ارتباط با فراهم کردن مقدمات برگزاری دور جدید مذاکرات در ۸ آذر است. سخنگوی وزارت خارجه چین سپس با تاکید بر لزوم حفظ برجام ادامه داد: «چین همواره بر این باور است که حفظ و اجرای برجام تنها راه موثر برای حل و فصل موضوع هسته‌‌ای ایران است.» این دیپلمات چینی با ابراز امیدواری درباره ازسرگیری مذاکرات «وین» برای احیای برجام ادامه داد: «همه طرف‌‌ها باید تلاشهای دیپلماتیک خود را افزایش داده و اقدامات مشخص و منسجمی را برای از سرگیری آرام مذاکرات به منظور پایبندی به برجام و دستیابی به نتایج مثبت انجام دهند.»
ژائو لیجیان در پایان تاکید کرد: «ما همچنین امیدواریم طرف‌‌های مربوطه منافع کلی را در نظر داشته باشند، منطقی باشند و خویشتنداری کنند و از اخلال در تلاشهای دیپلماتیک برای پیشبرد مذاکرات اجتناب کنند.»
«توافق موقت» جدی نیست
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس با بیان اینکه توافق موقت فعلا موضوع جدی نیست، گفت: پیشنهادهایی که انتفاع اقتصادی ایران در آن در نظر گرفته نشود مورد توجه مذاکره‌کنندگان قرار نخواهد گرفت. به گزارش انتخاب، ابوالفضل عمویی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی درباره امکان توافق موقت ایران و ۱+۴ اظهار کرد: آنچه در رسانه‌های آمریکایی به عنوان توافق موقت منتشر شده هنوز به صورت جدی از سوی مقامات ۱+۴ اعلام نشده است. ما با آمریکایی‌‌ها مذاکره‌‌ای نداریم و طرف مذاکره ما ۱+۴ است.نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: مذاکرات ایران با ۱+۴ هشتم آذر ماه در وین انجام می‌شود و موضوع مذاکرات لغو تحریم‌ها علیه ایران است. بدون لغو تحریم‌ها امکان اینکه ایران به توافق برجام برگردد و اجرای پاراگراف ۲۶ و ۳۶ را کنار بگذارد، وجود ندارد. عمویی با بیان اینکه ایران تعهدات خود در برجام را اجرا کرده است، گفت: گام‌‌های کاهش تعهدات از سوی ایران بر اساس توافق‌‌نامه برجام برداشته شده است. توافق موقت فعلا موضوع جدی نیست. وی با بیان اینکه مذاکرات وین با دستور کار لغو تحریم‌ها انجام خواهد شد، گفت: پیشنهادهایی که انتفاع اقتصادی ایران در آن در نظر گرفته نشود مورد توجه مذاکره‌کنندگان قرار نخواهد گرفت. انتفاع اقتصادی ایران باید به صورت موثر و قابل اندازه‌گیری باشد.
